پایان «دادگاه بین المللی مردمی آبان»؛‌ این دادگاه چرا و چگونه برگزار شد؟

عکسی از تهران در آبان سال ۱۳۹۸
عکسی از تهران در آبان سال ۱۳۹۸ Copyright Ebrahim Noroozi/Copyright 2019 The Associated Press. All rights reserved.
نگارش از یورونیوز
هم‌رسانی این مطلبنظرها
هم‌رسانی این مطلبClose Button

«دادگاه بین المللی مردمی آبان» که از دهم نوامبر گذشته آغاز شده بود پس از پنج روز بررسی و شهادت جان بدربردگان و نزدیکان قربانیان اعتراضات آبان ۱۳۹۸ روز یکشنبه به کارخود پایان داد. قرار است بین دو تا ۵ ماه دیگر نتیجه این دادگاه نمادین اعلام شود.

آگهی

«دادگاه بین المللی مردمی آبان» که به همت چند سازمان مدافع حقوق بشر در پایتخت بریتانیا، لندن، از روز دهم نوامبر آغاز شده بود، یکشنبه چهارده نوامبر به کار خود پایان داد.

این دادگاه که از منظر بین المللی اعتبار حقوقی ندارد برای بررسی آنچه در جریان کشتار معترضان در آبانماه سال ۹۸ در ایران رخ داد، برگزار شد.

در آبان ماه سال ۱۳۹۸، اعتراضاتی در سراسر ایران علیه افزایش قیمت بنزین آغاز شد و پس از چندین ساعت به یکی از بزرگترین اعتراضات ضدحکومتی در ایران تبدیل شد. این اعتراضات به شدت از سوی نیروهای امنیتی و اطلاعاتی سرکوب شد و مقامات دولتی اینترنت سراسری کشور را در جریان اعتراضات قطع کردند.

سازمان عفو بین الملل می گوید دست کم بیش از ۳۰۰ نفر در جریان این اعتراضات که کمتر از ده روز ادامه یافت بدست نیروهای نظامی و اطلاعاتی ایران کشته شدند.

تعداد کشته ها آنهم در جریان اعتراضاتی کوتاه در تاریخ ۴ دهه اخیر جمهوری اسلامی بی سابقه است. مورخان می گویند «می توان کشتار آبان را یکی از خونین ترین سرکوب های تاریخ مدرن ایران خواند.»

AP Photo
اعتراضات آبانAP Photo

آنطور که در وب سایت این دادگاه توضیح داده شده است، هدف اصلی برگزار کنندگان «دادگاه بین المللی مردمی آبان» بررسی حقوقی «روند سرکوب و کشتار مردم در جریان این اعتراضات از سوی حکومت جمهوری اسلامی ایران است.»

البته بدلیل عدم رسمیت این دادگاه «پیگرد قانونی کسانی که در جریان کشتار آبانماه نقش آمر و عامل را داشته اند آسان نخواهد بود.» هرچند می توان به شهادت جان بدربردگان و نزدیکان قربانیان این کشتار در آینده و در صورت برگزاری «دادگاه های رسمی بین المللی و یا در ایران» استناد کرد.

AP/AP
تصویری از زندان اوین در سال ۱۹۸۷AP/AP

اتفاقی که امروز در جریان برگزاری دادگاه رسمی حمید نوری در سوئد می افتد. حمید نوری به عنوان یکی از متهمان کشتار زندانیان در تابستان سال ۱۳۶۷ محاکمه می شود. دادستان های این دادگاه بارها در سه ماه اخیر، در جریان بازپرسی ها از شهادت جان بدربردگان و نزدیکان قربانیان دادگاه غیررسمی «ایران تریبونال» برای روند تحقیقات قضایی بهره برده اند.

دادگاه غیر رسمی «ایران تریبونال» در پاییز سال ۱۳۸۶ برگزار شد. این دادگاه که در لاهه برگزار شد سرانجام اعلام کرد که جمهوری اسلامی در جریان کشتار دسته جمعی مخالفان در زندان در تابستان سال ۱۳۶۷ دست به جنایت علیه بشریت زده است.

AP/1984 AP
تصویری از توابین در زندان اوین در سال ۱۹۸۴AP/1984 AP

شماری از کشورها، ازجمله سوئد، بلژیک، اسپانیا و بریتانیا، صلاحیت جهانی را برای دادگاه های خود تعریف کرده اند. دادگاه های این کشورها برای مبارزه با فرار مرتکبان بزرگ ترین جرایم نظیر جنایت علیه بشریت، یا جنایات جنگی از مجازات صاحب صلاحیت هستند و اگر متهم ارتکاب چنین جرایمی در کشورهایی با دادگاه «صالح» بازداشت شود، امکان رسیدگی به موارد اتهامی وی وجود دارد. 

در سطح جهانی تنها دیوان بین المللی کیفری در صورتی که دادگاه های داخلی یک کشور به بزرگ ترین موارد نقض حقوق بشردوستانه و حقوق جنگ رسیدگی نکنند، امکان محاکمه متهمان ارتکاب این دسته از جرایم را دارد. به علاوه، در موارد ویژه، سازمان ملل متحد مراجع قضایی خاصی را برای رسیدگی به بدترین اشکال نقض حقوق بشردوستانه برپا کرده که نمونه عالی آن، دیوان رسیدگی به جرایم ارتکابی در یگوسلاوی سابق است. 

دادگاه آبان همانگونه که برگزارکنندگان آن تایید کرده اند، دادگاهی «مردمی» است. دادگاهی نمادین که بررسی اتهامات در آن نیز جنبه «نمادین» دارد.

نخستین دادگاه مشابه در تاریخ از سوی برتراند راسل، نویسنده و فیلسوف بریتانیایی در سال ۱۹۶۶ برای بررسی جنایت جنگی ایالات متحده در ویتنام پیشنهاد و برگزار شد. دو فیلسوف مشهور فرانسوی، زوج ژان پل سارتر و سیمون دوبوار، در این راه به برتراند راسل پیوستند و نهایتا این دادگاه مردمی آمریکا را به نسل کشی و جنایتکار جنگی محکوم کرد.

برگزارکنندگان «دادگاه بین المللی مردمی آبان» می گویند با الهام از دادگاه راسل در تلاش هستند تا در «غیاب نهادهایی چون دادگاه لاهه،‌ جنایت های رخ داده در جریان کشتار آبانماه را بررسی و در تاریخ به ثبت برسانند.»

از سوی برگزار کنندگان دو وکیل بین المللی حمید صبی، وکیل حقوق بشری و رگینا پائولوس، وکیل جرایم بین الملل به عنوان وکلای این پرونده برگزیده شدند.

اعضای هیات قضاوت را چند تن از وکلا و فعالان حقوق بشری تشکیل می دادنند. از الهام سعودی، بنیانگذار سازمان وکلای حامی حقوق بشر در لیبی، وین جورداش وکیل بین‌المللی در لاهه، نورسیابنی کاتجاسونگکانا دادستان دادگاه بین‌المللی گرفته تا کارلا فرستمن، استاد حقوق دانشگاه اسکس و کارشناس سازمان غیردولتی کنوانسیون مبارزه با شکنجه، زاک یاکوب، قاضی سابق دادگاه قانون اساسی آفریقای جنوبی و کولن روهان، حقوقدان بین‌المللی با سابقه وکالت در جنایات جنگی در یوگسلاوی سابق.

بر اساس اعلام برگزارکنندگان این دادگاه قرار است نتیحه نهایی بررسی بازپرسی‌ها و شهادت جان بدربردگان بین دو تا ۵ ماه دیگر اعلام شود.

هم‌رسانی این مطلبنظرها

مطالب مرتبط

محمدی ری‌شهری، وزیر اطلاعات ایران در دوره اعدام‌های ۶۷ درگذشت

قوه قضاییه ایران: شماری از محکومین آبان ۹۸ مشمول آزادی مشروط و عفو شدند

پرونده سه محکوم به اعدام اعتراض‌های آبان مجددا بررسی می‌شود