«ما در اتریش که ۹ میلیون نفر جمعیت دارد ۷۰۰ میلیون یورو هزینهٔ برنامه‌های آموزش و تقویت مهارت‌های شغلی کرده‌ایم تا به‌ویژه کسانی که مدتی طولانی بیکار بوده‌اند بتوانند دوباره کار کنند.»
بحث بر سر سیاست ویژه برخورد با همه‌گیری کووید از بهار سال گذشته میان کشورهای اروپایی آغاز شد و سرانجام در راه‌حلی مشترک، بودجه‌ای چندین میلیارد یورویی برای احیای اقتصادی در نظر گرفته شد.
اما آیا این بودجه کافی خواهد بود؟ شرایط دریافت این کمک چیست و کشورهای اروپایی چه اولویت‌هایی در هزنیه کردن آن دارند؟ یورونیوز در حاشیهٔ کنفرانس «گلوب‌سِک ۲۰۲۱» این پرسش‌ها را با سه سیاستمدار بلندپایه از اتریش، اسلوواکی و جمهوری چک در میان گذاشته است.
مشروح این گفتگو را در زیر می‌خوانید.
آیا بودجه احیای اقتصادی کافی است؟
یورونیوز: اجازه بدهید دربارهٔ تسهیلات احیای اقتصادی بپرسم که البته بحث‌های بسیاری بر سر آن درگرفته است. آقای کورتز با شما شروع کنیم. آیا فکر می‌کنید این طرح برای جهش و احیای اقتصادی کافی است؟
سباستین کورتز، صدراعظم اتریش : «فکر می‌کنم کافی خواهد بود. و مایلم بگویم که باید کافی باشد. باور ما این بوده که برای ایجاد جهش اقتصادی باید پول زیادی سرمایه‌گذاری کرد. اما موافق این نبودیم که یک بدهی دائمی برای اتحادیه درست کنیم که بازپرداختش دائما عقب بیفتد. فکر می‌کنیم که این بسته ابزاری برای موقعیت کنونی بوده که نباید زیاد از آن استفاده کرد.»
یورونیوز: پس تردید به طرح کمتر شده؟
کورتز: بله، تردیدها کمتر شده چون بر سر اعداد و ارقام توافق کردیم. بسته را وسعت دادیم و حاکمیت قانون (قانون‌مداری) و دیگر معیارها را نیز برای دریافت کمک در نظر گرفتیم. توافق کردیم که عمدهٔ سرمایه‌گذاری باید در دیجیتالی‌شدن و اقتصاد سبز صورت بگیرد که اقتصاد ما را مقاوم‌تر و قدرتمندتر می‌کند. و در نهایت توافق کردیم که این طرح فقط یک ابزار است و بنا نیست بدهی دائم برای اتحادیه ایجاد کند که برای ما مهمترین نکته همین بود.
یورونیوز: آقای هگر، برداشت شما در این باره چیست؟ آیا مبلغ طرح کافی است؟ و سیاست‌های مهم شما کدام اند؟
ادوارد هگر، نخست‌وزیر جمهوری اسلوواکی: «خب، اگر بخواهیم از پول دولت برداشت کنیم و بدهی ایجاد کنیم این سرمایه‌گذاری باید حتما در راستای اصلاحات باشد. چون می‌دانیم که اصلاحات اقتصادی است که سرمایه‌های عمومی سالم ایجاد می‌کند پس این امر باید همزمان مانع از ایجاد بدهی بیشتر شود. یعنی ابزاری لازم است که با رُشد دادن اقتصاد از بدهی‌ها بکاهد. بنابراین اصلاح نظام مالیات، مستمری، و اصلاحات آموزشی لازم است، که البته اینها از کشور به کشور فرق می‌کند اما باید دربارهٔ عناصر این اصلاحات بحث شود. فکر می‌کنم هربار که از این بستهٔ مالی صحبت می‌کنیم، چون این اصلاحات را انجام نمی‌دهیم و پول را سرمایه‌گذاری می‌کنیم، آن تأثیری را که باید بگذارد به‌جا نمی‌گذارد.»
یورونیوز: _نظر شما در این باره چیست آقای هاولیشک؟ _
کارل هاولیشک، معاون نخست‌وزیر جمهوری چک: «ما در جمهوری چک، حتی قبل از بحران اخیر اولویت‌هایمان را تعیین کرده بودیم. اولویت‌های ملی را کاملا تغییر دادیم و شروع به سرمایه‌گذاری در زمینه تحقیق و توسعه کردیم. خواستیم کشورمان دیگر سرزمین قصه‌ها نباشد، بلکه کشور آینده باشد، نمی‌خواهیم جمهوری چک فقط کشور آبجوی ارزان، مناظر قشنگ و پل شارل باشد، بلکه می‌خواهیم کشور دانش، نوآوری، پژوهش و دانشگاه‌ها باشد. اساس طرح احیای اقتصادی هم باید همین‌ها باشد و سؤال این است که آيا مبلغ این طرح کافی هست یا خیر؟»
تأثیر همبستگی اروپا بر رشد اقتصادی آن
یورونیوز: ما سوالاتی از مخاطبان‌‌مان دریافت کرده‌ایم که مایلم نخستینِ آنها را از شما بپرسم. همبستگی سیاسی در میان جوامع اروپایی چه تأثیری بر اصلاحات اقتصادی مد نظر دولت‌ها خواهد داشت. دیدگاه شما دراین‌باره چیست آقای هگر؟
هگر: «می‌بینیم که مردم بعد از این همه‌گیری از قرنطینه خسته اند. مردم بحران‌زده اند، و ما دولت‌ها باید کمک‌شان کنیم. اما در کل نمی‌توانیم فراموش کنیم که مردم نقاط دیگری از جهان هم هستند که باید به آنها کمک کنیم. فکر می‌کنم باید واژهٔ همبستگی را حتی در مورد سیاست‌های محلی وسیع‌تر تعریف کرد. چیزی که در چند ماه یا چند سال گذشته شاهدش بوده‌ایم و البته اولین بار با عبارت «اول آمریکا» شروع شد، چیزی است که من آن را خودخواهی می‌خوانم. و فکر می‌کنم این خودخواه شدن برای جهان توسعه‌یافته بسیار بسیار خطرناک است.»
کورتز: «من کاملا با دیدگاه همبستگی در اتحادیه اروپا همنظرم و فکر می‌کنم تمامی اعضا می‌توانند دربارهٔ این مسئله توافق کنند. آنچه ما در اتحادیه اروپا گاه فراموش می‌کنیم آن است که ما با دیگر بخش‌های جهان در رقابتیم، یعنی با چین، با ایالات متحده و با دیگر کشورها. با نگاه به نرخ رشد اقتصادی باید مراقب باشیم که به موزه‌‌ای تبدیل نشویم که فقط استاندارد زندگی‌اش بالاست. و فکر می‌کنم همیشه باید به خودمان یادآوری کنیم که اساس همبستگی و اساس سرمایه‌گذاری عمومی، و اساس استاندارد برتر اجتماعی قدرت رقابت و میزان رشد اقتصادی است. برای نمونه اگر به بریتانیا نگاه کنیم، می‌بینیم که سال گذشته توسعه بسیار کمی داشته، درحالی که در چین رشد اقتصادی عظیمی (حدود ۷ درصد) اتفاق افتاده است. بنابراین فکر می‌کنم که ما باید قطعا به همبستگی فکر کنیم اما باید همیشه به خودمان یادآوری کنیم که این همبستگی زمانی ممکن خواهد بود که همهٔ ۲۷ عضو روی پای خودشان بیایستند تا بتوانند به به‌شکل موفقیت‌آمیزی متحد بمانند.»
یورونیوز: اما چطور باید به چنین تعادلی برسیم که در آن بتوانیم در سطح جهانی رقابت کنیم و همزمان همبستگی اروپایی هم تنزل پیدا نکند؟
هاولیشک: «اینها همزمان است. بناست هم تجارت خوبی داشته باشید و هم بتوانید از عهدهٔ مسئولیت اجتماعی‌تان به خوبی بربیایید. پس باید این دو را از منظر محیط اقتصادی پایا به تعادل رساند. و از نظر من این موقعیت فرصت مناسبی برای همکاری بین اعضای اتحادیه اروپاست.»
یورونیوز: «پرسش دیگری از مخاطبان دارم، پرسیده‌اند که دست‌کم ۳۷ درصد از کل مخارج طرح باید صرف رفتن به سوی اقتصاد سبز شود. با چنین دستور‌العمل دقیقی چطور می‌توان مطمئن بود که فرآیند احیای اقتصادی از سطح تشریفات فراتر می‌رود و ما در عمل به‌سوی اقتصاد سبز می‌رویم؟»
هگر: «به نظر من تشریفاتی نیست. دوباره تأکید می‌کنم که مهم آن است که در این چهارچوب روی چه چیزهایی سرمایه‌گذاری می‌کنیم. در برخی کشورها که در این زمینه توسعه‌یافته هستند رعایت این درصد سرمایه‌گذاری آسان است. در بعضی کشورها سرمایه‌گذاری روی اقتصاد سبز از این هم بالاتر است حال آن که مثلا ما در اسلوواکی در برخی زمینه‌ها در همان قرن بیستم گیر کرده‌ایم و هنوز وارد قرن بیست‌ویکم نشده‌ایم. باید واقعا به این طرح و جاهای سرمایه‌گذاری‌اش فکر کنیم. اما ما به‌سوی کاهش انتشار گازکربنیک و نیز تهیه طرحی برای خانه‌های تازه رفته‌ایم، چون مصرف انرژی بسیاری از خانه‌های کشور ما وضع بدی دارد. پس خیلی از این مبلغ را صرف این طرح کرده‌ایم چون از انتشار گاز کم می‌کند و مصرف انرژی بهینه‌سازی می‌شود پس به‌نظر من این بخش از طرح فقط تشریفات نیست.»
خواست متنوع اروپایی‌ها برای هزینه کردن بودجه احیای اقتصادی
یورونیوز: نظرسنجی اخیر پارلمان اروپا نشان داد که اغلب اروپایی‌ها خواستار سرمایه‌گذاری بیشتر در زمینه بهداشت هستند که با وجود همه‌گیری قابل‌درک است. اما، اتریشی‌ها بیشتر نگران تغییرات آب‌وهوایی و محیط زیست بودند، اهالی جمهوری چک بر احیای اقتصاد و اشتغال‌زایی تأکید داشتند و دغدغهٔ مردم اسلوواکی استخدام و مسائل اجتماعی بود. ممکن است دربارهٔ نتایج این نظرسنجی در کشور خود بگویید؟
سباستین کورتز: این را نمی‌دانستم اما خوب است چون ما داریم همین کار را می‌کنیم. خوشحالم که مردم خوشحالند، ما بیش از ۴۰ درصد از بودجه این طرح را در کشور صرف سبزتر کردن و کمی بیش از ۴۰ درصد آن را هم صرف دیجیتالی‌‌کردن اقتصادمان کرده‌ایم. و تا اینجا خوب پیش رفته‌ایم. اما فکر می‌کنم برای خیلی از مردم این حرف‌ها هنوز انتزاعی و گنگ است. گرچه مطمئن نیستم، اما فکر می‌کنم دیدگاه مردم کشورهای عضو در این زمینه تفاوت چندانی ندارد، گرچه آمار و ارقام را در اختیار ندارم.
هاولیشک: «چنان که می‌دانید جمهوری چک فضا و ساختار اقتصادی و رشد خاصی دارد، به‌ویژه در بخش انرژی. ۶۰ درصد از دستگاه‌های گرمایی ما و همچنین ۴۵ درصد از تولید برق‌مان به زغال‌سنگ وابسته است. و این یعنی ما اکنون باید تمام این منابع را با منابعی جایگزین کنیم که انتشار آلاینده‌های کمی دارند. راه بسیار سختی است که آغاز کرده‌ایم. و البته مسیر آینده استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر و البته انرژی هسته‌ای است. و همزمان، یعنی در طول ۱۰ تا ۱۵ سال آینده، نیازمند حمایت اتحادیه اروپا هستیم. در زمینه صنایع هم همینطور است. ما یکی از صنعتی‌ترین کشورهای اروپا هستیم یعنی از این نظر در میان سه کشور اول قرار داریم و معنایش این است که باید صنایع و زیرساختهایمان را نوسازی و تعویض کنیم و به‌سوی فناوری‌های کم‌آلاینده برویم. و در زمینه حمل‌ونقل هم مسئله یکسان است و ۲۰ درصد از انتشار آلاینده‌ها در کشور ما نتیجه شیوهٔ حمل‌ونقل است.»
هگر: «ما روی بیمارستان‌ها و نظام بهداشت سرمایه‌گذاری کرده‌ایم، چون می‌دانیم که شکاف بزرگی در این زمینه هست. و می‌دانم که یکی از دلایل نتیجهٔ این نظرسنجی همین است، اما بخش بزرگی از این پول صرف اصلاح و نوآوری اقتصادی می‌شود، و اضافه بر این ۶۰۰ میلیون یوروی دیگر را صرف نوآوری خواهیم کرد چون آینده را در این راه می‌بینیم. ما کشوری بسیار صنعتی هستیم و می‌خواهیم این جنبهٔ مهم اقتصاد خودمان را مانند همسایگان‌مان با سرمایه‌گذاری در این بخش تقویت کنیم. پس این امر زیربنای مهمی برای همکاری‌های آینده است که بسیار به‌دنبال آن هستیم. و البته این کشورها همسایگان و دوستان بسیار خوب ما هستند. بنابراین با وجود نابسامانی کنونی باید روی آینده سرمایه‌گذاری کنیم که برای اسلوواکی بسیار مهم است.»
یورونیوز: نتایج نظرسنجی یوروبارومتر هم نشان می‌دهد که ۴۳ درصد از اروپایی‌ها از اقدامات دولتی صورت گرفته برای مقابله با همه‌گیری راضی بوده‌اند. که رقم خوبی است. اما قطعا می‌توانست بهتر از اینها باشد. پرسشم این است که چطور می‌توان از این بودجه‌ها برای اعتمادسازی استفاده کرد تا اطمینان مردم به دولت‌ها بیشتر شود؟
کورتز: من فقط می‌توانم دربارهٔ کشور خودمان بگویم. البته همه‌گیری آسیب سختی به ما زد. متأسفانه شاهد این بودیم که بسیاری از مردم شغلشان را از دست دادند. ۱۵ درصد از تولید ناخالص داخلی ما حاصل گردشگری است و بنابراین همه‌گیری برای بسیاری از مناطق اتریش فاجعه‌بار بوده است. اما این اکنون بخش هم دارد احیا می‌شود و گردشگری در حال بازگشت است و مردم دوباره سر کار می‌روند. فکر می‌کنم در ماه‌ها و سال‌های پیش رو پیشرفت چشمگیری خواهیم داشت. درحالی‌که سرمایهٔ احیای اقتصادی همچنان در مرحلهٔ برنامه‌ریزی است. پس هزینه کردن این پول کمک بیشتری هم خواهد کرد.
هگر: «رضایت ۴۳ درصدی، خوب است یا بد؟ نتیجه همین است و باید بهتر از این باشد. مهم این است که متوقف نشویم. که چنان که گفتم کارمان تمام نشده و متوقف هم نشده‌ایم. همچنان در فکریم که چطور در دورهٔ پیش‌رو با کووید برخورد کنیم. واکسیناسیون بسیار مهم است. و می‌دانیم که اگر واقعا بخواهیم از شر کووید خلاص شویم باید همه دنیا را واکسینه کنیم. اما قطعا ما در زمینه کیفیت زندگی در اروپا جایگاه بهتری داریم، پس قطعا باید پیش برویم و تسلیم نشویم و کار را رها نکنیم.»
شرایط تعلق گرفتن تسهیلات اقتصادی به کشورها باید چه باشد؟
یورونیوز: پرسش بعدی از سوی مخاطبان دربارهٔ شرایط تعلق گرفتن این بودجه به کشورهاست؛ آیا فقط تحقق اصلاحات ساختاری مهم است، یا چون اروپا معیارهای سطح بالایی دارد، شرایطی که به نظام قضایی مربوط می‌شود هم مهم اند، یعنی آزادی مطبوعات، عدم تبعیض، حقوق دگرباشان و این قبیل مسائل؟ نظرتان در این باره چیست؟
کورتز: موافقم که بحث مهمی است که ما به عنوان یکی از کشورهای صرفه‌جو آن را وارد گفتگوها کردیم. وقتی یکی از کشورهای اروپایی می‌خواهد از باقی پول قرض بگیرد حاکمیت قانون باید اساس کار باشد و این کشور باید در قبالش پاسخگو باشد. و ما همیشه در اتحادیهٔ اروپا باید حد وسطی در این زمینه پیدا می‌کردیم، اگر حاکمیت قانون بیشتر باشد بهتر است اما دست‌کم آن است که ما بر سر این موضوع به توافقی رسیدیم.
هگر: «من واقعا لزومی برای افزودن چنین شرطی به شرایط کار نمی‌بینم. وانگهی، ما اتحادیهٔ اروپا هستیم که برای زندگی یکی از بهترین مناطق دنیا را داریم. فضایی دموکراتیک داریم و حاکمیت قانون اولویت نخست ماست چون هیچ دموکراسی‌‌ای نمی‌تواند در فضایی که حاکمیت قانون در آن کاملا برقرار نباشد رشد کند. بنابرین فکر می‌کنم این موضوع زمینه کار است. و اگر شاهد آن هستیم که دیدگاه‌های دیگری در این باره وجود دارد، قطعا مفید است که درباره‌اش بحث کنیم و بفهمیم که چه چیزی پشت این نظرات است. اما باید این را هم در نظر داشته باشیم که اتحادیهٔ اروپا اتحادیهٔ کشورهایی خودمختاری است که حق حاکمیت بر خود را دارند. اما در مورد خود اسلوواکی باید بگویم که ما می‌کوشیم کشورمان را به‌سوی حاکمیت هرچه بیشتر قانون ببریم. می‌خواهیم اسلوواکی را به یک کشور دموکراتیک منسجم و استوار در قانون‌مداری تبدیل کنیم.»
هاولیشک: «ما فرصت بزرگی داریم تا طرح احیای اقتصادی را در یک اروپای واحد مدیریت کنیم نه فقط در کشورهای مجزا، باید قدرت این طرح و این اقدام را در زمینه تجارت و اقتصاد بسنجیم و تراز کار را استخراج کنیم یعنی در یک سو دارایی‌ها و سرمایه‌ها را بگذاریم و در طرف دیگر هزینه‌ها و بدهی‌ها را.»
چالش نابرابری‌های منطقه‌ای و رقابت صنایع
یورونیوز: پرسش بعدی مخاطبان این است؛ از نوآوری و محیط زیست بسیار گفته شد اما مایلم نظر شما را دربارهٔ نابرابری‌های منطقه‌ای بدانم، یعنی افزایش ثروت و نابرابری درآمد، و همچنین نابرابری میان بخش‌های اقتصادی؛ برخی صنایع نظیر داروسازی در دوران همه‌گیری برنده شدند، و بقیه بازنده بودند. ممکن است کمی دربارهٔ برنامه‌هایتان در برخورد با این مسئله بگویید.
هگر: «بله دربارهٔ مسئلهٔ برندگان و بازندگان باید گفت که این همه‌گیری نابرابری‌های جدی ایجاد کرده. اما اسلوواکی کشوری صنعتی است و همین به ما کمک کرد که اعداد و ارقام تولیدی‌مان چندان بد نباشد. در ابتدای کار فکر می‌کردیم تولید ناخالص داخلی‌مان حدود ۱۰ درصد افت می‌کند که در نهایت حتی ۵ درصد هم نبود. اما چالش نابرابری‌های منطقه‌ای وجود دارد. و صادقانه بگویم که فکر نمی‌کنم پاسخ و یا راه حل مختصری داشته باشد. ما ۲۰ سال است که در اسلوواکی این مشکل را داریم و هر دولتی هم برای حل آن جنگیده است. و بعد از این ۲۰ سال متوجه شدیم که این نابرابری‌ها نسبت به قبل بیشتر شده است. فکر می‌کنم در این زمینه ایجاد زیرساخت، آموزش و سرمایه‌گذاری در نقاط مختلف کشور، در کنار تخصص‌گرایی بسیار مهم اند و همه اینها گام‌به‌گام و با هم پیش می‌رود.»
کورتز: «به نظر من شرکت‌های دیجیتال و فناوری‌های جدید قطعا یکی از برندگان بحران کنونی بودند. و فکر می‌کنم که باید در سطح اتحادیه اروپا و حتی جهان راه حلی برای این مسئله پیدا کنیم مثلا مالیات بیشتری از این شرکت‌ها بگیریم. و البته می‌خواهیم تا جای ممکن افراد دوباره مشغول کار شوند. برای همین هم در کشور خودمان که ۹ میلیون نفر جمعیت دارد ۷۰۰ میلیون یورو هزینهٔ برنامه‌های آموزش و تقویت مهارت‌های شغلی کرده‌ایم تا مخصوصا کسانی که مدتی طولانی بیکار بوده‌اند بتوانند دوباره کار کنند.»
هاولیشک: «وقتی آمار بیکاری را به‌ویژه در کشورهای اروپای مرکزی بررسی کنید خواهید دید که میزان بیکاری در جمهوری چک بسیار پایین است. اما متوجهم که بازندگان این بحران مغازه‌داران و خدماتی‌های کوچک بوده‌اند. و برای همین ما منابع زیادی را صرف این بخش‌ها کرده‌ایم. ما از بنگاه‌های کوچک و متوسط اقتصادی، به‌ویژه رستوران‌ها و مغازه‌ها حمایت کرده‌ایم. اما باید دیگر به این نوع حمایت پایان بدهیم و نوع تازه‌ای از پیشتیبانی را براساس حمایت نوآورانه به جریان بیندازیم، یعنی طرح‌هایی نظیر وام‌های بانکی و وام‌های تضمینی را اجرا کنیم، چراکه باید توازن بازار کار را هم حفظ کنیم.»