مسئولان دولتی ایران طی روزهای گذشته بارها سعی کرده‌اند به مردم اطمینان دهند که افزایش ۲۰۰ درصدی قیمت هر لیتر بنزین منجر به جهش نرخ تورم نمی‌شود، این ادعا تا چه حد با تجربه تاریخی اقتصاد ایران همخوانی دارد؟
آگهیمسئولان دولتی ایران طی روزهای گذشته بارها سعی کرده‌اند به مردم اطمینان دهند که افزایش ۲۰۰ درصدی قیمت هر لیتر بنزین منجر به جهش نرخ تورم نمی‌شود، این ادعا تا چه حد با تجربه تاریخی اقتصاد ایران همخوانی دارد؟
اولین جهش نرخ بنزین در سال ۱۳۵۹ رخ داد، سالی که نرخ تورم در آغاز آن ۱۱.۴ درصد بود ولی پس از افزایش ۲۰۰ درصدی بهای بنزین این نرخ تا ۲۳.۵ درصد بالا رفت و در پایان سال ۱۳۶۰ نیز نرخ تورم از ۲۲.۸ درصد پایین‌تر نیامد.
سال ۱۳۵۹ یکی ویژگی خاص داشت و شاهد حادترین رکود اقتصادی پس از انقلاب سال ۱۳۵۷ بود. نرخ رشد اقتصادی به منفی ۲۳.۲ درصد رسیده بود.
اما در دومین شوک قیمتی وارد شده به بهای بنزین، نرخ تورم از ۱۷.۴ به ۹ درصد در سال ۱۳۶۹ کاهش یافت. هر چند این نرخ یک سال بعد تا ۲۰.۷ درصد صعود کرد ولی سال ۱۳۶۹ همزمان با رشد ۶۶.۷ درصدی قیمت بنزین شاهد رشد اقتصادی ۱۴.۱ درصدی بود.
در پی سومین جهش قیمت بنزین که با رشد ۱۰۰ درصدی قیمت آن توام بود، روند صعودی نرخ تورم که با آغاز نزول نرخ رشد اقتصادی ایران نیز همزمان بود تا ۴۹.۴ درصد ادامه یافت. در سال ۱۳۷۴ نرخ رشد اقتصادی به پایین‌ترین حد در ۶ سال گذشته رسید.
سه شوک قیمتی نخست بنزین در ۴۰ سال گذشته دارای یک وجه مشترک هستند: «تورم ناشی از افزایش قیمت بنزین با نرخ رشد اقتصادی رابطه معکوس دارد.» اما این فرضیه بر اساس تجربه سال ۱۳۷۶ دچار تزلزل می‌شود، با وجود رشد ۶۰ درصدی قیمت بنزین و آغاز رکود اقتصادی، سطح عمومی قیمت‌ها طی روندی نزولی به ۱۷.۳ درصد کاهش می‌یابد و تا پایان سال ۱۳۷۷ نیز کمتر از ۱ واحد درصد افزایش می‌یابد.
اما در سال ۱۳۷۸ و وقوع رشد ۷۵ درصدی قیمت و همزمان با کاهش نرخ رشد اقتصادی از ۴.۳ درصد به ۲ درصد، نرخ تورم ۲ واحد درصد بالا می‌رود و با افزایش رونق اقتصادی در سال ۱۳۷۹، سیر صعودی نرخ تورم مهار می‌شود.
ششمین و شدیدترین شوک قیمتی بنزین طی ۴۰ سال گذشته در سال ۱۳۸۶ رخ می‌دهد، سالی که ثبات نسبی رونق اقتصادی در سطح ۷ درصدی مواجه است ولی با پدیداری شواهد افت ۷ واحد درصدی نرخ رشد اقتصادی، نرخ تورم روند صعودی خود را حفظ می‌کند و ابتدا از ۱۱.۹ درصد به ۱۸.۴ درصد رسید و سپس در سال ۱۳۸۷ تا ۲۵.۴ درصد بالا رفت.
رفتاری مشابه دو سال ۱۳۸۶ و ۱۳۸۷ در پی افزایش ۷۵ درصدی بهای بنزین در سال ۱۳۸۹ تکرار می‌شود.
اما در سال ۱۳۹۳ همزمان با خروج ایران از رکود ۲.۲ درصدی، رشد ۴۳ درصدی قیمت بنزین با سقوط نرخ تورم مصادف است و بیش از ۵۰ درصد کاهش می‌یابد و در مقابل رونق اقتصاد ایران به سطح ۳ درصد می‌رسد.
بر پایه شواهد موجود در مورد تحولات اقتصادی ناشی از ۸ شوک قیمتی بنزین طی ۴۰ سال گذشته و با توجه به پیش‌بینی صندوق بین‌المللی پول در مورد افزایش رکود اقتصادی در سال ۱۳۹۸ و کاهش آن به صفر درصد در سال ۱۳۹۹ این احتمال وجود دارد که رشد نرخ تورم تا پایان سال جاری خورشیدی شتاب بیشتری به خود بگیرد و به ۵۰ درصد نزدیک شود ولی در سال ۱۳۹۹ بار دیگر به سطح ۳۰ درصد بازگردد.
بیشتر بخوانید: