«منتقدان از بهترین دوستان خودم هستند. کسانی که اهل فرهنگ و دانش هستند و ما در یک خط مشترک برای فرهنگ‌سازی و افزایش سطح سواد در کشور مبارزه می‌کنیم.»
آگهیچاپ نشدن نام و عکس روح‌الله نیکپا در کتاب درسی افغانستان، اعتراض کاربران شبکه‌های اجتماعی و شماری از اهل فرهنگ این کشور را برانگیخته است.
نیکپا نخستین و تنها ورزشکار مدال‌آور المپیکی افغانستان است که در صفحه‌ای از کتاب فرهنگ صنف (کلاس) ۱۱، بدون چاپ عکس و اشاره به نام او، از افتخارات المپیکی جوانان افغان سخن گفته شده است. این در حالی است که در همان صفحه عکس دو ورزشکار دیگر افغان، البته بدون ذکر نام، چاپ شده است. منتقدان می‌گویند از آنجا که نیکپا متعلق به قوم هزاره است، مسئولان با رویکردی قومیتی و تبعیض‌آمیز، عامدانه نام و عکس او را حذف کرده‌اند.
روح‌الله نیکپا، ورزشکار تکواندوکار افغان در بازیهای المپیک ۲۰۰۸ پکن نخستین و تنها مدال المپیک را برای افغانستان کسب کرد و پس از آن نیز در بازی های المپیک ۲۰۱۲ لندن برای دومین بار به مدال برنز دست یافت.
میرویس بلخی، وزیر معارف افغانستان روز سه شنبه ۲۰ خرداد/جوزا، درباره این رویداد جنجالی در کشورش به پرسش‌های یورونیوز و منتقدان پاسخ داد.
به کانال تلگرام یورونیوز فارسی بپیوندید
یورونیوز: آیا در حذف نام نیکپا اغماضی صورت به سهو گرفته است؟ اگر عمدی در کار نبوده و کتاب با نظر کارشناسان و مولفان تالیف، تصحیح و چاپ شده، پس دلیل این غوغا و حمله به وزارت معارف چیست؟
میرویس بلخی: کتابی که مورد انتقادات مردم افغانستان قرار گرفته در سال ۱۳۹۰ و هفت سال قبل از آن که من مسوول وزارت معارف کشور شوم، نوشته شده است. در این که آیا در آن سهوی بوده یا عمد، در این مورد فرصت قضاوت دست نداده است. اما سال گذشته وقتی این انتقادات بلند شد، رهبری وزارت معارف در پاسخ به این انتقادات پرداخت و مسئله حل شد. در همان سال گذشته، اعلان کردیم که نصاب (نظام) جدید تعلیمی (آموزشی) به صورت بنیادی تغییر خواهد کرد. شیوه ما در انکشاف نصاب جدید، مشورتی است. هرقدمی که نهایی شده در خدمت مردم برای نظرخواهی قرار داده شده است.
دوم آن که این کتاب با داشتن محتوای ضعیف و سطح پایین برای دانش آموزان صنف ۱۱، در سال گذشته از برنامه آموزشی در مکاتب (مدارس) حذف شد. در شمار کتاب‌هایی که در سال جاری اصلاح و برای چاپ فرستاده شده نیز سپرده نشد. چون فرهنگ را در نصاب تعلیمی جدید به صورت ادغامی در مضامین علوم اجتماعی درج کرده‌ایم.
مساله سوم، وقتی دوستان انتقادات خود را مطرح ساختند، همکاران ریاست نصاب تعلیمی برای من گزارش دادند که در درس بیست و هفتم کتاب فرهنگ صنف یازدهم در بخش ورزش‌ها عکس آقای روح الله نیکپا آمده است. موضوع نام نیست، تصویر است. چون نام هیچ کسی در متن نیامده است. به هرصورت این کتاب متروک و از برنامه بیرون شده است و برای من نیاز به پرداختن زیاد ندارد.
یورونیوز: بحث قومیت و قوم گرایی در افغانستان بسیار حساس است. آیا می‌توان در کتب درسی به تمام قوم‌ها پرداخت و آیا اصلا ایجاد تعادل در پرداختن به تمام اقوام افغانستان در کتب درسی ممکن است؟
میرویس بلخی: وزارت معارف افغانستان یک نهاد ملت‌ساز است. نتیجه خدمات آموزشی این نهاد، افغانستان را می‌سازد. بنابراین، تقویت هویت و روحیهٔ ملی از اهداف نصاب تعلیمی معارف است. یکی از روش‌های تقویت هویت و روحیه ملی معرفی افتخارات مهم ملی در دروس مضامین مختلف از جمله دروس اجتماعی و زبان می‌باشد. البته این کار در جامعه افغانستان با وجود تنوع فرهنگی و اختلاف نظرات کار بسیار مشکل و حساسی است. به همین دلیل رهبری وزارت راه‌کارهای زیر را مد نظر دارد:
- دقت در انتخاب افتخارات و وقایع به طور نسبتا متوازن که مورد توافق باشند؛
- شریک‌سازی مسودهٔ (پیش‌نویس) کتب درسی قبل از نهایی شدن با عموم جامعه و دریافت نظرات؛
- مهم‌تر این که نصاب جدید معارف قابلیت‌محور می‌شود و از مهم‌ترین این قابلیت‌ها تفکر انتقادی است به طوری که افتخارات سابق فقط یک سویه دیده نشود و ابعاد مثبت و منفی آن توسط شاگردان بررسی شود.
یورونیوز: هر زمان ممکن است قومی و گروهی بگویند در نمایاندن فرهنگ و سنن ما در کتب درسی کوتاهی شده و «سهم» ما مراعات نشده است. دشواری‌هایی که وزارت معارف در تألیف کتب درسی با آنها روبرو بوده و هست، چیست؟
میرویس بلخی: این یکی از بزرگ‌ترین مشکلات در تدوین نصاب تعلیمی جدید کشور است. من هر از گاهی پیام‌هایی از جانب اقشار و گروه‌های مختلف دریافت می‌کنم که در آن تقاضاهایی مبنی بر اضافه شدن فرهنگ و سنن اقوام و شهرها در نصاب تعلیمی جدید شده است. فرهنگ‌سازی و معرفی خرده‌فرهنگ‌ها با مفاخر اقوام کشور برای تمام اطفال یک ضرورت است. در گام نخست ما یک روش انتقادی با مدل کشورهای چندفرهنگی مثل هند را در دستور کار خود قرار داده‌ایم تا به این صورت یک نتیجه مثبت به دست‌آوریم.
دوم، روش کار ما در انکشاف مضامین علوم اجتماعی در نصاب تعلیمی جدید، مشورتی است. من هر بار مفردات برنامه درسی را در سمپوزیم‌های تخصصی یا شبکه‌های اجتماعی در خدمت مردم قرار داده و پس از گردآوری نظرات تکمیلی آن را نهایی کرده‌ام. این روش منتج به کاهش تقاضاها می‌شود. آنچه تکثرگرایی، همزیستی مسالمت‌آمیز و هویت ملی مردم افغانستان را تقویت می‌کند در نصاب تعلیمی جدید گنجانیده می‌شود.
یورونیوز: در صورتی که شما می‌گویید کتاب مربوط به دوره پیشین است و در برنامه درسی نیز موجود نیست، چرا شما به انتقاد پاسخ دادید؟ آیا شما مسئول بودید؟
آگهیمیرویس بلخی: من مسوول معارف کشور هستم. انتقادات مردم را همیشه شنیده و پاسخ دادم. من حتی برای دانش‌آموز دوره متوسطه که از نصاب تعلیمی انتقاد داشت، پاسخ صوتی دادم. پاسخ من از آن جهت بود که این موضوع در گذشته پاسخ داده شده و حل شده بود اما دوباره مطرح کردن آن را مؤثر ندانستم. چون علاقه‌مندان هر دو ورزش کار به جان هم افتاده و خود را مصروف مسایلی می‌کنند که قبلا وعده حل آن داده شده است.
منتقدان از بهترین دوستان خودم هستند. کسانی که اهل فرهنگ و دانش هستند و ما در یک خط مشترک برای فرهنگ‌سازی و افزایش سطح سواد در کشور مبارزه می‌کنیم. ارادت تام دارم برای‌شان.
به اینستاگرام یورونیوز فارسی بپیوندید
در آخر، من خود در پیامی به مردم افغانستان گفتم که این کتاب‌ها برای من نیز میراث مانده است. تا اصلاح و انکشاف نصاب جدید نمی‌توان مکاتب و تدریس را بست. انکشاف نصاب جدید یک امر کاملا تخصصی و علمی است که با نبود ظرفیت تخخصی زمان‌بر است. خوشبختانه کتاب‌های خوانش فارسی، پشتو از صنوف اول تا سوم تکمیل و به چاپ رفته و زبان ازبکی، ترکمنی، پشه‌ای، بلوچی و نورستانی نیز زیر کار است. سایر دوره‌ها نیز زیر کار است.