آگهیدر حالی که یک ماه از دستیابی به توافق هسته ای وین می گذرد، هنوز نکات مهم و زوایای آشکار و پنهان این توافق مورد بحث و جدل در محافل مختلف در ایران، آمریکا، اروپا و بعضی از کشورهای منطقه خاورمیانه است. روز دوشنبه ۲۶ مردادماه آقای خامنه ای رهبر جمهوری اسلامی ایران از نامعلوم بودن تکلیف توافق هسته ای و رد یا قبول آن از سوی هر دوطرف سخن گفت و درپی آن نایب رئیس مجلس ایران از تشکیل کمیسیون ویژه ای برای بررسی این توافق خبر داد. به این ترتیب دقیق شدن در جزئیات توافقی که هم در ایران و هم در آمریکا جدال بر سر آن شدیدتر می شود، بار دیگر در دستور کار محافل سیاسی دو طرف قرار گرفته است.
برجام (برنامه جامع اقدام مشترک ) یا توافق نامه هسته ای بین ایران و گروه ۱+۵ (آمریکا، انگلیس، فرانسه، چین، روسیه و آلمان) نکات ریز بسیاری دارد که افکارعمومی همچنان مایل است در مورد آن بیشتر بداند. در مجموع می توان گفت برجام شامل امتیازاتی است که هر دو طرف داده اند.
در بخش اول این نوشته به امتیازاتی که ایران در بخش های شفافیت سازی، راکتور تحقیقاتی آب سنگین اراک، ظرفیت غنی سازی، پژوهش و توسعه سانتریفیوژ ها و تاسیسات غنی سازی فردو داده است می پردازیم. بخش دوم در پیوند با امتیازاتی است که گروه ۱+۵ به ایران برای توقف یا لغو تحریم ها داده است. این تحریم ها درسه بخش و شامل مفاد قطعنامه های شورای امنیت سازمان ملل، تحریم های اتحادیه اروپا و تحریم های آمریکا است. بخش اول: تعهدات و امتیازاتی که ایران داده است
تاریخ های برنامه های اجرایی
۱) *روز نهایی*، تاریخی که در آن مذاکرات برجام (برنامه جامع اقدام مشترک ) میان ایران و گروه ۱+۵ جمع بندی شده و بلافاصله به شورای امنیت سازمان ملل برای تصویب تسلیم می شود. (روز نهایی در تاریخ دوشنبه ۲۹ تیرماه ۱۳۹۴ اجرا گشته است)
۲) *روز تصویب*، نود روز پس از تایید برجام در شورای امنیت سازمان ملل است که این برنامه واجد اثر برای هر دو طرف خواهد شد.
ایران رسما به آژانس اعلام می کند که از روز اجرا پروتکل الحاقی را بصورت موقت و بطور کامل اجرا خواهد کرد.
۳) *روز اجرا*، زمانی است که با گزارش های راستی آزمایی از سوی آژانس بین المللی انرژی اتمی، جمهوری اسلامی ایران تدابیر در پیوند با برنامه هسته ای این کشور که در پیوست شماره یک مشخص شده را اجرا خواهد کرد.
موارد ذکر شده در این پیوست: در مورد راکتور تحقیقاتی آب سنگین اراک، تحقیق، توسعه و ساخت سانتریفیوژ ها، شفافیت درمورد ظرفیت غنی سازی، ذخایر اورانیوم و سوخت، کارخانه غنی سازی سوخت فردو، پروتکل الحاقی و کد اصلاحی ۳.۱ و موارد دیگر. متعاقب آن اتحادیه اروپا مفاد آیین نامه اجرایی شماره ۲۰۱۲/۲۶۷ را تعلیق خواهد کرد و اقدام به حذف نام افراد و موجودیت های مشخص شده در آن خواهد نمود. در عین حال آمریکا اقدام به متوقف کردن اعمال تحریم های اشاره شده در بخش هایی از پیوست شماره دو خواهد کرد. ۴) *روز انتقال*، ۸ سال از تاریخ روز تصویب خواهد بود، یا تاریخی که مدیر کل آژانس در گزارشی به این نتیجه برسد که کلیه فعالیت های هسته ای ایران در مسیر صلح آمیز باقی می ماند، هر کدام زودتر اتفاق بیافتد.
متعاقب آن اتحادیه اروپا و آمریکا برخی از تحریم ها در بخش ۲۰، ۲۱ و ۲۲ در پیوست ۵ را متوقف می کنند.
۵) *روز خاتمه*، ده سال از روز توافق است. یعنی روزی که قطعنامه شورای امنیت خاتمه می یابد. مشروط بر اینکه مفاد قطعنامه های قبلی بازگردانده نشده باشد. در آن روز، اتحادیه اروپا مفاد بخش ۲۵ پیوست ۵ که مربوط به لغو تحریم های اتحادیه اروپا است را به انجام می رساند وهمه مفاد اجرایی شماره ۲۰۱۲/۲۶۷ را لغو خواهد کرد.
شفافیت سازی و اقدامات اعتمادسازی
ایران “نقشه راه برای رفع ابهام از مسائل مورد اختلاف کنونی و پیشین” مورد توافق با آژانس، مفاد مندرج در پیوست گزارش مورخ ۸ نوامبر ۲۰۱۱ آژانس را بطور کامل اجرا خواهد کرد. بر اساس این نقشه راه تکمیل آن تا ۱۵ اکتبر ۲۰۱۵ اجرا خواهد شد. کشورهای گروه ۱+۵ بعنوان اعضای شورای حکام قطعنامه ای را با هدف بسته شدن این موضوع به شورای حکام ارائه خواهند کرد.
ایران به آژانس اجازه خواهد داد برای شفافیت سازی به مفاد مندرج در برجام و پیوست های آن نظارت کند. این مفاد شامل موارد زیر است:
حضور بلند مدت آژانس درایران، نظارت آژانس بر تغلیظ سنگ معدن اورانیوم تولیدی توسط جمهوری اسلامی در همه کارخانه های تغلیظ سنگ معدن اورانیوم به مدت ۲۵ سال.
نظارت و مراقبت در مورد روتورها و بیلوزهای سانتریفیوژ به مدت ۲۰ سال.
استفاده از فنآوری مدرن تایید شده و گواهی شده بوسیله آژانس از جمله دستگاه سنجش میزان غنی سازی بصورت مستقیم و مهر و موم الکترونیک.
یک ساز و کار قابل اتکا برای اطمینان از رفع سریع نگرانی های آژانس به مدت ۱۵ سال به شرح پیوست یک.
ایران به توسعه تجهیزات انفجاری هسته ای مبادرت نخواهد کرد، از جمله تحقیق و توسعه در زمینه متالورژی اورانیوم و پلوتونیوم مندرج در پیوست یک.
برای ۱۵ سال ایران به آژانس اجازه دسترسی منظم، شامل دسترسی روزانه بنابر درخواست آژانس به ویژه به ساختمان های نظنر خواهد داد.
در بخش مربوط به دسترسی ها آمده است: اگر فعالیت های مغایر با برجام یا فعالیت های اعلام نشده از سوی ایران نتواند توسط آژانس راستی آزمایی شود و طرفین پس از ۱۴ روز از ارائه درخواست آژانس نتوانند به توافق برسند، ایران با مشورت با اعضا کمیسیون مشترک نگرانی های آژانس را از طریق ابزار ضروری موافقت شده بین ایران و اژانس حل می نماید.فرایند مشورت و یا هر عمل دیگری نباید بیش از ۷ روز به طول بیانجامد و ایران اقدامات ضروری را در طی سه روز اجرا خواهد کرد.
برای ۱۵ سال تاسیسات غنی سازی نظنز تنها مکان برای همه فعالیت های غنی سازی اورانیوم شامل تحقیق و توسعه تحت نظارت پادمان در ایران خواهد بود.
آگهیایران و آژانس اقدامات لازم برای محدود سازی و مراقبت بر روی لوله های روتور سانتریفیوژ و بیلور را به مدت ۲۰ سال بکارخواهند گرفت.
ایران برای ۱۵ سال فقط با موافقت کمیسیون مشترک، وارد صادرات هر گونه تکنولوژی و تجهیزات غنی سازی با هر کشور دیگر یا هر نهاد خارجی در زمینه فعالیت های غنی سازی شامل پژوهش و توسعه خواهد شد.
راکتور تحقیقاتی آب سنگین اراک
ایران راکتور تحقیقاتی آب سنگین اراک را برای پژوهش های صلح آمیز و تولید رادیو ایزوتوپ های صنعتی و دارویی مدرن خواهد کرد. قدرت راکتور بازطراحی شده از ۲۰ مگاوات حرارتی نباید تجاوزکند.
راکتور بازطراحی شده اورانیوم غنی شده ۳،۶۷ درصد در ترکیب شیمیایی دی اکسید اورانیوم با جرم حدود ۳۵۰ کیلوگرم به کار خواهد افتاد.
ایران قرص سوخت و میله سوخت و مجتمع سوخت با اورانیوم طبیعی، که منحصرا مناسب برای طراحی اولیه راکتور اراک که با نام IR40 توسط آژانس شناخته می شد را نخواهد ساخت و آزمایش هم نخواهد کرد. ایران موجودی قرص های سوخت و مجتمع سوخت طبیعی IR40 را تحت نظارت آژانس انبار می کند.
تمام سوخت مصرف شده راکتور مدرن اراک، در تمام عمر راکتور، یکسال پس از خروج راکتور یا هر زمان که امکانات ایمنی اجازه دهد به محلی مشخص در یکی از کشورهای گروه ۱+۵ ارسال خواهد شد.
کارخانه تولید آب سنگین
به مدت ۱۵ سال تمامی آب سنگین مازاد بر نیاز راکتور مدرن اراک و میزانی که برای تحقیقات دارویی مورد نیاز است، برای صادرات به بازارهای بین المللی ارائه خواهد شد.
آگهیایران به آژانس اجازه می دهد تا بر مقادیر آب سنگین ذخیره شده و مقدار آب سنگین تولید شده نظارت داشته واین کار از طریق بازدید از سایت انجام می شود.
(فلسفه راکتور آب سنگین استفاده از اورانیوم طبیعی است. راکتور آب سنگین زمانی طراحی شده بود که جامعه جهانی از فروش اورانیوم طبیعی به جمهوری اسلامی سرباز زده بود. با بازطراحی راکتور، فلسفه و ساخت راکتوراراک زیر پرسش قرار دارد. تاکید از نویسنده است)
ظرفیت غنی سازی
ایران به مدت ۱۰ سال ظرفیت غنی سازی خود را در حد ۵۰۶۰ سانتریفیوژ IR-1 در سی ذخیره با چیدمان کنونی در واحدهای درحال تولید سایت نظنز حفظ خواهد کرد.
ایران سطح غنی سازی خود را به مدت ۱۵ سال در حد ۳،۶۷ درصد حفظ خواهد کرد. (بطور معمول ۲۰۰ کیلوگرم درون سانتریفیوژها و دستگاه ها بصورت ته نشین وجود دارد که آژانس نیز آنرا محاسبه می کند. در نتیجه بطور عملی جمهوری اسلامی ایران می تواند۱۰۰ کیلوگرم اورانیوم غنی شده داشته باشد. تاکید از نویسنده است.)
لوله های انتقال گاز UF6 شامل خطوط فرعی، شیرآلات، فشار سنج ها در سطح زنجیره ها و مبدل های فرکانس، همراه با پمپ های خلا و تله های شیمیایی متعلق به آن در یکی از سالن هایی که مورد استفاده نیست گردآوری خواهد شد.
ایران به مدت ۱۵ سال ماشین های سانتریفیوژ را چه برای پژوهش و توسعه غنی سازی یا جداسازی ایزوتوپ های پایدار تنها در مکان هایی نصب خواهد کرد که در این برجام مشخص شده است.
آگهیتحقیق و توسعه ماشین سانتریفیوژ ها
ایران به مدت ده سال تست اورانیوم با استفاده از سانتریفیوژهای IR4, IR5, IR6, IR8 را انجام خواهد داد. تست مکانیکی بر روی دو ماشین از هر نوع فقط بر روی IR-2m, IR4, IR5, IR6, IR6s, IR7, IR8 بدون استفاده از اورانیوم خواهد بود.
ایران به منظور تکمیل پژوهش های خود بر روی ماشین سانتریفیوژ IR-m در تاسیسات نظنز را تا تاریخ ۳۰ نوامبر یا روز شروع اجرای برجام ادامه خواهد و سپس ماشین های سانتریفیوژ را از پایلوت نظنز خارج و در سالن B تحت نظارت پیوسته آژانس قرار خواهد داد.
ابران به مدت ده سال آزمایشات بر روی تک ماشین های سانتریفیوژ IR-5 و IR-6 را ادامه خواهد داد.
به مدت ۱۳ تا ۱۵ سال ایران تمام آزمایش های خود با اورانیوم بر روی ماشین های سانتریفیوژ را فقط در پایلوت نطنز و مرکز تحقیقات تهران انجام خواهد داد.
ماشین های سانتریفیوژ IR-I در سکوی شماره یک حفظ می شود ولی به گونه ای که توسط آژانس صحه گذاری شود. این سانتریفیوژها از طریق در آوردن روتور از داخل آنها و تزریق رزین اپوکسی داخل لوله های فرعی، لوله های خوراک دهی و محصول و پسماند و خارج کردن سیستم های کنترل و الکتریکی برای تاسیسات برق، خلا و آب خنک کننده، غیر قابل کار می شوند. (سانتریفیوژ بدون روتور مانند خودرو بدون موتوراست. تاکید از نویسنده است).
در دوره ده ساله برای هر پروژه ای از جمله پژوهش و توسعه روی سانتریفیوژهای نسل جدید ازطریق مدل سازی کامپیوتری در دانشگاه ها که به مرحله نمونه سازی برای تست مکانیکی برسد، ارائه کامل و تصویب کمیسیون مشترک لازم است. (این مورد عملا بخشی از پژوهش و توسعه در کشور را متوقف خواهد کرد. تاکید از نویسنده است.)
آگهیتاسیسات غنی سازی فردو
ایران به مدت ۱۵ سال در فردو فعالیت های غنی سازی، تحقیق و توسعه در پیوند با اورانیوم نخواهد داشت و هیچ گونه مواد هسته ای نگهداری نخواهد کرد.
ایران به مدت ۱۵ سال تا ۱۰۴۴ عدد ماشین سانتریفیوژ IR-1 در یکی از سالن های فردو نگهداری خواهد کرد.
(چرخش سانتریفیوژها بدون غنی سازی هیچ ارزش فنی ندارد. تاکید از نویسنده است.)
برای چهار زنجیره ای که با تمام ساختهای مربوطه، به جز لوله هایی که اتصال های کوپل کردن زنجیره ها را میسر می سازد، باقی می ماند، دو عدد در وضعیت بدون کار و چرخش نگهداشته می شوند . دو زنجیره دیگر تا زمانی که انتقال به تولید ایزوتوپ پایدار برسد به چرخش خود ادامه می دهد. به محض تکمیل انتقال به تولید ایزوتوپ پایدار، این دو زنجیره در حال چرخش به وضعیت بدون کار، بدون چرخش تبدیل خواهند شد.
ایران تمام ماشین های سانتریفیوژ و زیرساخت در پیوند با غنی سازی اورانیوم را در سالن دیگر فردو گردآوری می کند. این کار شامل برچیدن تمامی لوله های انتقال گاز UF6 از جمله خطوط فرعی، شیر آلات، فشار سنج ها در سطح زنجیره و مبدل های فرکانس. افزون بر آن کابل های برق زنجیره، تابلوهای ویژه کنترل زنجیره، پمپ های خلا و سکوهای نصب سانتریفیوژ را در سال B گردآوری خواهد کرد و پیوسته تحت کنترل و نظارت آژانس خواهد بود.
مجتمع های سوخت ساخت روسیه یا دارای پروانه از روسیه برای راکتورهای روسی در ایران مشمول ۳۰۰ کیلوگرم محدودیت ذخایر نخواهد بود.
آگهیاورانیوم غنی شده در مجتمع سوخت و محصولات میانی ساخته شده در ایران که براساس استانداردهای بین المللی تایید شده اند، از جمله سوخت راکتور مدرن شده اراک جزو ۳۰۰ کیلوگرم محدودیت ذخایر نخواهد شد. مشروط بر اینکه کارگروه فنی ارزیابی کند که چنین سوخت ساخته شده ای و محصولات میانی آن به سهولت قابل تبدیل مجدد به گاز UF6 نیستند.
جمهوری اسلامی ایران به منظور خرید سوخت برای راکتور تهران عقد یک قرارداد تجاری با نهاد های خارج از ایران را دنبال خواهد کرد. چنانچه امکان جمع بندی یک قرارداد با یک تامین کننده سوخت فراهم نشود، کشورهای پنج بعلاوه یک مقدار اکسید اورانیوم (U308) با غنای ۱۹.۷۵ درصد را تنها به منظور ساخت سوخت راکتور تهران تامین و تحویل ایران خواهند داد.
بخش دوم: تعهدات و امتیازاتی که گروه ۱+۵ داده است
توقف تحریم ها
توقف تحریم ها درسه حوزه شورای امنیت سازمان ملل، آمریکا و اتحادیه اروپا صورت می گیرد.
جمهوری اسلامی ایران هر گونه اعمال دوباره تحریم ها یا تحریم های جدید در پیوند با موضوع هسته ای را به منزله دلیلی برای متوقف کردن کلیه توافقات خود تلقی می کند.
آگهیتوقف تحریم های شورای امنیت
قعطنامه های شورای امنیت پس از تایید اجرای تعهدات ایران از سوی آژانس بین المللی انرژی فسخ می گردد. این شامل مفاد کلیه قطعنامه هایی است که در پیوند با موضوع هسته ای بین سالهای ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۵ در شورای امنیت سازمان ملل تصویت شده بود.
توقف تحریم های اتحادیه اروپا
همزمان با اجرای تعهدات هسته ای از سوی ایران و راستی آزمایی آژانس بخشی از تحریم های اتحادیه که در پیوند مالی و اقتصادی در پیوند با موضوع هسته ای مندرج در بخش ۶.۱ پیوست ۵ است لغو می گردد.
پیوست شماره دو بطور مفصل به موضوع تحریم های اتحادیه اروپا می پردازد که ایران از فهرست آنها خارج خواهد شد.
این تحریم ها شامل موارد زیر است: نظام فعالیت های بانکی، ممنوعیت نقل و انتقال مالی به ایران یا از ایران، تحریم حمایت مالی برای تجارت با ایران، کمک های بلاعوض، کمک های مالی، بانکداری و بیمه، انتشار اوراق قرضه تضمین شده، تحریم های واردات نفت و گاز از ایران، واردات فرآورده های پتروشیمی، صادرات تجهیرات کلیدی بخش های نفت، گاز و پتروشیمی، سرمایه گذاری در همین بخش ها، واردات خرید، سوآپ یا حمل و نقل نفت خام، فرآورده های نفتی و تامین تسهیلات اعتباری مرتبط.
همچنین تحریم های مربوط به کشتی سازی و حمل و نقل کشتی، تحریم هایی در پیوند با طلا، فلزات گرانبها، الماس، اسکناس و سکه، تحریم های مربوط به فعالیت های هسته ای از جمله کالا، فن آوری، سرمایه گذاری و آموزش های تخصصی، تحریم های مرتبط با نرم افزار و خدمات تبعی آن، تحریم هایی در پیوند با تسلیحات.
آگهیو نیز تحریم های اشخاص حقیقی، حقوقی یا نهادهای ایرانی (توقیف دارایی و ممنوعیت صدور ویزا) در پیوند با فعالیت های حساس اشاعه هسته ای، موشک های بالستیک، کشتیرانی، کشتی سازی و حمل ونقل، بانک مرکزی ایران، بخش های گاز، نفت و پتروشیمی.
در نتیجه خروج از فهرست های اشاره شده در پیوست شماره دو، آزادسازی کلیه منابع مالی و اقتصادی از جمله بانکها و بانک مرکزی ایران و دسترسی افراد به وجوه و دارایی های آنها صورت می گیرد.
در نتیجه خروج از فهرست های شماره دو، امکان ورود افراد فهرست شده در پیوست شماره یک این برجام به حوزه کشورهای اروپایی و همچنین ورود ترانزیتی آنها فراهم خواهد شد.
تعلیق و توقف تحریم های آمریکا
آمریکا زمانی که آژانس اجرای تعهدات ایران را تایید کند، تحریم های مربوط به موضوع هسته ای را تعلیق می کند و برخی از تحریم های دولت آمریکا را نیز متوقف خواهد کرد.
پیوست شماره دو برجام مفصلا به تحریم های آمریکا می پردازد، از جمله افراد و اشخاص حقوقی شامل بانک مرکزی، شرکت ملی نفت ایران، شرکت بازرگانی نفت ایران (نیکو) شرکت ملی نفت کش ایران و سایر شهروندانی که اموال آنها مشمول توقیف است.
آگهیتحریم ریال ایران وخرید و فروش اسکناس آمریکا به دولت ایران، محدودیت های تجارت دوجانبه بر درآمدهای ایران که در ورای مرزهای ایران است، شامل محدودیت در انتقال در آمدها، تحریم اوراق قرضه، پیام رسانی مالی به بانک مرکزی و سایر موسسات مالی در پیوست شماره ۳ و تحریم ارائه خدمات بیمه.
تلاش برای کاهش فروش نفت ایران شامل محدودیت بر میزان فروش نفت خام و کشورهایی که می توانند نفت خام ایران را بخرند. تحریم سرمایه گذاری، خدمات، اطلاعات فن آوری و کمک فنی در بخش های نفت، گاز و پتروشیمی، تحریم خرید، فروش و صادرات، حمل و نقل یا بازاریابی فراورده های پتروشیمی و گاز طبیعی از ایران یا به ایران.
تحریم معامله با بخش انرژی ایران، شامل شرکت ملی نفت ایران، شرکت ملی نفتکش ایران، شرکت بازرگانی نفت ایران (نیکو)، تحریم معامله با بخش های کشتی سازی ایران و عاملان بنادر شامل شرکت کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران، خطوط کشتیرانی جنوب، شرکت بازرگانی نفت ایران وعاملان بندرعباس.
تحریم تجارت طلا و سایر فلزات گرانبها بوسیله ایران، تحریم تجارت با ایران در مورد گرافیت، فلزات خام یا نیمه ساخته از قبیل آلومینیوم و فولاد، ذغال سنگ و نرم افزارهای تنظیم فرایندهای صنعتی، تحریم فروش، عرصه یا نقل و انتقال کالاها و خدمات مورد استفاده در پیوند با خودروسازی.
پیوست شماره دو، آمریکا را متعهد می کند که اجازه فروش هواپیمای مسافربری، تجاری و قطعات و خدمات مربوطه به ایران از طریق اعطای امتیاز در این موارد داده شود: صادرات، فروش، اجازه یا انتقال هواپیمای مسافربری تجاری تنها با کاربری غیر نظامی و مسافربری، ضمانت، نگهداری، خدمات تعمیر و باز بینی های ایمنی. اعطای مجوز واردات فرش و مواد غذایی از جمله پسته و خاویار ایرانی به آمریکا. منابع:
۱- Joint Comprehensive Plan of Action, Vienna, 14 July 2015
متن انگلیسی که در ۱۵۹ صفحه منتشر شده است.
۲ – متن کامل و ۵ ضمیمه برنامه جامع مشترک که توسط وزارت خارجه ایران منتشر شده است.
آگهی