قصد کشورها برای اجباری کردن واکسیناسیون ضدکرونا در حالی است که تاکنون دانمارک و پرتغال بیش از ۸۲ درصد از جمعیت خود را به طور کامل واکسینه کرده‌اند و این رقم در اتریش، بلژیک، فنلاند، فرانسه، ایرلند، ایتالیا، آلمان، هلند، نروژ و اسپانیا بین ۷۰ تا ۷۸ درصد است.
آگهیکشورهای اروپای غربی در حال حاضر بالاترین نرخ واکسیناسیون علیه کرونا را در جهان دارند، با این وجود کم نیستند افرادی که در این کشورها همچنان در مقابل واکسیناسیون مقاومت می‌کنند و دولت‌ها در تلاشند به هر شیوه ممکن آنها را مجبور به این کار کنند.
برای رسیدن به این هدف، برخی از این کشورها داشتن کارت واکسن را برای بهره‌مندی از امکانات رفاهی اجباری کرده‌اند و برخی دیگر قدمی فراتر گذاشته و برای واکسینه‌نشده‌ها مقررات تنبیهی وضع کرده‌اند.
به طور مثال، اتریش بدون توجه به سن یا فعالیت حرفه‌ای، واکسیناسیون ضدکرونا را از اول فوریه برای همه اجباری کرده و در مقابل یونان و ایتالیا به ترتیب افراد بالای ۵۰ و ۶۰ سال را در صورت واکسینه نشدن، مشمول مجازات‌های مالی می‌شوند.
اما دانشمندان علوم رفتاری با احتیاط به این تدابیر می‌نگرند و درباره تأثیر چنین اقداماتی هشدار می‌دهند.
یولیا فن ویرت، استاد دانشکده علوم اجتماعی و رفتاری دانشگاه آمستردام می‌گوید: «اگر آنها مقررات را خیلی سخت کنند، آنگاه افرادی که واقعا ضدواکسن هستند و در حال حاضر در اقلیتند، مقاوم‌تر خواهند شد و این کار در دراز مدت به خطری برای جامعه تبدیل می‌شود؛ زیرا این جامعه را دوپاره خواهد کرد و دعواهای بیشتری بوجود خواهد آورد.»
کارشناسان بطور مثال در این باره به تحولات فرانسه اشاره دارند؛ جایی که حدود ۹۱٪ از بزرگسالان و ۷۹٪ از کودکان ۱۲ تا ۱۷ ساله کاملاً واکسینه شده‌اند؛ با این وجود اجباری شدن واکسیناسیون برای همه و سخنان اخیر رئیس جمهور آن که گفت «می‌خواهم حال واکسینه نشده‌ها را بگیرم» باعث شد که یکشنبه گذشته بیش از ۱۰۵ هزار نفر به خیابان‌ها بیایند که چهار برابر جمعیتی بود که پیش از این در ۱۸ دسامبر دست به تجمع زده بودند.
در کنار اصرار رئیس جمهور این کشور، سنای فرانسه نیز روز پنج‌شنبه لایحه دولت برای اجباری شدن «گواهی واکسیناسیون» که پیش از این در ۶ ژانویه به تایید مجلس ملی رسیده بود را تایید کرد. اگرچه پروسه تبدیل این لایحه به قانون هنوز تمام نشده است، اما در صورت قانونی شدن و اجرای آن، دیگر برای افراد ۱۸ سال و بالاتر داشتن نتیجه منفی تست کرونا کافی نخواهد بود و ساکنان فرانسه باید برای استفاده از خدمات بارها و رستوران‌ها، همچنین رفتن به اماکن فرهنگی یا استفاده از خدمات حمل و نقل عمومی، گواهی واکسیناسیون ارائه دهند.
مارتین پیکرسگیل، رئیس گروه جامعه‌شناسی علم و پزشکی در دانشگاه ادینبورگ به یورونیوز می‌گوید که «نگران است اظهارات اخیر امانوئل ماکرون، به جای انگیزه دادن به مردم برای مشارکت در واکسیناسیون، خطر بی‌اعتمادی و عدم مشارکت در این پروژه بزرگ بهداشت عمومی را افزایش دهد.»
تجربه مثبت «گواهی سلامت»
کارشناسان در حالی درباره اجباری شدن واکسیناسیون عمومی هشدار می‌دهند که اقدامی کمتر سختگیرانه یعنی به همراه داشتن «گواهی سلامت» نسبتا موفقیت‌آمیز بوده است.
مطالعات انجام شده در دانمارک، اسرائیل، ایتالیا، فرانسه، آلمان و سوئیس درباره تاثیر «گواهی سلامت» که گزارش آنها ماه دسامبر در مجله پزشکی Lancet منتشر شد نیز نشان داد که ضرورت به همراه داشتن «گواهی سلامت» باعث شده بود نرخ واکسیناسیون از ۲۰ روز قبل از اجباری شدن آن تا ۴۰ روز پس از آن تاریخ افزایش یابد.
در یک نظرسنجی در سطح اتحادیه اروپا که گزارش آن در می ۲۰۲۱ میلادی منتشر شد، اصلی‌ترین دلیل مخالفان با واکسیناسیون این است که واکسن‌های ضد کووید۱۹ هنوز به اندازه کافی آزمایش نشده‌اند و احتمال دارد عوارض جانبی داشته باشند. در این نظرسنجی بیش از ۲۶ هزار نفر از افراد بالای ۱۵ سال ساکن ۲۷ کشور عضو اتحادیه اروپا شرکت کرده بودند.
دکتر مارتین پیکرسگیل در این باره می‌گوید: «اعتماد را نمی‌توان به سادگی ایجاد کرد و این وظیفه سیاستمداران تنظیم کنندۀ سیاست‌های بخش بهداشت عمومی است که تلاش کنند اعتماد مردم را جلب کنند. یکی از راهها این است که مزایا و خطرات واکسیناسیون آشکارا اعلام شود، در غیر این صورت مردم احساس می‌کنند که اطلاعات از آنها مخفی شده و این به بی‌اعتمادی دامن می‌زند.»
تجربۀ موفق هلند
یولیا فن ویرت، استاد دانشکده علوم اجتماعی و رفتاری دانشگاه آمستردام هشدار می‌دهد که نباید اقلیتی را که در اروپا هنوز واکسن نزده‌اند، ضد واکسن خواند و می‌گوید که آنها معمولا عضو جوامعی هستند که در اطرافشان اطلاعات نادرست با سرعت بیشتری پخش می‌شود. این افراد می‌توانند متعلق به گروههایی از طبقات پایین جامعه یا دانشجویان یا حتی مهاجران باشند، همچنین افرادی که به دلیل مشکلات پزشکیِ خود شک دارند و نگرانند.
او می‌افزاید که دولت‌ها باید قبل از اعمال محدودیت‌های بیشتر، سعی کنند به این افراد دسترسی داشته باشند و مثلا «افرادی مستقل از دولت با آنها تماس بگیرند و آگاهشان کنند؛ از جمله پزشکان که در این زمینه می‌توانند نقش مهمی ایفا کنند».
او برای مثال به ابتکاری اشاره دارد که در هلند به اجرا گذاشته شده است: یک خط تماس تلفنی برای افراد واکسینه نشده، تا بتوانند از این مسیر نگرانی‌های خود را با پزشکان متخصص مطرح کنند. این سرویس روزانه به طور متوسط ۱۰۰۰ تماس دریافت می‌کند.
آیا اجباری کردن واکسیناسیون ضدکرونا کارساز خواهد بود؟
از نظر یولیا فن ویرت، اجباری کردن واکسیناسیون در اروپای غربی احتمالاً تغییر چندانی در وضعیت موجود این جوامع بوجود نخواهد آورد.
او می‌گوید: «تاثیر اجباری کردن واکسیناسیون زمانی زیاد خواهد بود که نرخ واکسیناسیون پایین باشد. باید توجه داشت که افراد ضدواکسن آنقدر به باورهایشان پایبند هستند که با هیچ روشی حاضر واکسیناسیون نخواهند شد. بهترین کار این است که آنها را برای مدتی رها کنید و به آنها توجهی نشان ندهید. هرچه بیشتر بر آنها تمرکز کنید، تمایل کمتری در آنها برای واکسیناسیون بوجود خواهد آمد.»
دکتر مارتین پیکرسگیل نیز می‌گوید: «حتی اگر واکسیناسیون اجباری، افرادی را که نگران عوارض آن هستند مجبور به واکسن زدن کند اما نارضایتی و بی‌اعتمادی عمومی را افزایش می‌دهد و به این ترتیب کانون جدیدی برای اعتراض شکل می‌گیرد.»
آگهیقصد کشورها برای اجباری کردن واکسیناسیون ضدکرونا در حالی است که تاکنون دانمارک و پرتغال بیش از ۸۲ درصد از جمعیت خود را به طور کامل واکسینه کرده‌اند و این رقم در اتریش، بلژیک، فنلاند، فرانسه، ایرلند، ایتالیا، آلمان، هلند، نروژ و اسپانیا بین ۷۰ تا ۷۸ درصد است.
با این حال پروژه واکسیناسیون عمومی در شرق اروپا چندان موفق نبوده است؛ بطور مثال بلغارستان هنوز موفق نشده حتی یک سوم از جمعیت خود را به طور کامل واکسینه کند و نرخ واکسیناسیون در رومانی و اسلواکی نیز زیر ۵۰ درصد است.