در یکی دو سال گذشته، تهران بارها نسبت به حقآبه ایران از هیرمند (هلمند) مراتب نارضایتی خود را به طرق مختلف بروز داده است، اما در چند روز گذشته اختلافات میان کابل و تهران بیش از پیش اوج گرفته است و مورد توجه محافل رسانهای دو کشور و شبکههای اجتماعی قرار گرفته است.
در تازهترین این اظهارنظرها، حسن کاظمی قمی نماینده ویژه ایران در امور افغانستان و سرپرست سفارت این کشور در کابل اظهار داشت: «اگر آب باشد و طالبان ندهد، برای ایران حجت تمام است که این مساله جزو حقوق ملت بوده و [میداند] چگونه باید عمل کند.»
ذبیحالله مجاهد سخنگوی امارت اسلامی افغانستان در واکنش به سخنان رئیس جمهوری ایران درباره حقآبه هیرمند گفته است که اینگونه سخنان به روابط سیاسی میان کابل و تهران زیان خواهد رساند.
امارت اسلامی با صدور اعلامیهای گفته است که «به معاهده ۱۳۵۱ درباره حقآبه ایران متعهد است، اما در اوضاع کنونی سطح آب در این دریا [رود هیرمند] به علت خشکسالی کاهش یافته و آب کافی در آن وجود ندارد.»
حسن کاظمی قمی نماینده ویژه ایران در امور افغانستان با شرکت در یک گفت و گوی تلویزیونی گفت: طالبان باید در چارچوب معاهده ۱۳۵۱ آب بدهند «اما این که اگر طالبان، آب باشد و ندهند، آن وقت برای دولت جمهوری اسلامی ایران حجت تمام است؛ که این مساله جزو حقوق اساسی ملت ایران است و [میداند] چگونه باید عمل شود.» وی همچنین اظهار داشت که «اگر افغانستان بخواهد به سمت ساخت، ثبات، استقلال، تمامیت ارضی و شکوفایی برود باید تعامل سازنده با همسایگان داشته باشند.»
به توییتر یورونیوز فارسی بپیوندید
در یک اظهارنظر دیگر، علیاکبر محرابیان وزیر نیروی ایران نیز با اشاره به معاهده هیرمند اظهار داشت: «موضوع حقابه به عنوان مصداق حق مردم» است. وی با اشاره به وجود آب در پشت سد کجکی در بالادست روخانه مرزی هیرمند تاکید کرد: «در افغانستان وجود آب در سد بالادست مورد وثوق اطلاعات ما و دادههای جهانی است.»
محرابیان افزود: «تنها عامل تاثیر گذار روی تعیین حقآبه، میزان نزولات جوی و جریان آب ورودی از بالادست سد کجکی است و تنها این متغیر بر تعیین سهم ایران از حقابه سالانه اثرگذار است.»
محرابیان اعلام کرد که ایران آمادگی دارد تا «در چهارچوب قوانین بینالمللی و معاهده هیرمند به منظور تعیین وضعیت حقابه، از سد کجکی و نیز وضعیت سد انحرافی کمالخان و شرایط مسیر رودخانه هیرمند از سد کجکی تا مرز ایران بازدید به عمل آورد.»
حسین امیرعبداللهیان وزیر خارجه ایران نیز در این باره چنین گفته است: «درخواست سریع ما این است که تیم فنی ما از سد کجکی بازدید بکند و برمبنای آن قضاوت شود که آیا آب در سد وجود دارد یا وجود ندارد. آقای رییس جمهور هم از ماهها قبل به ویژه در روزهای اخیر دستورات عجیب برما دادند.»
طالبان: تهدید و استعمال الفاظ نامناسب به خیر هردو کشور نیست
ذبیحالله مجاهد سخنگوی امارت اسلامی افغانستان در این باره گفت: «حرفی که امارت اسلامی میزند واقعیتها را میبیند، درک میکند، آب را هم میبیند سطحاش را، باید این پذیرفته شود و این معیاری است که برایشان گفته شد. به هر صورت ما هنوزهم طرفدار گفتمان دراین راستا هستیم ولی تهدیدات، الفاظ نامناسب را استعمال کردن به خیر هردو کشور نیست.»
معاهده آب رود هیرمند بین دولت شاهنشاهی ایران و دولت افغانستان
معاهده آب رود هیرمند بین دولت شاهنشاهی ایران و دولت افغانستان مشتمل بر یک مقدمه و دوازده ماده و دو پروتکلضمیمه که در تاریخ بیست و دوم اسفند ماه ۱۳۵۱ برابر سیزدهم مارس ۱۹۷۳ در کابل به امضاء رسیده است.
بنا بر ماده پنجم این معاهده، «افغانستان موافقت دارد اقدامی نکند که ایران را از حقابه آن از آب رود هیرمند (هلمند) ..... بعضا یا کلا محروم سازد.»
در ماده نهم آن ذکر شده است که «در صورت بروز اختلاف در تعبیر یا اجرای (تطبیق) مواد این معاهده، طرفین اولا از طریق مذاکرات دیپلماتیک و ثانیا از طریق صرف مساعیجمیله مرجع ثالث برای حل اختلاف سعی خواهند کرد و در حالی که این دو مرتبه به نتیجه نرسد اختلاف مذکور .... به حکمیت محول میشود.»
این معاهده در شهر کابل به تاریخ بیست و دوم اسفند (حوت) ۱۳۵۱ هجری شمسی مطابق سیزدهم مارس ۱۹۷۳ میلادی توسط امیرعباس هویدا نخستوزیر وقت ایران و محمد موسی شفیق صدراعظم وقت افغانستان امضاء و منعقد گردید.