هندیها در مقابل اقدامهای چین، چشم امیدشان به بندر چابهار بود. از همین رو همکاری خود را برای توسعه بندر چابهار در جنوب شرقی ایران آغاز کردند. آنان میدانند که از طریق چابهار میتوانند به روسیه، آسیای میانه و افغانستان دسترسی داشته باشند.
سابرامانیام جایشانکار، وزیر خارجه هند پیش از سفر به روسیه وارد تهران شد و با محمد جواد ظریف، وزیر خارجه ایران دیدار و گفتگو کرد.
آقای جایشانکار قرار است پس از این دیدار چند ساعته برای شرکت در اجلاس وزرای خارجه شانگهای به روسیه برود. سفر وزیر خارجه هند به ایران پس از دیدار دو روز پیش وزیر دفاع هند از تهران انجام میشود. وزیر دفاع هند نیز پس از سفر به روسیه و هنگام بازگشت به کشورش از ایران دیدن کرده بود.
از همین رو گویا مذاکره با تهران یکی از مهمترین بخشهای دیپلماسی دهلی نو را تشکیل داده است. هندوستان از سالها پیش در پی فرصتی بود تا نفوذ خود را در کشورهای آسیایی گسترش دهد؛ تلاشی که با سنگ اندازیهای رقیب اقتصادی هند یعنی چین همراه است.
هندیها در مقابل اقدامهای چین، چشم امیدشان به بندر چابهار بود. از همین رو همکاری خود را برای توسعه بندر چابهار در جنوب شرقی ایران آغاز کردند. آنان میدانند که از طریق چابهار میتوانند به روسیه، آسیای میانه و افغانستان دسترسی داشته باشند.
هند به زودی پرجمعیتترین کشور جهان میشود، بنابراین به بزرگترین مصرف کننده انرژی تبدیل خواهد شد؛ کشوری که در حال حاضر بیش از ۸۴ درصد انرژی مصرفی خود را وارد میکند. از همین رو نیاز هند به ایران به عنوان سومین دارنده ذخایر نفتی و دومین دارنده ذخایر گازی در جهان، مشخص است.
نگرانی های هند
برخی سیاست مداران هندی معتقد هستند که پیروی دهلی نو از تحریمهای آمریکا علیه ایران باعث شده تا تهران به کشورهای رقیب هند از جمله چین گرایش پیدا کند.
ایران ۱۷ تیر ماه با شروع ریل گذاری مسیر ترانزیتی چابهار- زاهدان عملاً کشور هند را در پی تعللهایش از این پروژه کنار گذاشت. طرح موضوع سند همکاریهای راهبردی ۲۵ ساله ایران و چین نیز بر نگرانیهای صاحب نظران سیاسی و اقتصادی هندی از یک سو و دولتمردان این کشور از سوی دیگر افزوده است.
حضور چین در ایران، تضعیف هند به عنوان رقیب اصلی پاکستان را در پی خواهد داشت. در این صورت پاکستان میتواند فضای راهبردی لازم برای مقابله با تهدیدهای احتمالی در مقابل کشورش را مهار کند.
استفاده آمریکا از هند برای فشار بر ایران به نفع چین تمام شده است
همزمان استفاده آمریکا از هند برای فشار بر ایران به نفع چین تمام شده است. برای مثال به نظر میرسد اگر هند مجبور شود پروژه چابهار را ترک کند، چینیها جای خالی هند را در این پروژه پر خواهند کرد.
همچنین آمریکا مانع خرید نفت ایران توسط هند شده و این به معنای آن است که دهلی نو برگهای بازی برای تأثیرگذاری در آسیا را از دست میدهد. دولت دونالد ترامپ تلاش کرده و میکند تا ایران را منزوی کند اما این تلاشها تاکنون نتیجه عکس داده است.
در گذشته قصد روسیه تشکیل مثلث مسکو، پکن و دهلی نو بود تا شرایط را در آسیا به نفع خود تغییر دهد اما در پی تلاش آمریکا برای جذب هند و همچنین تشدید اختلافهای هند و چین، این سیاست کنار گذاشته شد.
این در حالی است که هند با ویژگیهای اقتصادی، جغرافیایی و جمعیتی میتوانست و میتواند نقش قدرت متقابل چین را بازی کند. اما مشاوران دونالد ترامپ با قصد فشار هر چه بیشتر بر ایران، گویی این نکته مهم را نادیده گرفتهاند؛ چرا که تقویت همکاریها میان ایران، روسیه و چین میتواند به مانعی در برابر فشارهای آمریکا تبدیل شود.
برای مثال ایران با افزایش همکاریهای سیاسی، امنیتی و اقتصادی با روسیه و چین تلاش دارد تا نقشی مؤثر در برابر آمریکا ایفا کند. از همین رو میتوان گفت تدوین سند راهبردی همکاری ایران با چین و طرح پیشنهاد مشابه توسط تهران به مسکو در این مسیر بوده است.
به طور قطع تقویت رابطه ایران با روسیه و چین به این معنا نیست که تهران سیاستهای همکاریهای دوجانبه به سبک آنچه با چین در حال انجام است را با دیگر قدرتهای جهانی چون هند کنار گذاشته است.
ایران پیش از این اعلام کرده بود «سیاست حفظ رابطه متوازن و دوستانه با تمام قدرتهای اوراسیا و شرق و جنوب آسیا» از دیر باز مورد توجه دولتمردان این کشور بوده است. از همین رو توافقنامههای بالقوه همکاری ایران با هند در چابهار را میتوان مؤید این نظر ارزیابی کرد. بهخصوص که هند از اول ژانویه ۲۰۲۱ برای دو سال به عضویت شورای امنیت سازمان ملل درخواهد آمد.