از زمان راه اندازی ابتکار «یک کمربند، یک جاده» توسط چین، پکن به سرمایه گذاری‌های زیربنایی گسترده‌ای در ده‌ها کشور پرداخته است. یکی از این کشورها صربستان بوده که چین از سال ۲۰۱۶ میلادی اجرای پروژه‌های متعدد از استخراج معادن گرفته تا ساخت بزرگراه‌ها، کارخانه‌ها و راه آهن را در این کشور آغاز کرده است.
آگهیوقتی در اوایل سال ۲۰۲۰ میلادی همه‌گیری ویروس کرونا آغاز شد، الكساندر ووچیچ، رئیس جمهور صربستان با عصبانیت اعلام كرد كه صرب‌ها دیگر نمی‌توانند روی حمایت‌های اتحادیه اروپا حساب كنند و تنها متحد صربستان در حال حاضر، کشور چین است.
از زمان راه اندازی ابتکار «یک کمربند، یک جاده» توسط چین، پکن به سرمایه گذاری‌های زیربنایی گسترده‌ای در ده‌ها کشور پرداخته است. یکی از این کشورها صربستان بوده که چین از سال ۲۰۱۶ میلادی اجرای پروژه‌های متعدد از استخراج معادن گرفته تا ساخت بزرگراه‌ها، کارخانه‌ها و راه آهن را در این کشور آغاز کرده است.
حضور چین در صربستان اتفاق جدیدی نیست. دو ملت اولین بار در زمان اسلوبودان میلوشویچ، رئیس جمهور قدرتمند صربستان طی سا‌لهای ۱۹۹۱ تا ۲۰۰۰ ارتباط دوجانبه را آغاز کردند. اما در آن زمان حضور چین در صربستان تنها به رویدادهای فرهنگی خلاصه می‌شد و گروه کوچکی از بازرگانان چینی نیز در بلگراد مستقر شده بودند.
با این وجود رئیس جمهور کنونی صربستان هنگامی که در اوایل سال جاری میلادی از رابطه دو کشور سخن گفت، این رابطه را به «رابطۀ دوستانه‌ای از جنس فولاد» تشبیه کرد؛ توصیفی که احتمالا پس از آنکه گروه چینی HBIS یک کارخانه فولاد را در شهر «اسمدروو» در صربستان خرید، کاملا قابل درک به نظر برسد.
قرارداد خرید این کارخانه فولاد را باید یک قرارداد برد-برد برای دو دولت دانست که نه تنها چین را به بخشی از اهداف سرمایه گذاری‌اش رساند، بلکه باعث گردید با پول حاصل از این معامله، بخشی از بدهی‌های بلگراد نیز پرداخت شود.
اما شهروندان «اسمدروو» و مناطق همجوار نگاه متفاوتی به این معامله دارند و می‌گویند که برخلاف سود حاصل از این معامله که نصیب دولت شده، آنچه به آنها رسیده است غبار سنگین ناشی از فعالیت این کارخانه است که تا مسافت ۱۰ کیلیومتری کارخانه را پوشانده و باعث ابتلای ساکنان منطقه به بیماری‌های متعدد شده است.
ولادیمیر ملیچ، از کنشگران اجتماعی این منطقه می‌گوید: «ما بسیار ناامید هستیم. مردم بیمار شده‌اند و سرفه می‌کنند. شما نمی‌توانید پنجره‌ها را باز کنید و حتی گیاهان را هم گرد و غبار پوشانده است. این سختی‌ها را نیز در حالی باید تحمل کنیم که شمار بسیار کمی از ساکنان این منطقه در این کارخانه کار می‌کنند.»
ولادیمیر ملیچ می‌گوید که مردم محلی مشغول تهیه دادخواستی علیه این شرکت هستند؛ اگرچه تا کنون طومارها و گزارش‌های زیادی درباره آلودگی‌های زیست محیطی این کارخانه به موسسات صربستان فرستاده شده که نتیجه‌بخش نبوده است.
اعتراض در خیابان‌ها نیز به جایی نرسیده است. انجمن‌های محلی همچنین به تازگی دریافته‌اند که دولت صربستان به این شرکت چینی اجازه داده است تا برای مدت ۵۰ سال بطور رایگان از بندر محلی رودخانه دانوب در این منطقه نیز استفاده کنند.
چینی‌ها و آلودگی‌های زیست محیطی در شهرهای صربستان
در شهر «بور» نیز وضعیت مشابهی حاکم است. هزاران نفر از ساکنان این شهر، هفته گذشته به خیابان‌ها آمدند تا نسبت به آلودگی‌های زیست محیطی شکایت کنند که پس از خرید معدنی در این منطقه در سال ۲۰۱۸ میلادی توسط شرکت چینی Zijin بوجود آمده است.
این معدن بزرگترین مجموعۀ معدن مس در منطقه بالکان محسوب می‌شود و بهره برداری از آن نیز باعث ایجاد آلودگی‌های زیست محیطی قابل توجهی شده است. تنها در ماه سپتامبر میزان آلودگی ثبت شدۀ SO2 در هوای این منطقه، بیش از ده برابر سطح مجاز بوده است.
ایرنا زیوکوویچ، کنشگر محلی و از سیاستمداران مخالف دولت کنونی صربستان می‌گوید که میزان ثبت شدۀ آرسنیک موجود در هوا در سال گذشتۀ میلادی نیز ۲۰۰ برابر بیش از غلظت مجاز بوده است. با این وجود می‌گوید که مقامات منطقه «بور» از پاسخگویی به شهروندان درباره وضعیت بد هوا خودداری می‌کنند.
اگرچه از زمان تملک این معدن توسط چینی‌ها در سال ۲۰۱۸ میلادی، دادگاههای صربستان سه بار شرکت Zijin را به دلیل آلودگی‌های هوا جریمه کرده اند اما مطابق قوانین محلی رقم این جریمه‌ها نمی‌تواند بیش از ۲۶ هزار یورو باشد.
نه دولت صربستان و نه هیچکدام از شرکتهای چینی HBIS و Zijin به درخواستهای یورونیوز برای اظهارنظر درباره این مشکلات پاسخی ندادند.
چین در اروپا به دنبال چیست؟
منتقدان از این نگرانند که چین یک الگوی سرمایه گذاری مشابه آنچه در صربستان اجرا کرده را در دیگر کشورهای فقیرنشین و بدهکار اروپایی به اجرا بگذارد. یعنی دارایی‌های دولت با هزینۀ شهروندان محلی به چینی‌ها فروخته شود و محافظت از محیط زیست نیز نادیده گرفته شود.
نکته نگران کنندۀ دیگر اینکه، همکاریهای تجاری دو ملت با همکاریهای امنیتی و نظامی نیز عجین شده است که یک مورد آن اقدام صربستان برای خرید سیستم موشکی FK-3 از چین بود.
این کشور پیش از آن نیز موفق به خرید پهپادهای مسلح CH-92A از چین شده بود. وزیر دفاع صربستان اخیراً اعلام کرد که چین میزان قابل توجهی تجهیزات نظامی نیز به این كشور اهدا كرده است.
چین در قبال این کمک‌ها، از پشتیبانی سیاسی صربستان برخوردار شده است از جمله حمایت بلگراد از سیاستهای پکن در قبال اقلیت مسلمان اویغور. صربستان در حال حاضر تنها کشور اروپایی است که از ادعای پکن مبنی بر «مبارزه با تروریسم و افراط گرایی» در شمال‌غربی چین پشتیبانی می‌کند.
آگهیووك وكسانوویچ، از اندیشکده LSE IDEAS در لندن که در حوزه‌های سیاست خارجی و اقتصاد فعال است می‌گوید: «چین از طریق بالكان و به ویژه صربستان در حال نفوذ در اروپا است.»
او می‌افزاید: «وضعیت صربستان به عنوان کشوری که نامزد عضویت در اتحادیه اروپا است اما هنوز عضو آن نشده، برای پكن مطلوب است. زیرا چین خواهان فعالیت در اروپا آنهم بدون پذیرش قوانین دست و پا گیری است که در پی عضویت رسمی یک کشور در این بلوک، بر پکن نیز تحمیل خواهد شد. به این ترتیب در کنار یونان و مجارستان که از دوستان چین محسوب می‌شوند، بر شمار حامیان پکن در قاره اروپا نیز افزوده خواهد شد.»