عدم وجود امنیت جانی برای خبرنگاران افغان، این کشور را به یکی از خطرناک‌ترین مناطق جهان برای فعالیت‌های رسانه‌ای تبدیل کرده است. با این وجود اصحاب رسانه در افغانستان به رغم موانع موجود به فعالیت‌های خود در عرصه آزادی بیان و اطلاع رسانی ادامه می‌دهند.
آگهیآزادی بیان و انتشار آزاد اطلاعات آرمان بسیاری از خبرنگاران جهان است. اما تحقق این آرمان همواره با مخاطراتی همراه است؛ از بازداشت و زندان از سوی حکومت‌ها و دولت‌ها، تهدید و ارعاب از سوی گروه‌های افراطی تا ترور و مرگ. با این حال خبرنگارن و فعالان عرصه خبر در حراست از آزادی بیان و برای آگاهی رسانی خطرات را به جان می‌خرند؛ از جمله در افغانستان.
افغانستان از زمان جنگ داخلی که با حمله اتحاد جماهیر شوروی در سال ۱۹۷۹ میلادی آغاز شد تا سلطه طالبان در سال ۱۹۹۶ و حمله نظامی ایالات متحده آمریکا در سال ۲۰۰۱ میلادی شاهد جنگ و نآرامی بوده است.
گرچه آزادی بیان در افغانستان در سال‌های اخیر و نسبت به گذشته به طور قابل توجهی بهبود یافته و این کشور را در سطحی بالاتر از کشورهای منطقه از جمله ایران، ترکیه، یمن، بحرین، عربستان سعودی و یا سوریه قرار داده است اما اصحاب رسانه در افغانستان همچنان با خطراتی از جمله عدم امنیت شغلی و جانی روبرو هستند.
بر طبق آخرین داده‌های منتشر شده در وبسایت خشونت علیه خبرنگاران در افغانستان، از آغاز سال ۲۰۰۱ تا نیمه دسامبر ۲۰۱۷، نزدیک به ۱۱۵۵ خبرنگار در این کشور قربانی انواع خشونت‌ها از جمله تهدید، ضرب و شتم، بازداشت، آدم ربایی، اسیدپاشی و یا مرگ شده‌اند. ۳۳۵ مورد از این خشونت‌ها در کابل و باقی در سایر نقاط این کشور رخ داده است.
سال ۲۰۱۶ و ۲۰۱۷ خونین‌ترین سال‌ها برای خبرنگاران افغان بود. در طی دو سال گذشته، بیش از ۱۶۰ مورد خشونت علیه خبرنگاران به ثبت رسید و قریب به ۳۰ نفر از آنان جان خود را از دست دادند. بدین ترتیب افغانستان در صدر فهرست کشورهای پرخطر جهان به لحاظ عدم وجود امنیت جانی برای خبرنگاران قرار گرفت.
صدیق الله توحیدی، رئیس نهاد حمایت کننده رسانه‌های آزاد افغانستان، در یک نشست خبری که در آبان ماه امسال در کابل برگزار شد گفت: «از سال ۲۰۰۱ تاکنون حدود ۱۰۰ خبرنگار این کشور در حمله مهاجمان جان باخته‌اند.»
وی افزود: «در سال جاری بیش از صد پرونده خشونت علیه خبرنگاران به ثبت رسیده است و طالبان و گروه تروریستی داعش تهدیدی برای آنها هستند.» او همچنین در این نشست خبری نسبت به بی‌تفاوتی دولت در قبال خشونت علیه خبرنگاران و شناسایی و مجازات عاملان آنها انتقاد کرد.
تاریخ نگار خشونت علیه اصحاب رسانه در افغانستان
- انفجار سه بمب در ساختمان دفتر خبرگزاری صدای افغان در غرب کابل (۲۸ دسامبر ۲۰۱۷) دست‌کم ۴۰ کشته و بیش از ۸۰ زخمی برجای گذاشت. گروه داعش با انتشار بیانیه‌ای مسئولیت این حمله را برعهده گرفت. هنوز به طور دقیق مشخص نیست که چه تعداد از قربانیان این حادثه از اصحاب رسانه بودند.
- حمله مهاجمان مسلح به مرکز تلویزیون محلی شمشاد در کابل (۷ نوامبر ۲۰۱۷) دست‌کم ۲ کشته و ۲۰ زخمی بر جای گذاشت. اجرای پرویز ساپی، مجری خبری شبکه شمشاد با دست‌های باندپیچی شده به فاصله بسیار کمی پس از حمله داعش به این ایستگاه خبری، شگفتی ساز شد.
- وقوع یک حمله خونین در کابل (۳۱ مه ۲۰۱۷) منجر به کشته و زخمی شدن صدها نفر شد، یک کارمند تلویزیون طلوع و راننده بی‌بی‌سی در میان کشته‌شدگان این حمله بودند. شماری دیگر از روزنامه‌نگاران و همکاران رسانه‌ای از جمله چهار خبرنگار بی‌بی‌سی و سه خبرنگار تلویزیون یک افغانستان نیز در این حادثه زخمی شدند.
- در حمله مهاجمان انتحاری به ساختمان رادیو و تلویزیون دولتی در جلال‌آباد (۱۷ مه ۲۰۱۷) مرکز ننگرهار، دست‌کم ۶ نفر کشته و ۲۰ تن زخمی شدند. گروه اسلامی داعش مسئولیت این حمله را بر عهده گرفت.
- دو خبرنگار و دو تصویربردار تلویزیون‌های نورین و تلويزيون يک و همچنین يک خبرنگار خارجى در حین پوشش خبری تظاهرات کابل (۱۶ مه ۲۰۱۶) از سوی تظاهرکنندگان مورد ضرب و شتم قرار گرفتند.
این اعتراضات در پی اجراى طرح خط انتقال برق پروژه توتاپ از مسیر سالنگ ولايت پروان سازماندهی شده بود. دولت افغانستان خواهان اجرای طرح احداث خط انتقال برق از بغلان به کابل بود اما معترضان بر انتقال برق از طريق باميان اصرار داشتند.
**- **حمله انتحاری ۲۰ ژانویه ۲۰۱۶ در نزدیکی سفارت روسیه در منطقه دارالامان در غرب کابل به وقوع پیوست. هدف آن خودرو کارمندان تلویزیون طلوع بود. در این حمله خونین ۷ نفر کشته و حدود ۲۰ تن زخمی شدند. این فاجعه سبب شد تا از آن روز با نام «چهارشنبه سیاه» یاد شود.
گروه طالبان مسئولیت این حمله انتحاری را به عهده گرفت و ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی این گروه با انتشار خبرنامه‌ای گفت این حمله «به انتقام اتهامات دروغ تلویزیون طلوع علیه طالبان» در جریان جنگ قندوز صورت گرفته است.
- در حمله انتحاری به هتل پنج ستاره سرینا (۲۰ مارس ۲۰۱۴) که در همسایگی ارگ (کاخ) ریاست جمهوری افغانستان قرار داشت، ۹ نفر غیرنظامی جان باختند. احمد سردار، خبرنگار افغان آژانس خبری فرانسه به همراه همسر و دو فرزند خردسالش در این حادثه کشته شدند.
- اسید پاشی را می‌توان از دیگر اشکال اعمال خشونت به خبرنگاران افغان به شمار آورد، اتفاقی که برای رزاق مامون، خبرنگار و نویسنده افغان و از منتقدان سیاست‌های دولت ایران و پاکستان در ۱۸ ژانویه ۲۰۱۱ افتاد. وی پس از حادثه اسدپاشی که در آن به شدت آسیب دید ادعا کرد که این حمله از سوی «عوامل حکومت جمهوری اسلامی ایران» صورت گرفته چرا که نوشته‌های او درباره «تلاش ماموران امنیتی ایران برای تجزیه افغانستان» موجب خشم تهران شده است.
اینها تنها بخشی از گزارش‌های منتشر شده در مورد خشونت علیه خبرنگاران افغان است. به گفته نهادهای حقوق بشری بین‌الملل این کشور یکی از خطرناک‌ترین مناطق جهان برای فعالیت خبرنگاران است.
آگهیگروههای افراطی و نقش دولت در حمایت از خبرنگاران و روزنامه نگاران
دو گروه شبه‌نظامی فعال در افغانستان یعنی طالبان و داعش خبرنگاران و اصحاب رسانه افغان را دشمن مشترک خود می‌دانند. اصحاب خبر و رسانه از حملات این دو گروه افراطی در امان نبوده‌اند و شماری از آنان بدست این دو گروه کشته شده‌اند.
ارعاب و تهدید کلامی، بمب‌‌گذاری‌های هدفمند و ترور از جمله شیوه‌هایی است که گروه‌های پیکارجو برای ارعاب و حذف خبرنگاران از آن استفاده می‌کنند و یا بسیاری آز آنان را مجبور به مهاجرت اجباری از افغانستان می‌کند.
با این حال بسیاری حتی پس از مهاجرت از افغانستان نیز از تهدید گروه‌های افراطی در امان نبوده‌اند. ولی آرین، خبرنگار تلویزیون طلوع، که به دنبال شدت یافتن موج خشونت‌هاعلیه خبرنگاران افغان به کشور سوئد مهاجرت کرده است ادعا می‌کند که حتی پس از خروج از افغانستان و سکونت در سوئد همچنان از سوی گروه‌های افراطی پیام‌های تهدیدآمیز دریافت می‌کند.
اینها تنها یک سوی ماجرا است. سوی دیگر ماجرا عدم تلاش کافی دولت افغانستان در حل مشکلات خبرنگاران است. براساس گزارش سازمان غیردولتی شفافیت بین‌الملل، افغانستان رتبه ۱۶۹ شاخص فساد را در میان ۱۷۶ کشوری که سیستم اداری آنان توسط این سازمان مورد بررسی قرار گرفته، به خود اختصاص داده است.
سازمان گزارشگران بدون مرز نیز وضعیت رسانه‌ها و خبرنگاران در افغانستان را وخیم توصیف کرده است. به گفته مقامات این سازمان یکی از مشکلات عمده دولت افغانستان عدم رسیدگی به پرونده‌های قتل و تهدید خبرنگاران از سوی مقامات مسئول است.
آگهیسازمانهای مرتبط با فعالیت‌های رسانه‌ای در داخل و خارج از افغانستان بارها از دولت این کشور خواسته‌اند تا برای امنیت شغلی و جانی خبرنگاران چاره‌اندیشی کند.
اتحادیه مستقل خبرنگاران افغانستان، کمیته مصونیت خبرنگاران افغان و اداره حمایت از رسانه‌های آزاد در افغانستان (نی) عدم تامین امنیت جانی و شغلی از سوی مقامات دولتی را مانعی جدی در برابر کار خبرنگاران در افغانستان دانسته و از مسئولان خواسته‌اند تا علاوه بر تامین امنیت جانی اصحاب رسانه با آنان در زمینه تهیه گزارش و خبر همکاری نمایند.