«فوتبال فقط یک بازی معمولی نیست. اگر یک تیم حمایت طرفداران و مردم خود را نداشته باشد، فرقی با یک مشت دلقک که بیهوده به دنبال یک توپ میدوند، ندارند.»
«فوتبال فقط یک بازی معمولی نیست. اگر یک تیم حمایت طرفداران و مردم خود را نداشته باشد، فرقی با یک مُشت دلقک که بیهوده به دنبال یک توپ میدوند، ندارند.»
این تعبیر سایمون کوپر، نویسنده بریتانیایی، برای نشان دادن اهمیت حمایت طرفداران از یک تیم فوتبال که در کتاب او به نام «فوتبال علیه دشمن» آمده، شاید پیشتر در میان بخشی از جامعه فوتبال ایران اعم از بازیکنان، کادر فنی و مدیران حکومتی، اغراقآمیز به نظر میرسید و چندان برای آنها ملموس نبود. اما پس از سنگینترین شکست تیم ملی فوتبال ایران در ادوار جامهای جهانی که با نتیجه ۶ بر ۲ در مقابل تیم ملی انگلیس رقم خورد، اهمیت توجه به انتظارات هواداران و حامیان تیم فوتبال پررنگ شد.
مشخص شد که هر تیم فوتبالی بدون حمایت قاطع هوادارانش برای بازی بهتر و رسیدن به پیروزی مطلوبش با دشواری بیشتری مواجه میشود. در واقع، مربیان برای کسب موفقیت به دنبال برقراری پیوند میان کمکهای خود به بازیکنانِ در داخل زمین و استفاده از فرصت تشویق هواداران تیم برای ایجاد حس غرور و افتخارآفرینی بیشتر در وجود تک تک بازیکنان و نیز تقویت اتحاد تیمی آنها هستند.
کارلوس کیروش، سرمربی تیم ملی فوتبال ایران نیز پس از پایان بازی روز دوشنبه در مقابل انگلیس به این مهم اعتراف کرد و گفت: «ما به هوادارانی احتیاج داریم که حمایت آنها فقط در هنگام پیروزی نیست.» البته اظهارات او «اعتراف تلخی» به ناکامیاش در تهییج تماشاگران ایرانی حاضر در استادیوم برای ابراز حمایتشان از تیم ملی بود، پس از آن که در طول مسابقه بارها با حرکات دستانش تلاش کرد که صدای تشویق تماشاچیان را بالا ببرد.
یک بررسی آماری صورت گرفته در آلمان نشان داد که پس از بازگشایی بوندسلیگا با فروکش کردن همهگیری کرونا، تیمهایی که در خانه بازی میکردند تنها ۲۱.۷ درصد از بازهای خود را میبردند. اما در فصلی که هواداران در استادیومهای خانگی تیمها حضور داشتند، تیمهای میزبان در ۴۳.۳ درصد از بازیها پیروز میشدند. روند مشابهی نیز در لیگهای استونی و جمهوری چک مشاهده شد.
اما بررسی آمار لیگ برتر آلمان نشان داد که برای تیمهای فوتبال پرقدرتی همچون بایرن مونیخ، انجام بازیهای خانگی بدون حضور هوادار تاثیر منفی بر نتایج آنها نداشته است. بر همین اساس، به نظر میرسد تیمهایی از عدم حضور هواداران بیشترین آسیب را میبینند که از نظر توانایی فوتبالی برتری کمتری نسبت به حریف خود دارند. پس یار دوازدهم نیروی محرکهای است که در طول بازیها به تیمهای ضعیفتر برای اعمال فشار بیشتر بر حریف قویتر و کسب نتیجه کمک میکند.
اهمیت یار دوازدهم برای تیمهای ضعیفتر در تحقیقات مشترکی که از سوی دانشگاههای کنت و آکسفورد در سال ۲۰۱۴ انجام شد، بیشتر مشخص شده است. این تحقیقات که در فاصله سالهای ۲۰۰۳ تا ۲۰۱۳ انجام شد، نشان داد که طرفداران تیمهای ضعیفتر لیگ برتر انگلیس نسبت به باشگاههای صدر جدولی پیوند عاطفی قویتری با تیم مورد علاقه خود دارند و تعهد بیشتری نسبت به حمایت و تشویق پرشورتر آن احساس میکنند. چنان که به عنوان مثال، احتمال ابراز حمایت از سوی هواداران تیم کریستال پالاس ۳۴.۵ درصد بوده، در حالی که این احتمال برای طرفداران آرسنال تنها ۹.۴ درصد بوده است.
کارشناسان دلیل این امر را توانایی تحمل رنج مشترک در ایجاد پیوند اجتماعی قوی میدانند. به باور آنها، مواجهه تاریخی با شکستهای بیشتر تیمهای ضعیفتر، هواداران آنها را در حمایت از تیم مورد علاقه خود متحدتر، پرشورتر و متعهدتر میکند. بنابراین در رویارویی دو تیم فوتبال، تیم ضعیفتر به میزان تعداد هوادارانش و سطح تشویق و حمایت آنها قویتر است.
به اینستاگرام یورونیوز فارسی بپیوندید
اما تیم ایران در بازی نخست خود در جام جهانی قطر این قاعده را نقض کرد. ایران تیم ضعیفتری بود که از هواداران وفادارتری نسبت به انگلیس برخوردار نبود. با وجود آن که شمار قابل توجهی از هواداران تیم ایران به استادیوم الخلیفه آمده بودند، ولی همدل نبودند و گروهی از آنها آمده بودند تا نسبت به آن چه که «بیتوجهی بازیکنان تیم ملی به اعتراضهای جاری در ایران» میدانند، اعتراض کنند.
البته بسیاری از بازیکنان حاضر در تیم ملی ایران پیشتر و در جریان بازیهای باشگاهی تلاش کرده بودند تا اعتراض خود را نسبت به محدودیتهای موجود در ایران نشان دهند و به نوعی با معترضان اعلام همبستگی و ابراز همدردی کنند. چنان که جواد نکونام، سرمربی تیم فولاد خوزستان، حدود یک ماه پیش گفته بود: «زمانیکه ما بدون هوادار بازی می کنیم، بازیکنانمان که گل میزنند، خوشحال نیستند و خوشحالی نمیکنند. وقتی که تمام استادیومها تعطیل است، به نظر من لیگ را تعطیل کنیم.»
با این حال، بازیکنان حاضر در تیم ملی ایران با نزدیک شدن به موعد برگزاری مسابقات جام جهانی قطر، به تعبیر خودشان سعی کردند که «بر مسایل سیاسی متمرکز نباشند» و پس از دیدار با ابراهیم رئیسی، رئیس جمهوری ایران، بدون این که اشارهای داشته باشند به خواست گروهی قابل توجهی از مردم مبنی بر «توقف خشونت علیه معترضان»، راهی قطر شدند و همزمان با افزایش شمار کشتهشدگان در ایران، تصاویر خندان آنها منتشر شد.
هر چند احسان حاجصفی، کاپیتان تیم ملی فوتبال ایران سعی کرد تا ابراز همدردی با خانوادههای داغدار و بازیکنان نیز در حلقه اتحاد پیش از آغاز بازی با انگلیس با به نمایش گذاشتن مچبندهای مشکی خود اتحاد و همدلی پیشین میان هواداران تیم ملی را احیا کند ولی کارلوس کیروش، سرمربی تیم ملی ایران، بیتوجه به انتقاد کارشناسان از ترکیب تیم در بازی با انگلیس، به طور تلویحی هواداران ناراضی تیم ملی را «دشمن» توصیف کرد و گفت: «دشمنان ما کسانی هستند که تلاش کردند تمرکز ما را بر هم بزنند.» او پیشتر نیز از هوادارانی که تیم ملی را تشویق نمیکنند، خواسته بود که در خانه بمانند و به استادیوم نیایند.
در شرایطی که به نظر میرسد آقای کیروش بر خلاف مسیر رایج مربیان در تقویت اتحاد میان بازیکنان و هواداران گام برمیدارد، برخی گزارشگران باسابقه ایران تلاش میکنند تا شکاف به وجود آمده میان تیم ملی و هوادارانش را کاهش دهند، از جمله جواد خیابانی در برنامه زنده تلویزیون دولتی ایران با یادآوری جمله قدیمی خود یعنی «تیمی که مردم پشت آن نباشند، هیچ نمیارزد» از مردم ایران خواست تا از تیم ملی حمایت کنند تا موفق شود.
موفقیت یا شکست تیم ملی ایران در جام جهانی قطر به مساله مهم جمهوری اسلامی و حامیان آن در یک سو و معترضان در سوی مقابل بدل شده، چنان که یک طرف برای دو گل زده شده به انگلیس حماسهسرایی میکند و طرف دیگر برای شش گل خورده از انگلیس شادی میکند؛ نمودی از تعبیر سایمون کوپر که «هرچه آزادی در کشوری کمتر باشد فوتبال اهمیت بیشتری پیدا میکند.» و «فوتبال هیچ وقت فقط فوتبال نیست این ورزش جنگ به وجود میآورد، انقلاب میکند و مورد توجه مافیاها و دیکتاتورهاست.» (فوتبال علیه دشمن؛سایمون کوپر، ترجمه عادل فردوسیپور)