مسجد پر سر و صدای چاملیجا بر بام استابول بزرگترین مسجد ترکیه است که برای بیش از ۶۰ هزار نمازگذار گنجایش دارد.
بر بلندای مرتفعترین تپه استانبول، مشرف به تنگه بسفر بنایی عظیم احداث شده که عنوان بزرگترین مسجد ترکیه را به خود اختصاص داده است.
نامش بر خلاف مساجد در دیگر کشورهای اسلامی، هیچ ارتباطی با بزرگان این دین یا شخصیتهای مذهبی ندارد. «چاملیجا» نام این مسجد پر سر و صداست که در محلهای به همین نام به معنای «سروستان» در بخش آسیایی ترکیه احداث شده است.
مسجدی با ظرفیت بیش از ۶۰ هزار نمازگزار و در فضایی به مساحت ۱۷ هزار متر مربع. محلهای که در آن کمتر اثری از افراد طبقه مرفه جامعه ترکیه دیده میشوند و از اتومبیلهای روز دنیا در خیابانهایش خبری نیست.
از آنجایی که چاملیجا در منطقه توریستی استانبول واقع نشده، برای دیدن این مسجد، باید مسیری طولانی را پشت سر میگذاشتم. اگر در منطقه اروپایی باشید باید از پل بُسفر، سلطان محمد فاتح و یا سلطان سلیم به سمت بخش آسیایی رفته و بعد با اتوبوس یا تاکسی به محله چاملیجا بروید.
بعد از توقف در مقابل بنای مسجد میسر پلهنوردی کوتاهی را آغاز کردم تا به صحن اصلی مسجد برسم. با رسیدن به ایوان بیرونی مسجد، کل استانبول زیر پای شماست. با رفتن به ایوان غربی، کل محله اروپایی استانبول و پلهایی که منطقه اروپایی و آسیایی را به یکدیگر مرتبط میکند قابل مشاهده است و برعکس با رفتن به ایوان شرقی میتوان کل استانبول آسیایی را نظارهگر شد.
برای وارد شدن به سالن مسجد اما باید از پلهها یا آسانسور استفاده کرد تا وارد صحن اصلی درونی مسجد چاملیجا شد. مسجدی که البته در بین شهروندان استانبول به «مسجد اردوغان» هم شناخته میشود.
در صحن اصلی مسجد هم سه طبقه مجزا ساخته شده که ظرفیت سالن را چند برابر کرده و در هنگام برگزاری نماز جماعت یا مراسم مذهبی، میتواند مورد استفاده قرار گیرد.
از مزایای رفتن به این مسجد در روز وسط هفته خلوت بودن آن است. به جز اندکی نمازگزار، بیشتر افراد توریستهایی هستند که برای تماشای این بنای پر سر و صدا از چهار گوشه جهان به بام استانبول آمدهاند.
در جایگاه محراب مسجد، یک روحانی مذهبی در حال موعظه و نصیحت کردن نوجوانانی است که پای صحبتهایش نشستهاند. نزدیکتر میروم تا بشنوم این معلم مذهبی چه برای این پسران نوجوان دارد.
«برادران من، دوستان من، این دنیا محل گذر است، زندگی نهایی و غایی در آن دنیا برای همه ما مقدر شده است. تا میتوانید در زندگی خود کارهای نیک انجام دهید و یکدیگر کمک کنید. پدران و مادران خود را ارج بنهید. آنها میتوانند بعد از مرگ هم برای شما طلب عافیت کنند.»
بعد از کمی پرس و جو دریافتم که این دانشآموزان که حدود ۵۰ نفری میشوند از مدارس «امام خطیب» آمدهاند.
مدارسی مذهبیکه در کنار مدراس معمولی ترکیه فعالیت میکنند و وظیفه پرورش مذهبی نوجوانان و جوانان ترک را بر عهده دارند. رجب طیب اردوغان که خود در این مدارس درس خوانده، از حامیان جدی گسترش مکتبهای امام خطیب است. در سال ۲۰۱۳ با حمایت اردوغان مجلس ترکیه قانونی را تصویب کرد که شرط ورود به این مدارس از ۱۵ سال به ۱۰ کاهش یافت.
فارغ التحصیلان این مدارس در ابتدا میتوانستند به عنوان امامان مساجد مشغول فعالیت شوند اما با تغییرات جدید، حالا پس از پایان تحصیلات، فارغالتحصیلان این مدارس فرصتهای شغلی بیشتری را پیشروی خود میبینند.
هرچند سراسر مسجد پر است از طراحیهای مجلل، اما هارمونی چندانی در این بین دیده نمیشود. به نظر میرسد پر خرج بودن و مجلل بودن، اصلیترین هدف سازندگان این مسجد بوده است.
مسجدی که ساخت آن در سال ۲۰۱۳ آغاز شده و از همان ابتدای ساخت هم سر و صدای زیادی بر سر عملیات احداث آن در ترکیه بر پا شد؛ حالا به بزرگترین مکان مذهبی آناتولی تبدیل شده است. بعد از پایان خطبههای مذهبی روحانی، به سراغش می روم تا چند کلمهای از او در خصوص این مسجد بپرسم. حرفهایش را با آرزوی سلامتی برای اردوغان شروع میکند. میگوید اردوغان «حق بزرگی بر گردن مسلمانان ترکیه و حتی جهان دارد»، چرا که هم «اسلام را در ترکیه احیا کرده» و هم «از حق مسلمانان سراسر جهان دفاع میکند».
از او درباره هزینه زیاد این مسجد میپرسم. هزینهای که گفته میشود حتی به ۱ میلیون دلار رسیده است. به سرعت حرفم را قطع میکند و اینها را شایعاتی میخواند که «دشمنان اردوغان و اسلام» برایش ساختهاند. در ادامه اما به لزوم توجه به هویت اسلامی و ترکی تاکید میکند: «برادرم ما باید شکوه و هویت اسلام را ارج بنهیم. اگر خودمان برای این دین ارزش قائل نشویم، دیگران هم ارزشی قائل نخواهند شد.»
از او خداحافظی میکنم و به سمت دیگر مسجد میروم. بیشتر گردشگرانی هستند که برای بازدید این مسجد و یا گرفتن عکس یادگاری آمدهاند. در یک گوشه از مسجد، یکی از ماموران حفاظتی با لبخند از دختر جوانی میخواهد که شال سرش کند و بدون حجاب اسلامی وارد نشود.
بعد از روحانی موعظهگر از معدود نشانههایی که از عبادت در این مسجد دیده میشود، مرد میانسالی است که گوشهای مشغول نماز خواندن است. دیگر افراد یا در حال سلفی گرفتن هستند و یا برای دیدن این بنای مجلل این راه دور را به جان خریدهاند.
منتقدان اردوغان میگویند او عمدا نام هیچ یک از بزرگان دین اسلام را روی این مسجد نگذاشته تا بعدها بتواند آنرا به عنوان میراث خود، «مسجد اردوغان» بنامد.
بازدید یک ساعته از «اردوغان جامی (جامع)» یا همان مسجد اردوغان به پایان میرسد. برای مسیر بازگشت از اسکله اسکودار در بخش آسیایی با کشتی راهی بشیکتاش میشوم. در قلب محله بشیکتاش، کل خیابان پر است از تصاویر اکرم امام اوغلو شهردار جدید استانبول که در قمار اردوغان، توانست او و بنعلی ییلدیریم را شکست دهد و کلید استانبول را به دست بگیرد. هرچند بیش از یک ماه از پیروزی امام اوغلو میگذرد اما هنوز مردم از حضور او در شهرداری استانبول خوشحال هستند. جایی که رجب طیب اردوغان پلههای رسیدن به قدرت را از آنجا آغاز کرد.
در حال پایین رفتن از پلههای مترو، تصویری از امام اوغلو با جملهای معروف از او، توجهم را جلب میکند. جایی که شهردار جدید وعده داده: «همه چیز عالی خواهد شد.»