«خیلی سخته کار اولت در لندن چاپ شود و هیچ کسی به تو حتی یک تبریک نگوید. برخی از دوستان گفتند شاید اشکال کار تو در این باشد که همیشه کتاب ها در امریکا و اروپا نوشته می شوند و به سوی کشورهای ما فرستاده می شوند ولی تو رودخانه را بر عکس شنا کردی و کتاب نوشتی برای اینکه به ان طرف آب بفرستی.»
آگهیمهدی توسلی که با نام مستعار «مهدی آفریده» می نویسد، اخیرا کتابی را به نام «روز وابستگی» منتشر کرده است. کتاب وی در ماه های اخیر توسط یک ناشر انگلیسی چاپ و برای فروش در سایت آمازون قرار داده شده است. این ماجرا در ابتدا یک اتفاق غیرمنتظره در جامعه ایران قلمداد شد و در شماری از رسانه های محلی هم انعکاس داشت. روزنامه قدس در گزارشی با تیتر «گفتند: کارگری کجا، نویسندگی کجا؟!» به غیر منتظره بودن این ماجرا اشاره کرده است. روزنامه شهرآرا نیز در مطلبی درباره این کتاب نوشت: «این ماجرا با واقعیت موجود در تناقض است، آن هم وقتی که ناشران ایرانی کتابهای نویسندگان جوان و با تجربه را با هزار منت چاپ می کنند، یک ناشر خارجی، اثر یک نویسنده گمنام را بدون هیچ سابقه تالیف کتاب، چاپ کند.»
انتشار کتاب مهدی توسلی یکی از رویدادهایی بود که باعث شد تا بحث محدودیت های تحصیلی، اجتماعی و اقامتی مهاجران افغانستان در رسانه های چاپی ایران مطرح شود.
در چهار سال اخیر نیز تغییراتی در رویکرد ایران به مساله حضور مهاجران افغانستان صورت گرفت. این تغییر با سربازگیری از میان جوانان مهاجر افغانستان به جنگ سوریه آغاز شد. صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران در شبکه «افق» برای اولین بار برنامه هایی برای مهاجران افغانستان پخش کرد، «شما که غریبه نیستید» از جمله این برنامه ها بود.
پیش از این، رسانه های چاپی و آنلاین ایران بیشتر به انعکاس فعالیت های غیرقانونی و مجرمانه مهاجران افغانستان می پرداخت. این مساله در سخنرانی محمود احمدی نژاد در مجمع عمومی سازمان ملل یکی از موضوعات بحث برانگیز شد. احمدی نژاد در پاسخ به سوال خبرنگار صدای امریکا گفته بود: «مهمون اومد اینقدر موند تا صاحب خونه شد و دو و نیم میلیون مهاجر افغانستان در ایران زندگی می کنند که عده قلیلی نیز غیر قانونی وارد کشورمان شده اند و مرتکب جرم و جنایت می شوند.»
سه نسل مهاجر افغانستان و نفرت از جنگ
مهدی توسلی در ایران متولد شده است و سه دهه است که همراه با خواهر و مادرش در منطقه «دروی» شهر مشهد زندگی می کند دروی از نقاط حاشیه ای این کلان‌شهر به شمار می رود. او تنها نان آور خانواده سه نفریشان است که تا همین ۱۰ سال پیش به کار رفوگری فرش اشتغال داشت اما پس از رکود بازار فرش به کارگری ساختمان روی آورد و همزمان در دانشگاه پیام نور تحصیل می کند.
نزدیک به چهار دهه جنگ در افغانستان باعث به وجود آمدن نسلی از جوانان مهاجر شده است که در جامعه ایران متولد شده اند و در این کشور زندگی می کنند اما تاکنون وطن مادریشان، افغانستان را ندیده اند. آن‌ها در ایران صاحب فرزند شده و نسل سوم مهاجرت در ایران را تشکیل داده اند. با این همه اما بر اساس قانون جمهوری اسلامی ایران، حق تابعیت این کشور را ندارند. مهدی توسلی نیز به نسل دوم مهاجران در ایران تعلق دارد. بر اساس آخرین آمار رسمی اعلام شده، حدود دو میلیون و چهارصد هزار مهاجر افغانستان در ایران سکونت دارند.
مهدی توسلی در گفتگو با یورونیوز از آرزوهایی می گوید که با یک بخشنامه دولتی بر باد رفتند و امروز به جای فیزیکدان شدن در جایگاه کارگری است که برای تامین خورد و خوراک و کرایه خانه باید به کار ساختمانی تن دهد و نفرتش از جنگ را در قالب کتابی به زبان انگلیسی بیان کند. او زبان انگلیسی را به زبان مادریش ترجیح می دهد تا به این وسیله پیام ضد جنگش را به گوش افکار عمومی جهان برساند و ایده‌هایش را به یک زبان بین المللی بیان کند.
مهدی توسلی برای معرفی کتابش با شخصیت های فرهنگی و سیاسی افغانستان هم مراجعه کرده اما برای تبلیغات کتابش علاقه ای نشان نداده اند. او به اداره فرهنگ و ارشاد خراسان رضوی هم مراجعه کرد. به او گفتند که کتابت در حمایت از سیاست های امریکاست و ما نمی توانیم چنین کتابی را بپذیریم. مهدی می گوید که به دنبال حمایت از سیاست های امریکا درباره جنگ نبوده و امریکا برای او جنبه جغرافیای سیاسی دارد که سیاست های جنگی در بسیاری از کشورهای جهان متاثر از تصمیمات سیاستمداران این کشور است.
این نویسنده جوان می‌گوید علاقمند بوده تا کتابش در یک مکان عمومی رونمایی شود و درباره اش نقد و نظر گفته شود اما این خواسته ای بود که از آن استقبال نشد، عده ای سواد خواندن انگلیسی نداشتند و اهل ادب و هنر مهاجرت جز عده ای اندک، کسی به چاپ چنین کتابی توجه نشان نداده و کتابش در هیچ نمایشگاه کتابی عرضه نشده است.
مهدی آفریده می‌گوید: «خیلی سخته کار اولت در لندن چاپ شود و هیچ کسی به تو حتی یک تبریک نگوید. برخی از دوستان گفتند شاید اشکال کار تو در این باشد که همیشه کتاب ها در امریکا و اروپا نوشته می شوند و به سوی کشورهای ما فرستاده می شوند ولی تو رودخانه را بر عکس شنا کردی و کتاب نوشتی برای اینکه به ان طرف آب بفرستی. اینکه اولین بار این کار انجام شده شایسته حداقل توجه بود.»
آخرین آمار اعلام شده وزارت علوم ایران، نشان می دهد که ۱۷ هزار دانشجوی افغانستانی در دانشگاه های ایران تحصیل می کنند و این امار علی رغم محدودیت های تعیین شده توسط دولت ایران؛ روند رو به افزایشی داشته است. بخشی از این دانشجویان پس از فارغ التحصیلی از دانشگاه جذب بازار کار در افغانستان شده اند.