«من براین باور هستم که بالاخره در این کشور صلح برقرار میشود.»
گفتگوی ویژه یورونیوز فارسی با عبدالله عبدالله، رئیس اجرایی دولت افغانستان، قسمت اول
کابل؛ مسعود ایمانی کلهسر، خبرنگار یورونیوز
یورونیوز: شما به عنوان رئیس اجرایی دولت، نیمی از قدرت را در دست دارید. حال که در سال نهایی حکومت وحدت ملی افغانستان قرار داریم، ارزیابیتان از چند سالی که گذشت چیست؟ وحدت با تیم رئیسجمهور اشرف غنی و حرکت رو به جلو یا اختلاف و حکایت دو پادشاه در یک مملکت؟
عبدالله عبدالله : «حکومت وحدت ملی در شرایط خاصی به میان آمد. انتخابات جنجال برانگیز، پر چالش. انتقال (قدرت) امنیتی و نظامی از نیروهای بینالمللی به نیروهای افغانستان. انتقال اقتصادی و تغییر شدید وضعیتاقتصادی مردم. چون با در نظرداشت مسائل امنیتی، نظامی، دفاعی، یک اتمسفر یا فضای نامعلوم کشور را فراگرفته بود، و این تأثیری بر وضعیت اقتصادی داشت در عینحال که حضور گسترده نیروهای بینالمللی، قبلبر او، یک اقتصاد جنگ هم ایجاد کرده بود، که برای این اصلا پیشبینیای هم وجود نداشت که چه کار باید شود. حکومت وحدت ملی در چنین فضایی به میان آمد. در حقیقت با فکر نجات کشور یا جلوگیری از بحران یا اوضاعی به مراتب شدیدتر، این فکر جنبه عملی پیدا کرد. در عین حال بدون شک با در نظرداشت پیشینه این مسأله، تفاوت نظرها وجود داشته و دارد. با وجود همه اینها کاری صورت گرفت. در آن زمان، با درنظرداشت خروج نیروهای بینالمللی از افغانستان، که بیشترشان خارج شده بودند، همه سقوط نظام را پیشبینی میکردند. پس (این زمان که) بیش از سه سال از آن گذشته تصویری است که دو جنبه دارد؛ دستاوردها هم هست و مشکلات هم زیاد بوده.»
یورونیوز: چرا برغم امضای توافقنامه امنیتی، وضعیت امنیت در افغانستان بهتر نشده که هیچ، بلکه به گواه مردم افغانستان بدتر هم شده؟
عبدالله عبدالله : «خب نمیتوانیم همه این هفده سال را یکسان قضاوت کنیم. در ابتدا یک فرصت و زمینه بسیار خوب مساعد شده بود. و روحیه مردم برای ساختن افغانستان و برای ایجاد ثبات در کشور، یک روحیه فوقالعاده مثبت بود. اگرچه مسائلی که آن زمان در عراق صورت گرفت توجه را از افغانستان به دور کرد. یکی از اساسیترین مسائل در ارتباط با افغانستان موجودیت سران طالبها و القاعده در بیرون از کشور، یعنی در پاکستان بود. در آن زمان از سوی جامعه بینالمللی به این مسأله توجه نشد. چون اصلا توجهها به طرف عراق بود، گرچه من درباره آن تصمیم قضاوت نمیکنم اما نمیتوانم تأثیر آن تصمیم را بر قضیه افغانستان انکار کنیم. بیشتر توجهها به سوی عراق بود و در همین زمان، بیشتر نیروهایی که، قبل از مداخله نیروهای جامعه بینالمللی، افغانستان را در حقیقت تسخیر شده میدانستند، فرصت (فعالیت) پیدا کردند.
نمیخواهم که همه مشکلات را متوجه یکجا بسازم اما پالیسی (سیاست) دوگانهای که پاکستان در آن زمان پیش برد نقش بسیار اساسی داشت؛ سیاستی که از یک طرف خود را کشوری در خط مقدم مبارزه با تروریسم معرفی کرد و در عین حال برای ریشه گرفتن این نیروها در خاک خود، و تهدید دوباره افغانستان از این طریق، زمینه سازی کرد. در عین حال ما افغانها هم از فرصت به خوبی استفاده نکردیم. اشتباهاتی صورت گرفت که متأسفانه (در نتیجه آنها) جنگ در افغانستان دوام پیدا کرد. اما برای یک لحظه هم نباید فراموش کنیم که نیروهای تروریستی، و شبکههایی که در سطح دنیا ایجاد شدند و افغانستان در این مرحله به پایگاه اصلی و مرکزیشان تبدیل شد و سازمانهایی که از آنها حمایت کردند و پشتیبانی که از آنها صورت گرفت، تمامی اینها تأثیرات خود را داشت.»
یورونیوز: بنا به اعلام سازمان ملل متحد طی سال گذشته میلادی روزانه حدود ۱۰۰ غیرنظامی در افغانستان کشته شدند. مسئول حفظ جان مردم کیست؟
عبدالله عبدالله: «بدون شک ما به عنوان دولت مسئولیت داریم. هر دولتی مسئولیت حفظ جان و مال مردمش را دارد. نمیخواهیم افغانستان را با هیچ جای دیگر مقایسه کنیم. اما میبینیم که در امنترین کشورهای جهان هم این گروهها توانستهاند حملات تروریستی را انجام بدهند. نیازی به مثال نیست. در جاهایی که مجهزترین سیستمهای استخباراتی و اطلاعاتی وجود دارد این نیروها باز هم متأسفانه توانستهاند اعمال تروریستی را انجام دهند. بهخصوص پدیده انتحار که در این سالها بیشتر شده است. وقتی چنین کسی فقط یک راه را انتخاب میکند و به بازگشت فکر نمیکند و میخواهد به هر قیمتی به یک هدف برسد که لزوما هم هدف نظامی یا امنیتی نیست کارپیچیده میشود. هرجا که تجعمی باشد میتواند هدف این حمله قرار بگیرد. مردم ما تلفات زیادی دادهاند و تلفات نیروهای امنیتی ما در مقابله با این نیروها نیز بالاست.»
یورونیوز: ارگ، گاه بر طبل جنگ با طالبان میکوبد و گاه از صلح با این گروه میگوید. هر دو گزینه ممکن برای مهار طالبان از سوی ارگ بارها تکرار و اعلام میشود اما اعمال نمیشود. سیاست رسمی دولت چیست، جنگ با طالبان یا صلح با این گروه؟ اگر هر دوی اینها راهکارهایی است که ظاهرا دولت شما در پیش گرفته تا این گروه را به اجبار به پای میز مذاکره بکشاند، آیا این امر شدنی و عملی است؟
عبدالله عبدالله: «شکی نیست که آرزوی همه مردم افغانستان رسیدن به صلح است. دولت وحدت ملی هم نسبت به آمادگی برای مذاکره و شروع گفتگوهای صلح موضع روشنی دارد. متأسفانه این پیام دولت افغانستان ازسوی نیروهایی که در جنگ هستند یعنی طالبها رد شده است. اما با وجود این دولت در دفاع از مردم و کشور مسئولیت دارد. به زودی سالروز کودتای هفت ثور میرسد که چهار دهه از آن میگذرد و از آن زمان تا کنون خشونت در افغانستان ادامه یافته است. بنابراین هر دولتی که قدرت را در دست دارد باید کوشش خود را برای به دست آوردن صلح بکند. در عینحال وقتی این فرصت در کار نیست و جنگ ادامه دارد دفاع نیز مسئولیت ماست.»
یورونیوز: آیا اصلا ریشه کن کردن پدیدهای به نام طالبان که در افغانستان ریشه دوانیده ممکن است؟ آیا خلع سلاح و صلح با طالبان؛ همانند تجربه شورشیان فارک در کلمبیا و یا شین فین در ایرلند ممکن است؟
عبدالله عبدالله: «این که صلح چه شکلی داشته باشد و از کجا آغاز شود و نتایجش برای طالبها و مردم افغانستان چه باشد، مسائلی است که البته در جریان صحبتها و مذاکرات میتواند مورد بحث قرار بگیرد. اما من براین باور هستم که بالاخره در این کشور صلح برقرار میشود. اکثریت مطلق مردم افغانستان خواستار جنگ نیستند. جنگی که تحمیل شده است. و در کنار کوششهایی که ما میکنیم خشکاندن سرچشمههای خشونت وتروریسم بسیار مهم است. اگر به این مسأله پرداخته نشود حتما گروههایی پیدا میشوند که از فرصت استفاده کرده و بر ضد مردم ما اعمال خشونت میکنند.»
یورونیوز: سیاست پرزیدنت ترامپ بیرون کشیدن نیروهای آمریکایی از مناطق جنگی مثل سوریه است. اما وی بر خلاف آنچه انتظار میرفت، تصمیم به افزایش شمار نظامیان آمریکایی در افغانستان گرفت و گفت تا پیروزی کامل میمانند. وی همچنین خواهان بسته شدن دفتر طالبان در دوحه قطر است. از سوی دیگر پیش شرط طالبان برای صلح، خروج نیروهای آمریکایی و خارجی از افغانستان است! با این وصف امیدی به برقراری صلح در افغانستان میبینید؟
عبدالله عبدالله: «بسته شدن دفتر قطر به این خاطر بود که همه به این نتیجه رسیدیم که از آن دفتر نه برای مذاکرات صلح بلکه برای جلب حمایت مالی و سیاسی برای طالبها استفاده میشد. کسانی که درآن دفتر بودند ازیک طرف نماینده طالبها بودند و از طرف دیگر ادعا میکردند که ما نمیتوانیم از طرف آنها صحبت کنیم و به نتیجهای برسیم. اینجا یک تناقض وجود داشت. طالبها پیش از حضور نیروهای خارجی در افغانستان جنگ را در این کشور شروع کردند و در نتیجه دیگر گروههای تروریستی در منطقه نظیر القاعده مجال پیدا کردند به افغانستان بیایند و به فعالیت ادامه بدهند. پس حضور نیروهای بینالمللی عامل ایجاد حرکت طالبها نبوده است. بلکه زمینهسازی طالبها برای فعالیت گروههای تروریستی علیه مردم افغانستان، منطقه و جهان، عامل حضور نیروهای بینالمللی در کشور است. و در زمینه ادامه جنگ هم اگر به طرف گفتگو و حل قضیه برویم ضرورتی برای ماندن نیروهای بینالمللی در افغانستان باقی نمیماند.»
یورونیوز: برخی ناظران بر این باورند که اگر آمریکاییها و نیروهای ناتو افغانستان را برای همیشه ترک کنند جنگهای دهه ۹۰ میلادی از سر گرفته میشود. شما چه فکر میکنید؟
عبدالله عبدالله: «انشاالله که این سناریو به گذشته ارتباط داشته باشد. جنگهای دهه نود در ادامه مشکلات امروز افغانستان نقش داشته است. اما امروز تقریبا اکثریت مطلق مردم افغانستان به این باور رسیده اند که راه حل مسائل و تعیین سرنوشت و حضور در قدرت از طریق حضور در انتخابات و رأی مردم است در حالیکه طالبها و گروههای همراه با آنها فکر میکنند از راه خشونت و ادامه جنگ و تبانی با نیروهای تروریستی به هدف خود نائل میآیند. در هفده سال گذشته مردم افغانستان شاهد تحولات و تغییرات مثبت زیادی بودهاند. طبیعی است برای آنان امنیت مهمترین مسأله بوده و هست. اما دستاوردهایی که مردم افغانستان داشتهاند از جمله آزادی بیان، مشارکت سیاسی، سهمگیری در تمام پروسهها، وضعیت حقوق بشر، مشارکت زنان در جامعه و دسترسی به تعلیم و صحت، همه اینها تغییر کرده است. مردم افغانستان خواستار این تغییرات بودند. اما اگر در یک جمله خلاصه کنیم، ما به مردم افغانستان حق میدهیم که از ناامنی تشویش دارند، حق میدهیم ناراضی باشند و از ما شکایت داشته باشند و به ما انتقاد کنند. چراکه واقعیت این است که چه ما و چه دولت قبل از ما همه درارتباط با اوضاع کشور مسئولیت داشته و داریم.»
یورونیوز: دولت شما با اتحادیه اروپا (در سال ۲۰۱۶ میلادی) در ازای دریافت حدود شش میلیارد دلار کمک مالی در طول چهار سال، توافقنامهای را برای بازگرداندن اتباع افغان از کشورهای عضو این اتحادیه امضاء کرد. پناهجویان میگویند قربانی توافق شما شدهاند!
عبدالله عبدالله: «تصویر از این مسأله چنان که شما مطرح کردید نیست. اگر بخشی از کمکهای بینالمللی به بازگرداندن پناهندگان اختصاص دارد بیشتر آن جزو تعهدات بینالمللی است که سالهای سال میان افغانستان وجامعه بینالمللی صورت گرفته است. توافق بروکسل مبنی بر بازگشت داوطلبانه پناهندگان یک پروسه جدا بود. شما میدانید اتحادیه اروپا باز هم از افغانستان مهاجر پذیرفته است اما کسانی که به آنجا میروند با شرایط نابرابر به آنها پناهندگی اعطا میشود. مسأله پناهندگان، هیچوقت مسأله کمکهای بینالمللی به افغانستان نبوده است. گرچه این امر در سیاست کشورهای اروپایی تأثیر داشته است. سیل مهاجرتها نه تنها از افغانستان بلکه از آفریقا و دیگر کشورها نظیر سوریه به سمت اروپا به یک معضل سیاسی تبدیل شده است. و این هم واقع بینانه نیست که مشکلاتی را که کشورها دارند نادیده بگیریم.»
بیشتر بخوانید: