این حمله دقیقا در ساعتی انجام شد که پنج روز پیش در آن ساعت خودروی حامل فرمانده ارشد ایرانی مورد حمله آمریکا قرار گرفت و طبق نوشته رسانههای نزدیک به سپاه پاسداران، پیکر قاسم سلیمانی که در این پنج روز در شهرهای مختلف عراق و ایران شهر به شهر تشییع شده بود، پس از حمله ایران به پایگاههای آمریکایی در کر
پنج روز پس از اینکه پهپادهای آمریکایی با هدف قرار دادن خودروی حامل قاسم سلیمانی، فرمانده سپاه قدس ایران در نزدیکی فرودگاه بغداد، او و همراهانش را کشتند، ایران دهها موشک به دو پایگاه آمریکایی در عراق از جمله پایگاه عین الاسد که حمله علیه قاسم سلیمانی از آنجا صورت گرفته بود، شلیک کرد.
این حمله دقیقا در ساعتی انجام شد که پنج روز پیش در آن ساعت خودروی حامل فرمانده ارشد ایرانی مورد حمله آمریکا قرار گرفت و طبق نوشته رسانههای نزدیک به سپاه پاسداران، پیکر قاسم سلیمانی که در این پنج روز در شهرهای مختلف عراق و ایران شهر به شهر تشییع شده بود، پس از حمله ایران به پایگاههای آمریکایی، در کرمان به خاک سپرده شد.
چه اتفاقی رخ داد؟
پنتاگون اعلام کرد که دهها موشک از ساعت ۱:۳۰ بامداد چهارشنبه ۸ ژانویه (۱۸ دی) به وقت محلی، از ایران به دو پایگاه عین الاسد و اربیل شلیک شده است.
فرماندهی نظامی عراق نیز چند ساعت پس از این حمله اعلام کرد که دو پایگاه نظامی در این کشور با ۲۲ موشک هدف قرار گرفته اما به هیچ یک از نیروهای ارتش آسیبی وارد نشده است. در بیانیهای که در این رابطه منتشر شد، آمده است: «بین ساعت ۱:۴۵ تا ۲:۱۵ صبح، عراق با ۲۲ موشک بمباران شد. ۱۷ موشک به پایگاه عین الاسد شلیک و پنج موشک به اربیل پرتاپ شد. در هر دو پایگاه نیروهای ائتلاف بینالمللی حضور داشتند.»
سپاه پاسداران ایران نیز پس از این حمله با انتشار بیانیهای اعلام کرد که این اقدام در پاسخ به کشته شدن قاسم سلیمانی بوده است. این بیانیه که با «بسم القاصم الجبارین» آغاز شده، عملیات موشکی با نام «شهید سلیمانی» را «تحقق وعده صادق» خوانده است.
آمار تلفات و خسارتها چقدر است؟
برخی منابع ایرانی آماری از شمار کشتههای نیروهای آمریکایی منتشر کردند اما از سوی مقامهای آمریکایی در ساعت های اولیه حمله آماری منتشر نشد. تنها چند ساعت پس از این حمله، دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا اعلام کرد که برآورد تلفات و خسارتها در حال انجام است.
کانادا، بریتانیا و ناتو نیز اعلام کردند که به نیروهای آنها در عراق آسیبی وارد نشده است.
با این حال ترامپ درسخنرانی عصر چهارشنبه هشت ژانویه گفت که در این حمله هیچ نیروی آمریکایی یا عراقی کشته یا زخمی نشده و تنها «خسارات مختصری» به بار آمده است.
روزنامه نیویورک تایمز تخمین زده است که حدود ۶ هزار سرباز آمریکا در پایگاههای مختلف عراق مستقر هستند. با این حال شمار نیروهای آمریکایی که در سال ۲۰۰۳ وارد خاک عراق شده بودند، تقریبا ۱۵۰ هزار نیرو برآورد شده بود. بیشتر نظامیان آمریکایی حاضر در عراق در سال ۲۰۱۴ و پس از حمله داعش به عراق وارد این کشور شدند. پیش از این بسیاری از تفنگداران دریایی حاضر در عراق از سال ۲۰۰۳، در سالهای ۲۰۱۱-۲۰۱۲ منطقه را ترک کرده بودند.
صبح چهارشنبه یک مقام آگاه در سازمان اطلاعات سپاه به خبرگزاری فارس گفته بود: «مطابق گزارشات دقیق منابع ما در منطقه، تا این لحظه دستکم ۸۰ نظامی آمریکایی کشته و حدود ۲۰۰ نفر زخمی شدهاند که زخمیها بلافاصله با بالگرد از این پایگاه بیرون برده شدهاند.» براساس گفتههای همین منبع «۲۰ نقطه حساس این پایگاه توسط ۱۵ موشکی که شلیک شد مورد اصابت قرار گرفت و تعداد قابل توجهی پهپاد و بالگرد منهدم شد.»
نوع موشکهای شلیک شده به عینالاسد چه بود؟
خبرگزاری فارس نزدیک به سپاه پاسداران در گزارشی در اینباره بدون قطعیت نوشت: «با توجه به فاصله میان کرمانشاه (محل احتمالی شلیک موشک) و پایگاه عین الاسد (۴۳۰ کیلومتر) به نظر میرسد که این حمله با استفاده از موشکهای خانواده فاتح و نوع فاتح-۳۱۳ با برد ۵۰۰ کیلومتر صورت گرفته باشد.»
طبق گزارش این خبرگزاری، این موشک در حقیقت نسل جدیدی از خانواده موشکهای فاتح-۱۱۰ است و مشخصات این موشک تقریباً مشابه نسل قبلی خود یعنی موشک فاتح ۱۱۰ بوده و تغیرات وزنی کمی داشته است.
اهمیت دو پایگاه مورد هدف چه بوده است؟
پایگاه هوایی عین الاسد در دهه ۱۹۸۰ میلادی برای فعالیت نیروهای عراقی ساخته شد. این پایگاه از سال ۲۰۰۳ به یکی از پایگاههای اصلی استقرار نیروهای آمریکایی و تجهیزات آنها تبدیل شد.
پس از قدرت گرفتن داعش، این پایگاه به یکی از پایههای اصلی مبارزه با این گروه تبدیل شد. طبق گزارش نیویورک تایمز، حدود ۵۰۰ نظامی و شهروند آمریکایی از سال ۲۰۱۷ در پایگاه عین الاسد مستقر شدند.
دونالد ترامپ در اواخر دسامبر ۲۰۱۸ میلادی در یک دیدار غیرمنتظره به آنجا رفت و با سربازان آمریکایی دیدار کرد. حضور نظامی آمریکا از زمان شکست نظامی داعش در سال ۲۰۱۹ در این پایگاه کمتر شده بود اما همچنان این سنگر را نگه داشته بودند.
پایگاه دوم که گفته میشود هدف دیگر حمله موشکی تهران بود، در اربیل در شمال عراق واقع است که یک مرکز عملیات ویژه با حضور صدها سرباز آمریکایی برای مبارزه با نیروهای داعش بود. ارتش آمریکا در مطلبی که در ماه سپتامبر گذشته در وبسایت رسمی خود منتشر کرد گفته بود که در این پایگاه بیش از ۳۶۰۰ نیروی نظامی و غیر نظامی از ۱۳ کشور مختلف حضور دارند.
طبق گزارش نیویورک تایمز، از این پایگاه، عملیاتی که اوایل اکتبر گذشته منجر به کشته شدن ابوبکر بغدادی، رهبر داعش بود صورت گرفت.
ایران چه موضعی گرفته است؟
جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران از جمله نخستین مقامهای این کشور بود که به این حمله واکنش نشان داد.
وی با انتشار توییتی حمله ایران را «حق دفاع مشروع» بر اساس «ماده ۵۱ منشور ملل متحد» دانست و تاکید کرد که حملات ایران اقدامی «متناسب» در پاسخ به «حمله بزدلانه آمریکا علیه شهروندان و مقامات نظامی ارشد» ایران بود. وی در این پیام تاکید کرد که تهران به دنبال افزایش تنش یا جنگ نیست اما «در برابر هرگونه تجاوز» از خود دفاع میکند.
پیش از این نیز تهران با ارسال نامهای به شورای امنیت و دبیرکل سازمان ملل متحد اعلام کرده بود که «به دنبال جنگ نیستیم و درباره هرگونه ماجراجویی نظامی علیه خود هشدار میدهیم.»
از سوی دیگر علی خامنه ای، رهبر جمهوری اسلامی ایران در جمع مردم قم، حملهٔ موشکی این کشور به پایگاههای آمریکا در عراق را تنها یک «سیلی» خواند و عنوان کرد که «انتقام بحث دیگری است.» وی همچنین خواستار پایان حضور نیروهای آمریکا در منطقه شد.
علی خامنهای با اشاره به حملات شب گذشته به مواضع آمریکاییها در عراق، اعلام کرد که «بحث انتقام، بحث دیگری است» و با این حملات «حالا یک سیلی دیشب به اینها زده شد».
او افزود: «آنچه که در مقام مقابله مهم است این است که کارهای نظامی به این شکل، کفایت آن قضیه را نمیکند. آنچه مهم است این است که باید حضور فسادبرانگیز آمریکا در این منطقه تمام بشود.»
امیر حاتمی، وزیر دفاع ایران نیز گفت حمله به پایگاههای نیروهای آمریکایی در عراق با دهها فروند موشک ساخت ایران صورت گرفته است.
وزیر دفاع ایران ضمن محکوم کردن آنچه وی «اقدامات تروریستی آمریکا» خواند، تهدید کرد: «انتقام سخت را گرفتیم. کار بعدی حتماً متناسب با اقدامی است که آنها انجام میدهند.»
حسن روحانی رئیس جمهوری ایران نیز در جلسه هیات دولت اظهار داشت: «معتقدم آمریکا باید پاسخ اصلی خود را از ملتهای منطقه دریافت کند؛ آنها دست سردار سلیمانی عزیز ما را در این جنایت قطع کردند؛ انتقامش این است که پای آمریکا را از این منطقه بریده و قطع کنیم.»
مقامهای آمریکایی چه واکنشی نشان دادند؟
دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا در ساعتهای اولیه حمله با انتشار توییتی نوشت: «همه چیز خوب است! موشکهایی از ایران به دو پایگاه نظامی در عراق شلیک شد. برآورد تلفات و خسارت در حال انجام است. تا الان همه چیز خوب است! ما قویترین و مجهزترین نیروی نظامی جهان را داریم. من فردا صبح در اینباره صحبت خواهم کرد.»
آقای ترامپ عصر چهارشنبه در یک نشست خبری در واشنگتن بهطور کامل درباره این حمله صحبت کرد.
نانسی پلوسی، رئیس مجلس نمایندگان آمریکا نیز با انتشار توییتی نوشت: «پس از حمله به نیروهایمان در عراق، به دقت اوضاع را دنبال میکنم. ما باید از امنیت کارکنانمان در عراق اطمینان حاصل کنیم، از این جمله برای پایان دادن به خشونتها باید به اقدامات تنشزا و بی مورد دولت خاتمه داد و از ایران نیز خواست تا به خشونت خود پایان دهد. آمریکا و جهان تاب جنگ دیگری را ندارد.»
وندی شرمن، نماینده ارشد آمریکا در مذاکرات هستهای با ایران روز چهارشنبه در پاسخ به توییت رئیس جمهوری آمریکا نوشت: «همه چیز خوب است؟؟ واقعا. اگر کس دیگری این حرف را میزد دونالد ترامپ او را تحقیر میکرد. البته که اگر تلفاتی نباشد خوب است، امیدوارم به همین اندازه برای عراقیها خوب باشد. اما [آقای ترامپ] الان وقت تکبر نیست.»
عواقب این پاسخ تاکنون چه بوده است؟
اما عواقب این حمله تا کنون چه بوده است. در نخستین واکنش اداره هوانوردی فدرال آمریکا از خطوط هواپیمایی مسافربری این کشور خواست که از پرواز بر فراز ایران، عراق، خلیج فارس و دریای عمان خودداری کنند.
شرکت هواپیمایی ایرفرانس نیز اعلام کرد که همه پروازهای خود در حریم هوایی عراق و ایران را تا اطلاع ثانوی متوقف میکند. ایرفرانس این تصمیم را اقدامی پیشگیرانه و واکنشی به حمله موشکی ایران به عراق عنوان کرده است.
سخنگوی هواپیمایی لوفتهانزای آلمان نیز اعلام کرد که این شرکت پروازهای روزانه خود از فرانکفورت به تهران را به حالت تعلیق درآورده است. این شرکت در ساعات آینده درباره ادامه این وضعیت تصمیم خواهد گرفت.
بلافاصله پس از این حمله شاخص سهام بازار بورس توکیو ۲.۴ درصد سقوط کرد. همچنین خبرگزاری فرانسه گزارش داد که قیمت هر بشکه نفت خام در بازارهای آسیا ۴.۵ درصد افزایش یافت و بهای هر بشکه نفت خام وست تگزاس به ۶۵ دلار و ۵۴ سنت رسید.
اما پس از ۱۲ ساعت از این حمله قیمت نفت به نزدیک قیمت روز گذشته بازگشته است.