آگهیششم فروردین ۱۳۹۴، ۲۱ صیاد و ملوان لنج صیادی «ابراهیم فروزانمهر» از شهرستان کنارک واقع در استان سیستان و بلوچستان پس از حدود ۲ ماه کار صیادی در حال بازگشت به ایران مورد حمله یک گروه از دزدان دریایی سومالیایی قرار گرفتند. دزدان دریایی تمامی خدمه را به همراه لنج ربوده و به کشور سومالی منتقل کردند.
پس از گذشت بیش از یک سال و نیم از این گروگانگیری، از بیست و یک شهروند ایرانی ربوده شده، ۸ نفر جان خود را از دست داده اند، ۵ نفر موفق به فرار شده و هشت تن دیگر تا امروز اسیر دزدان دریایی هستند.
در سایه سکوت نهادهای دولتی ایران، شماری از روزنامه‌نگاران و فعالان مدنی ایرانی در سراسر جهان، کارزار (کمپینی) را برای پیگیری وضعیت این شهروندان – که از ضعیف‌ترین اقشار جامعه ایران هستند- به راه انداختند.
با احسان سلطانی، پژوهشگر حقوق اقلیت‌ها در آکادمی اروپایی Eurac، فعال مدنی و روزنامه نگار که اخبار مرتبط با گروگان‌های ایرانی از آغاز پیگیری کرده، گفتگو کردیم.
یورونیوز: ممنون از اینکه وقتتان را در اختیار ما قرار دادید. آیا آمار دقیقی از شمار گروگان‌ها و وضعیت آنها وجود دارد؟ آیا همه آنها در جریان یک حمله از سوی دزدان دریایی اسیر شدند؟ وضعیت اسرا در حال حاضر چگونه است؟
احسان سلطانی: «ماجرا این است که بهمن ۱۳۹۳ ، ۲۱ صیاد و ملوان از شهرستان کنارک سوار بر لنج صیادی “ابراهیم فروزانمهر”(یکی از اعضای شورای شهر کنارک) برای صید ماهی، راهی آب‌های آزاد می‌شوند. آنها پس از حدود ۲ ماه کار صیادی در ششم فروردین ۱۳۹۴ در حال بازگشت به ایران بودند که مورد حمله یک گروه از دزدان دریایی سومالیایی قرار گرفتند. تمامی ۲۱ خدمه به همراه لنج ربوده و به کشور سومالی منتقل شدند.
همان زمان دزدان دریایی، گروگان‌ها را به سه گروه میان خود تقسیم می‌کنند. دو گروه ۴ نفره و یک گروه ۱۳ نفره؛ یکی از گروه‌های ۴ نفره حدود ۸ ماه بعد از ربوده شدن، در آبان ماه ۹۴ موفق به فرار می‌شود. در واقع ماجرا به این شکل بوده که دزدان دریایی این ۴ نفر را در کلبه ای دور افتاده در الهور در منطقه پورتلند سومالی مخفی می کنند. چوپانی متوجه اسارت این افراد می شود و پلیس سومالی را در جریان موضوع قرار می‌دهد و هر ۴ نفر در عملیات پلیس آزاد می‌شوند و از طریق کنسولگری ایران در موگادیشو به ایران منتقل می‌شوند.
یکی از صیادان به نام گلاب نصرتی از گروه ۱۳ نفره موفق به فرار می‌شود و پس از دو هفته پیاده‌روی خود را به موگادیشو می‌رساند و از آنجا به ایران منتقل می‌شود. یعنی در مجموع 4 نفر موفق به فرار می‌شوند. ۸ نفر در این مدت از همان گروه ۱۳ نفره در اثر گرسنگی و تشنگی و شرایط نامناسب بهداشتی جان خود را از دست می‌دهند.
صیادان و ملوان‌ها دوستان خود را با دستان خود دفن کرده‌اند.یکی از اسرا به خانواده‌ی خود گفته وقتي اولین نفرات فوت کردند، دزدان دریایی به باقی گروگان‌ها بيل داده‌اند تا دوستانشان را دفن کنند که از شدت بی‌رمقی و خستگی دفن صیادان فوت کرده بیش از دو روز طول کشیده است.
در حال حاضر دو گروه ۴ نفره در اسارت دزدان دریایی است. دزدان دریایی درقبال آزادی گروهی که ناخدای لنج صیادی “جمال الدین دهواری” به همراه ۳ نفر دیگر در آن است ۱۵۰ هزار دلار خواسته‌اند. و گروه دیگر با توجه به فرار و کشته شدن تعداد زیاد گروگان‌ها و طولانی شدن مدت زمان نگهداری آنها ۳۰ هزار دلار درخواست کرده است.
هفته گذشته جمال‌الدين دهواري (ناخدا) با اعضای خانواده ی خود تماس گرفته و خبر از زخمی شدن خود در اثر اصابت گلوله داده است. دهواری به خانواده اش گفته که ۴۰ روز پیش در جریان فرار ناموفق زخمی شده است. حالا پایش عفونت کرده و در شرایط جسمی و روحی بسیار نامناسبی قرار گرفته است.»
#آزادی_صیادان_ایرانی#bring_back_our_sailorspic.twitter.com/6yytNhnbBP
— Sasa (@sasaa6966) 7 novembre 2016
یورونیوز: به نظر می‌رسد این گروگانگیری پیش از قطع روابط دیپلماتیک ایران و سومالی رخ داده است. آیا مقام‌های ایران در آن زمان تلاشی را برای حل بحران انجام دادند؟
احسان سلطانی: «بله. همانطور که گفتم این گروگانگیری در فروردین ۱۳۹۴ اتفاق افتاده است. قطع روابط دیپلماتیک ایران با دولت سومالی در نتیجه‌ی حمله‌ی عده‌ای به سفارت عربستان و در پی آن اقدامات پادشاهی سعودی برای انزوای منطقه ای ایران به بهمن ماه ۱۳۹۴ باز می گردد. پیش از آن، یعنی در حدود ۱۰ ماه پیش از قطع روابط، اقدام مشخص و مشهودی از سوی وزارت امورخارجه ایران صورت نگرفته است. اما طبعا پس از ماجرای قطع روابط و با توجه به نبود دفتر دیپلماتیک ایران در سومالی، عملا امکان اعزام هیات نمایندگان ایرانی به این کشور و پیگیری وضعیت گروگان‌ها از نزدیک دشوار و تقریبا غیرممکن شد. حتی در جریان فرار “گلاب نصرتی” وزارت امورخارجه با توجه به جو نامناسبی که علیه ایران در این کشور ایجاد شده بود و تحذیر مقامات سومالیایی از همکاری‌های دولتی و امنیتی، از روابط غیرسمی و کانال‌ها و ابزارهای غیردولتی استفاده کرده و گلاب نصرتی را به صورت غیررسمی به کشوری دیگر منتقل و از آنجا به ایران بازگردانده اند.»
یورونیوز: آیا پس از راه افتادن کمپین مجازی آزادی ملوانان و صیادان، شما به اطلاعاتی درباره تلاش‌های پیشین ایران برای رهایی گروگان‌ها دست یافتید؟
احسان سلطانی: «پس از راه افتادن کمپین، به لطف و همت رسانه‌های داخلی، فعالان رسانه‌ای و مدنی، موج رسانه‌ای بسیار خوبی ایجاد شد که توانست توجه برخی نهادهای دولتی و سازمان‌های مسئول را نسبت به سرنوشت و آزادسازی ۸ گروگان ایرانی و رسیدگی به وضعیت بغرنج خانواده‌های آنها، به خود جلب کند و رایزنی‌ها و مذاکراتی نیز میان برخی نمایندگان کمپین و مقامات وزارت امورخارجه انجام گرفت.» در همین زمان، مقامات وزارت امورخارجه دو نوع واکنش از خود نشان دادند. یکی اینکه شماری از مقام‌های این وزارتخانه از جمله سخنگو و معاون کنسولی مصاحبه‌هایی انجام دادند. قطع روابط دیپلماتیک مهمترین عامل طولانی شدن اسارات و عدم پیگیری موفق موضوع اعلام شد. همینطور معاون کنسولی اعلام کرد پس از گروگانگیری با خانواده‌ها در تماس بوده‌اند.
واکنش بعدی هم تلاش برای رایزنی و گفتگو با اعضای کمپین “آزادی صیادان ایرانی” و ارائه جزئیاتی از ماجرا بود.»
یورونیوز: آیا وجود این واکنش‌ها را تایید می‌کنید؟
احسان سلطانی: «در مورد واکنش اول، مشخصا مقام‌های وزارت امورخارجه خلاف واقع می‌گویند. خانواده‌های گروگان‌ها هرگونه تماس از سوی معاونت کنسولی این وزارتخانه را رد می کنند. با گذشت حدود ۵۹۰ روز از ربوده شدن صیادان، هیچ مقامی از وزارت امورخارجه با خانواده‌های گروگان‌ها تماس نگرفته است.
در موضوع قطع روابط هم، اگرچه نبود روابط دیپلماتیک پیگیری مستقیم را سخت می‌کند اما ببینید همین ۲۲ اکتبردر جریان آزادسازی ملوانان فیلیپینی، کمیته ای بین المللی از سوی سازمان ملل به درخواست دولت فیلیپین به عنوان “کمیته پشتیبانی از گروگان‌ها” (HSP) تشکیل می شود و نمایندگان این دفتر وظیفه ی میانجیگری و گفتگو با دزدان دریایی را برعهده می‌گیرند و نهایتا موفق می‌شوند صیادان و ملوانان فیلیپینی را پس از پرداخت پول آزاد کنند.
شماری از ملوانان فیلیپینی پس از چهار سال اسارت نزد دزدان دریایی، ماه گذشته آزاد شده و به خانه بازگشتند
وزارت امورخارجه مشخصا در این موضوع کم‌کاری کرده است و دلیل این بی‌تفاوتی و کم‌کاری مشخص نیست. بر اساس گزارش‌هایی که وجود دارد یکی از دفاتر بین المللی مرتبط با سازمان ملل با توجه به قطع روابط دیپلماتیک ایران و سومالی و نبود سفارت ایران در این کشور، با سفارت ایران در کنیا پیرامون پیگیری سرنوشت صیادان ایرانی تماس گرفته است، اما به دلایل نامشخصی سفارت ایران پاسخ این دفتر را نداده است.
البته از حق نباید گذشت که در سال‌های اخیر ربودن شهروندان ایرانی در آب‌های آزاد توسط دزدان دریایی و فشار به خانواده‌های آنها و دولت ایران برای پرداخت پول و ناکارآمدی دولت سومالی در کنترل بخش‌هایی از کشور خود و ناتوانی آنها در مقابله با این روند، تبدیل به رویه ای تاسف‌بار شده که عملا دزدان دریایی هر چندوقت یکبار می توانند از صیادان و ملوانان ایرانی و دیگر کشورها، پول بدست بیاورند.در سال های اخیر بیش از ۱۰۰ نفر از شهروندان ایرانی ربوده شده اند که در برخی پرونده ها وزارت امورخارجه اقدامات موثر و مثبتی انجام داده است که منجر به آزادی گروگان‌های ایرانی شده است.»
آگهییورونیوز:آیا اقدامی از سوی نماینده های مردم استان سیستان و بلوچستان در مجلس برای آزادی گروگان‌ها انجام شده است؟
احسان سلطانی: «آقای عبدالغفور ایران‌نژاد که از “لیست امید” به مجلس راه یافته است پیش از انتخابات به روستاهای این گروگان‌ها رفته و در دیدار با خانواده‌های آنان قول داده است در صورت راه یافتن به مجلس پیگیر وضعیت گروگان‌ها شود. اما تا کنون هیچ اقدامی صورت نداده است و حتی با یک رسانه هم در ارتباط با وضعیت آنها گفتگو نکرده است.
آقای درازهي نماينده سراوان هم با وجود اینکه در جریان کل ماجرا قرار دارد پاسخ تلفن‌های خانواده‌ی گروگان‌ها را نمیدهد.
اما خارج از نمایندگان محلی، اعضای کمیسیون امنیت ملی مجلس با وجود پیگیری‌ها تا کنون نسبت به موضوع واکنشی نشان نداده‌اند. برخی نمایندگان در جریان پیگیری‌های کمپین موضوع را در صحن علنی مجلس مطرح کردند. از جمله تذکر کتبی سید مصطفی ذوالقدر به وزیر امور خارجه مبنی بر لزوم تسریع در امر آزادسازی صیادان ایرانی دزدیده شده از سوی دزدان دریایی سومالی که هفته گذشته توسط هیأت رئیسه در صحن علنی مجلس قرائت شد.»
یورونیوز: آیا ایران صیادان و ملوانان گروگان گرفته شده را فراموش کرده است؟ آیا به نظر شما اگر شرایط مشابه برای شهروندانی از اقشار و طبقات برخوردارتر و کمتر حاشیه‌ای جامعه پیش می‌آمد، واکنش دولت همین بود؟
احسان سلطانی: «ببینید حدود ۵۹۰ روز از ربوده شدن این افراد می‌گذرد. اکثر این صیادان از روستاهای دورافتاده شهر کنارک در سیستان و بلوچستان بوده‌اند. از جمله ۳ نفر از صیادان از روستایی به نام باهو كلات بوده‌اند که ١٥٠ كيلومتری كنارك قرار گرفته است.هر ۳ نفر فوت کرده‌اند و تمام روستا داغدار است. مادر دو برادری که در این لنج بوده اند (عبدالله و شریف نوحانی) و یکی از آن ها کشته شده و یکی دیگر هنوز در اسارت است، نابیناست و پدر سالخورده‌شان به تکدی‌گری افتاده است. عبدالماجد نوحانی، پسرعموی عبدالله و شریف از همین روستا بوده که او هم فوت کرده است. محمد رئیسی که ۶ نفر از اعضای فامیل و نزدیکان خود-پسرخاله و پسرعموها-یش در میان گروگان‌ها هستند، گفته است همین چند روز پیش دزدان دریایی ۱۵ میلیون تومان پول خواسته‌اند تا به گروگان‌ها غذا بدهند.تمامی این افراد از روستای چیاپ بوده اند که حدود ۳ ساعت با شهر کنارک فاصله دارد. خانواده های این افراد در شرایط بسیار بسیار نامساعدی از لحاظ معیشتی قرار دارند. علیرغم تلاش کمپین “آزادی صیادان ایرانی” و قول مقامات دولتی خانواده‌ها از کمک‌های دولتی کاملا ناامید و دلسرد شده‌اند. به نظر من قطعا اگر این افراد از طبقات مفروض اجتماعی برخورداتر بودند شاید پیگیری‌ها شکل دیگری به خود می‌گرفت. بسیاری از این خانواده‌ها همانطور که گفته شد از ضعیف‌ترین طبقات اجتماعی هستند و کمپین “آزادی صیادان ایرانی” تمام تلاش خود را برای بلندتر شدن صدای این خانواده ها و پیگیری وضعیت معیشتی آنها و سرنوشت گروگان‌هایشان انجام خواهد داد.»