یورونیوز برای تحلیل اولین دور نشست کمیسیون مشترک برجام که پس از سه سال با حضور مقامات آمریکایی برگزار شد، با باربارا اسلاوین، تحلیلگر موسسه آمریکایی «شورای آتلانتیک» و مجید گلپور استاد دانشگاه و تحلیلگر در پاریس گفتگو کرد.
آگهیدور اول نشست کمیسیون مشترک برجام که با هدف بازگشت ایالات متحده به برجام و رفع تحریم‌هاعلیه ایران برگزار شد، عصر سه شنبه با حصول توافق های اولیه برای ادامه رایزنی‌ها در سطح کارشناسی پایان یافت. همزمان مقامات ایرانی و روس مذاکرات را «سازنده» خواندند.
نکته مهم این نشست حضور دیپلمات های آمریکایی در مذاکرات برجامی پس از سه سال بود، هر چند در این مذاکرات گفتگوی مستقیمی بین آنها و هیئت ایرانی صورت نگرفت.
ماه مه سال ۲۰۱۸ دولت پیشین آمریکا به رهبری دونالد ترامپ از توافق هسته ای سال ۲۰۱۵ خارج شد و تحریم هایی را هم بر ایران تحمیل کرد. باربارا اسلاوین تحلیلگر موسسه آمریکاییِ شورای آتلانتیک معقتد است بحران های داخلی مهم ترین عامل بازگشت دولت بایدن به مذاکرات برجامی است.
خانم اسلاوین می گوید: «جو بایدن تمرکز خود را بر حل بحران های اقتصادی و چگونگی بازگشت به دوران عادی ناشی از کووید گذاشته است. در چنین شرایطی آخرین چیزی که وی می خواهد یک بحران هسته ای با ایران است. به همین خاطر معتقدم که موضوع برجام اولویت بایدن است.»
چالش اصلی اما این است که دوره ریاست جمهوری حسن روحانی و دستگاه دیپلماسی او، تا کمتر از سه ماه دیگر پایان خواهد یافت. همزمان نظرسنجی نشان می دهند شانس پیروزی نامزدهای تندرویی که بصوت تاریخی مخالف توافق هسته ای و مذاکره با آمریکا هستند، بیشتر است.
باربارا اسلاوین اما معتقد است که با وجود بحران بی سابقه اقتصادی ایران برای تمام گروه ها و احزاب، برجام به نوعی تبدیل به «توافقی در جهت منافع ملی» شده است.
خانم اسلاوین می گوید: «برجام فارغ از هر جناح و حزبی برای ایران امروز اهمیت زیادی دارد. حتی رهبری هم که چندان علاقه ای به این توافق نداشت، حالا حمایت کامل خود را از آن اعلام کرده است. بنابراین تندورها حتی در صورت پیروزی نمی توانند باعث لغو برجام شوند. سوال اصلی این است: آیا تا پیش از انتخابات ریاست جمهوری، طرفین اصلی برجام، حاضرند به تعهدات مندرج در این توافق بازگردند یا نه؟ هر چند به نظر می رسد محدودیت زمانی این موضوع را با دشواری روبرو خواهد کرد.»
همزمان به نظر می رسد بار دیگر ایالات متحده حرف آخر را در مذاکرات بزند. البته نباید از نقش مهم چین در بازگرداندن ایران به مذاکرات غافل شد. دلیل اصلی آن می تواند توافق ۲۵ ساله ایران و چین باشد.
مجید گلپور پزوهشگر و استاد دانشگاه در این باره می گوید: « کشورهای امضا کننده برجام، بار دیگر فرش قرمزی برای آمریکا پهن کرده اند. و این کشور بی تردید می خواهد نقش رهبری خود را ایفا کند. البته باید گفت که نقش چین در این مذاکرات، خصوصا نحوه ای که این کشور توانست عباس عراقچی را به مذاکرات بکشاند، شگفتی ساز است.»
اتحادیه اروپا هم به عنوان هماهنگ کننده توافق هسته ای نقشی سازنده ایفا می کند. از یاد نبریم که ابتکار عمل مذاکرات هسته ای در کمتر از دو دهه پیش نیز توسط اروپایی ها انجام گرفت.
آقای گلپور می گوید: « هرچند در حال حاضر در مراحل اولیه مذاکرات قرار داریم اما ابتکار عمل استراتژیک این نشست در دستان اروپاست. امروز بهترین فرصت برای دستگاه دیپلماسی اتحادیه اروپا ایجاد شده است تا نه تنها درباره برجام بلکه قدرت خود را در تحمیل ایده ها در سیاست خارجی در منطقه خاورمیانه نمایش دهد.»
دور دوم نشست کمیسیون مشترک برجام جمعه در وین پی گیری خواهد شد اما به نظر نمی رسد که به این زودی‌ها توافقی جامع حاصل شود.