آگهیچهارده سال پس از مداخله نظامی ایالات متحده آمریکا در افغانستان و سرنگونی طالبان و چند ماه پس از تغییر رسمی رهبری این گروه، طالبان موفق شد با به عقب راندن نیروهای دولتی، شهر قندوز در شمال افغانستان را اشغال کند.
در سی و چهارمین برنامه «همراه با یورونیوز» دیدگاههای شما درباره چرایی قدرتنمایی طالبان در شمال افغانستان و تصرف سریع قندوز به دست این گروه را با هارون امیرزاده، روزنامه نگار و تحلیلگر مسائل افغانستان و سید احمد ابراهیمی از مخاطبان یورونیوز به زبان فارسی در میان گذاشنیم.
حضور طالبان در قندوز؛ از سیاست های جمعیتی دیرین تا بی کفایتی دولت
آقای امیرزاده در پاسخ به دیدگاههای مخاطبان یورونیوز درباره علل پیشروی طالبان در ولایت کندز و تسخیر سریع شهر قندوز گفت: «نظریات مختلفی درباره سقوط قندوز وجود دارد که برخی ضد و نقیض هستند. برداشت های متفاوتی هم در دستگاه های حکومتی و هم در افکار عمومی وجود دارد.»
وی افزود: «من با این نظریه که گفته می شود توطئه ای از داخل دستگاه دولت صورت گرفته است موافق هستم. همه حوادثی که در این مدت اتفاق افتاد من را به این نتیجه رساند که این ماجرا بیشتر یک توطئه بوده است تا ضعف ارتش افغانستان.»
او با اشاره به وضعیت ارتش افغانستان در قندوز پیش از سقوط این شهر گفت: «واقعیت این است که ارتش افغانستان در قندوز موقعیت بسیار خوبی از نظر نیرو و توازن قدرت داشت. از حمایت مردمی برخوردار بود و حتی در روزی که قندوز سقوط کرد هزاران نیروهای مسلح از سراسر افغانستان برای حمایت از ارتش افغانستان به سمت ولایت قندوز حرکت کردند تا از آن دفاع کنند.»
این کارشناس مسائل افغانستان معتقد است که قدرت نمایی طالبان در قندوز که با قتل و غارت همراه بود، در نتیجه همکاری گروه هایی صورت گرفت که به نام ستون پنجم در دستگاه دولت افغانستان معروف هستند.
وی در عین حال به گروه ناقلین (کوچ داده شدگان پشتون به شمال افغانستان) اشاره کرد و گفت: «ناقلین در شمال افغانستان و در ولایت قندوز هستند که از امتیازهای گسترده ای برخوردار بودند.» آقای امیرزاده افزود: «تصور می کنم سقوط قندوز در نتیجه هماهنگی بین ستون پنجم که در ارگ ریاست جمهوری است و همچنین ستون پنجم گروه های ناقلین که در شمال افغانستان است صورت گرفت. هماهنگی این دو گروه باهم باعث شد تا آنها بتوانند به داخل شهر نفوذ و ارتش افغانستان را غافلگیر کنند.»
وی به سوال پارلمان افغانستان از وزرای مسئول امنیت دولتی و کشور اشاره کرد و گفت: «وقتی در این رابطه از آنها سوال شد، آنها گفتند که ریاست جمهوری به آنها اجازه عملیات بازپس گیری را نداده است.»
وی در بخش دیگری از سخنان خود اختلاف های قومی و نقش آن در سقوط قندوز را برشمرد و گفت: «صدسال پیش در قندوز یک سرمایه گذاری بزرگ قومی شد و بسیاری از پشتون تبارها از پاکستان و جنوب افغانستان به این منطقه آورده شدند. پس از آن و در دوره حضور ارتش سرخ در افغانستان، دولت وقت شوروی بیشترین امکانات و تسهیلات را برای آنها فراهم کرد و سیاست وقت بر این اساس بود که باید مرزهای شوروی با افغانستان از طریق ناقلان پشتون بسته شود یعنی رابطه آسیای مرکزی و افغانستان قطع شود. چراکه آنها بیشتر تاجیک و ازبک تبار بودند و می خواستند با این سیاست جمعیتی، این رابطه قطع شود. بنابراین ناقلین را از جنوب به شمال آوردند. یکی از مکانهایی که بیشتر مورد توجه قرار گرفت قندوز بود.»
وی با اشاره به نقش قندوز در سقوط شمال در شمال افغانستان و پیشروی طالبان گفت: « این بار هم قندوز به شکل تصادفی سقوط نکرده است. قندوز از نظر جمعیتی شهر بسیار پیچیده ای است. گروه هایی در قدرت در ارگ ریاست جمهوری در سالهای اخیر به این نتیجه رسیده اند که سیاست تمامیت خواهی قومی را باید در شمال افغانستان پیاده کنند. بنابراین ناقلین پشتون در شمال افغانستان بهترین سرمایه های آنها در تغییر معاملات قدرت در این مکان هستند.»
به گفته آقای امیرزاده، طبق این سیاست، قدرت نمایی قومی که تحت نام طالبان در شمال افغانستان و در قندوز صورت گرفت بیانگر این است که دولت مرکزی افغانستان در تلاش برای ایجاد توازن قدرت قومی در شمال افغانستان است و این ماجرا را از قندوز آغاز کرده و بعدها می خواهد در مناطق دیگر به نفع ناقلین تغییر دهند.
وی افزود: «در چهارده سال اخیر جنگ در جنوب افغانستان هم بود اما در آنجا جنگ پشتون با پشتون است اما جنگ شمال، جنگ پشتون با غیر پشتون است. آنچیزی که در حادثه قندوز رخ داد این بود که کسانی در دولت افغانستان حضور دارند که به طور علنی و همچنین به طور مخفی از جنایت ها و کشتارهای طالبان در مناطق شمال افغانستان بخصوص در حادثه قندوز چشم پوشی می کنند و مسئولیت را برعهده کسانی می اندازند که غیر پشتون هستند.»
وی یکی از پیامدهای بسیار خطرناک حادثه قندوز را تشدید کشمکش ها و جنگ قومی در شمال افغانستان عنوان کرد و گفت: «این اتفاق در نزدیکی با تاجیکستان رخ داد و سربازهای روسی در آنجا نیز حضور دارند و می تواند این موضوع یک کشمکش بین المللی را ایجاد کند.»
نبرد در قندوز ادامه دارد
از سوی دیگر در این برنامه احمد ابراهیمی از مخاطبان یورونیوز از شهر هرات افغانستان حضور داشت که درباره آخرین اخبار قندوز گفت: «من امروز با یکی از فرماندهان نظامی صحبت کردم. وی که مایل نبود نامش فاش شود گفت ما شهر قندوز را به طور کامل تصرف نکرده ایم و دولت اجازه نمی دهد که حرکت کنیم.»
وی افزود: «این افسر چنین تحلیلی داشت که از سوی مقام های دولتی به این افراد مخابره می شود که شما آهسته آهسته عقب نشینی کنید تا نیروهای دولتی پیش بیایند.»
وی با نقل قول دیگری از این مقام ارتش افغانستان گفت: «این فرمانده می گفت که بیش از سه هزار نفر در قندوز کشته شده اند در حالیکه آمارهای دولتی این تعداد را صد نفر عنوان می کند. این فرمانده می گفت که جنگ جریان دارد. می گفت به طور مستقیم با دشمن نمی توانیم مبارزه کنیم چراکه دولت اجازه نمی دهد.»
این مخاطب یورونیوز معتقد است که فروختن یک ولایت کار مقام های کوچک نیست. این کار از داخل قصر ریاست جمهوری صورت گرفته است.
آگهیوی گفت: «در دولت مقام های بسیار قدرتمندی حضور دارند که نه زور رئیس جمهوری به آن ها می رسد نه زور هیچ فرد دیگری.»
وی درباره حضور نیروهای آمریکایی در زمان سقوط قندوز گفت: «نیروهای آمریکایی وقتی قندوز سقوط کرد در این شهر نبودند فقط با شروع درگیری ها نیروهای آمریکایی حملات هوایی صورت دادند که ریاست جمهوری دستور توقف آن را داده بود.»
مهمانان این برنامه همچنین درباره اهمیت استراتژیک شهر قندوز، ولایت کندز و شمال افغانستان در معادلات بین المللی قدرت های منطقه ای و جهانی صحبت کردند.