روابط تجاری بین دو خانواده ترامپ و اردوغان یکی از اصلی ترین برگ های برنده آنکارا برای جلب حمایت آمریکا در چهار سال گذشته بود. حال با آمدن جو بایدن که بسیاری در ترکیه او را «ضدترک ترین» رئیس جمهوری آمریکا می خوانند چه تغییری خواهد کرد.
آگهیچهار سال حضور دونالد ترامپ را می توان موهبتی برای رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه خواند؛ از روابط تجاری بین دو خانواده، ترامپ و اردوغان گرفته تا مواضع مشترک دو رئیس جمهوری در برابر اتحادیه اروپا و حتی مقابله رئیس جمهوری آمریکا با تحریم‌های کنگره علیه آنکارا و بی تفاوتی کاخ سفید نسبت به سرکوب کردها توسط ارتش ترکیه. اما به نظر می رسد ماه عسل آنکارا و واشنگتن با بروی کارآمدن جو بایدن به پایان خود نزدیک شده است. فرضیه ای که البته، بر اظهارنظرهای آقای بایدن در مقام معاون سابق باراک اوباما و یا سناتور دموکرات و نه رئیس جمهوری منتخب آمریکا استوار است.
نقش دو خانواده بر روابط نزدیک تجاری
روزنامه نیویورک تایمز در مقاله ای بتاریخ ۱۲ نوامبر سال ۲۰۱۹ تشریح کرد که چگونه رابطه تجاری نزدیک بین جرد کوشنر و دو داماد رجب طیب اردوغان، نقش مهمی در سیاست‌گذاری‌های ترکیه با همسایگانش و ایالات متحده دارد. از جمله آن عدم حمایت قاطع نظامیان آمریکایی از نیروهای کرد و خروج این نیروها از شمال شرقی سوریه که به ارتش ترکیه اجازه پیشرویهای مهمی در این منطقه را در سال ۲۰۱۸ و ۲۰۱۹ میلادی داد.
در سپتامبر سال ۲۰۱۹، اردوغان در یک مصاحبه تلویزیونی پیش بینی کرد که گفتگوی خصوصی بین برات آلبایراک، داماد رئیس جمهوری و وزیر دارایی وقت ترکیه و جرد کوشنر، داماد دونالد ترامپ، روابط واشنگتن و آنکارا را «در مسیر درست» قرار خواهد داد.
مخدوش شدن رابطه بین دو کشور هم تحت فشار کنگره آمریکا به خانواده ترامپ تحمیل شد. در حالی که رئیس جمهوری آمریکا سعی کرده بود تا آخرین ماه های ریاست جمهوری اش از وضع تحریم ها علیه ترکیه بدلیل خرید موشک های اس ۴۰۰ روس اجتناب کند اما نهایتا با تحریم های «نرم و خفیف شده» علیه آنکارا موافقت کرد.
ترکیه پس از مخالفت دولت باراک اوباما با فروش موشک‌های «پاتریوت» که سامانه دفاع ضد موشکی اکثر اعضای ناتو است به مسکو روی آورده بود. رسانه های ترکیه ادعا کردند که اردوغان موفق شده با کمک داماد خود و شریک تجاری ترکیه ای ترامپ، جلوی تحریم های اساسی را بگیرد.
پایان ماه عسل آنکارا و واشنگتن
با بروی کارآمدن جو بایدن اما به نظر می رسد روابط دو متحد تاریخی، متحول خواهد شد. دلیل اصلی آن چشم اندازهای متفاوت ترامپ و بایدن نسبت به بحران سوریه و عمدتا مساله کردها، حمایت از مخالفان اردوغان و خواست دولت جدید آمریکا برای نزدیکی به اتحادیه اروپا است.
تونی بلینکن، در بخشی از اولین سخنان خود به عنوان وزیر پیشنهادی جو بایدن، گفت: « تمام حسرت من به عنوان مشاور باراک اوباما در سیاست خارجی این است که در سال ۲۰۱۱ حل بحران سوریه و کمک به مخالفان این کشور را اولویت خود قرارندادیم و کمک کردیم تا ترکیه و ایران و روسیه در این کشور بیش از همیشه قدرت بگیرند.»
او در این مصاحبه از قول جو بایدن گفت که خواست دولت آینده ایالات متحده حضور قاطع آمریکا در سوریه و حمایت از متحدانی چون نیروهای «ی پ گ، یگان‌های مدافع خلق کردستان»، است که در سرنگونی گروه های افراط گرای اسلامی چون داعش نقش اساسی داشته اند.
حمایت قاطع بایدن از کردها
در کنار این سخنان باید به گفته های جو بایدن در سال ۲۰۱۹ توجه کرد. او در سال ۲۰۱۹ از تصمیم ترامپ برای خارج کردن نیروهای آمریکایی از شمال شرقی سوریه انتقاد کرد و گفت این کار «خیانت» بزرگی به کردها، در مقام متحدان دولت آمریکا است.
رئیس جمهوری منتخب ایالات متحده در سه دهه اخیر بارها از سیاست های سرکوب کردها توسط دولت های مختلف ترکیه انتقاد کرده است. او را می توان یکی از سیاستمداران آمریکایی حامی کردها دانست. درهمین راستا جو بایدن، در سال ۲۰۱۴، زمانی که رابطه ترکیه و آمریکا در دوره دوم ریاست جمهوری اوباما به سردی گرائیده بود، دولت اردوغان را یکی از عوامل پیدایش و گسترش داعش در سوریه و عراق دانسته بود. سخنانی که در زمان خود با انتقادات شدید آنکارا روبرو شد.
انتقاد از اردوغان و حمایت از مخالفان
یکی دیگر از واکنش های بایدن مصاحبه وی در مقام نامزد انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در سال ۲۰۲۰ با روزنامه نیویورک تایمز بود. آقای بایدن رئیس جمهوری ترکیه، رجب طیب اردوغان را یک سیاستمدار «خودکامه» خواند و اظهار امیداوری کرد که ترکیه بتواند شاهد تغییرات از طریق مناسبات دموکراتیک باشد. برخی از سیاستمداران ترکیه و رسانه‌ها از صحبت‌های بایدن شدیدا انتقاد کردند و آنرا مداخله در مسائل داخلی توسط نیروهای خارجی عنوان کردند. یکی از سخنگویان دولت ترکیه نیز به این گفته ها واکنش نشان داد و گفت که دوره دستوردادن آمریکا به سرآمده است.
قبرس و موضع جو بایدن
رئیس جمهوری جدید آمریکا از پانزده روز دیگر، برخلاف دونالد ترامپ، یکی از حامیان نزدیکی رابطه بین آمریکا و اتحادیه اروپا خواهد بود. قبرس هم یکی از اعضای اتحادیه اروپاست که تنش هایش با ترکیه به یکی از مهم ترین چالش های ماه های اخیر بین بروکسل و آنکارا بدل شده است.
در همین راستا کافی است تا یکی از مهم ترین سخنان جو بایدن درباره قبرس را مرور کنیم. بولنت اجویت، در مقام نخست وزیر ترکیه سال ۱۹۹۹ به واشنگتن می رود و در آنجا با سناتور جو بایدن دیدار و گفتگو می کند. سناتور وقت دموکرات در گفتگوی خود به عالی ترین مقام ترکیه در آنزمان می گوید: « ترکیه به ایالات متحده نیاز دارد ولی خلاف آن صادق نیست. پس مساله قبرس را حل کنید تا به شما وام بدهیم.»
در آنزمان هرچند جو بایدن، مقام اجرایی نداشت اما سخنان او با انتقادات فراوانی در ترکیه مواجه شد. بسیاری او را عروسک خیمه شب بازی مقامات قبرس در آنزمان دانستند.
بی دلیل نبود که در سال ۲۰۰۸ وقتی باراک اوباما، پس از پیروزی در انتخابات جو بایدن را معاون خود معرفی کرد رسانه های ترکیه و برخی مقامات آن کشور او را «ضدترک ترین» سیاستمدار آمریکایی و «دشمن ترکیه» خواندند.
آینده روابط ترکیه و آمریکا
هرچند امکان دارد که با بروی کارآمدن جو بایدن روابط دو کشور متزلزل تر از چهار سال گذشته شود اما عواملی چون عضویت ترکیه در سازمان پیمان آتلانتیک شمالی، ناتو، می تواند مانع از قطع کامل روابط و یا تنش های بیشترشود.
دیپلمات های آمریکایی آگاهند و تاریخ هم گواهی می دهد که دوری ترکیه از آمریکا، یعنی نزدیکی بیشتر آنکارا به روسیه. به این ترتیب با وجود موانع متعدد برسر راه گسترش رابطه، به نظر نمی رسد شاهد انزوای دولت اردوغان از سوی ایالات متحده دست کم در دوسال اول ریاست جمهوری جو بایدن باشیم.