یک شب تاریک در روخانه لوار، در غرب فرانسه و به دنبال یک ماهی اسرار آمیز.
یک کارشناس در مورد روش صید ماهی می گوید: “قایق مطلقا حرکت نمی کند. این جریان آب است که ماهی ها را به سمت دهانه تور هدایت می کند. انتهای تور باریک می شود و ماهی ها درون آن می افتند.”
بعد از 3 ساعت یک ماهی دیگر به دام می افتد.
گونه مار ماهی اروپایی در حال انقراض است، یک زیست شناس می گوید: “از دو یا سه سال پیش متوجه شدیم که تعداد ماهی ها در حال کاهش است. بعد فهمیدیم که جریانهای ناگهانی و شدید آب، ماهی ها را با خود می برند و ماهی ها به این صورت کوچ می کنند.”
پژوهشگران کاهش شدید تعداد مار ماهی اروپایی را تایید می کنند. ماهی ای که گوشت لذیذش طرفداران زیادی دارد اما در حال انقراض است. در چند سال اخیر تعداد این ماهی ها در حیات وحش اروپا به نصف کاهش یافته است.
یک پژوهشگر در انتقاد از صید بی رویه این مار ماهی ها می گوید: “کاهش تعداد مار ماهی ها برای من علامت خوبی نیست، من جدا نگران سیاره مان هستم، این کاهش برای من بیانگر این است که بشر قادر به مدیریت منابع زمین نیست. آن هم این ماهی ها که تعدادشان در حیات وحش بی شمار بود و تا سال 1984 فرانسه گوشت این ماهی ها را مضر اعلام کرده بود. حالا خودتان قضاوت کنید ما از یک منبع بی شمار مارماهی، رسیدیم به جایی که امروز کمیاب شده اند، واقعا چرا؟”
محققان با حمایت اتحادیه اروپا، مشغول پژوهش درباره زیست شناسی و الگوی مهاجرت این ماهیان هستند.
ماهی های خیلی کوچک در آزمایشگاه گروه مورد بررسی قرار می گیرند، هدف این است که دانشمندان بدانند مار ماهی ها از چه سنی رودخانه ها را به سمت دریای سرگاسو در اقیانوس اطلس ترک می کنند.
یک محقق که مشغول آزمایش بر روی این ماهی است می گوید: “یک مار ماهی اسپانیایی که من روی آن کار می کردم در 16 سالگی به سمت دریا رفت.
ما اطلاعات دقیقی نداریم اما در حال حاضر می توانیم بگوییم در شمال اروپا، مار ماهی ها دیر تر مهاجرت می کنند . من حتی مار ماهی هایی دارم که 30 سالشان است. این می تواند دو معنا داشته باشد، یا محیط زندگی این ماهی ها در جنوب آلوده است یا دمای آب های آنجا برای زندگی آنها مناسب نیست. همه این گزینه ها در حال بررسی است.”
برای این تحقیق، دانشمندان هنوز نهایت تلاش خود را به کار نبسته اند.
صبح زود، ماهیگیری علمی برای جمع آوری مارماهی جهت آزمایش و علامتگذاری شروع می شود. این کار اصلا آسان نیست. دانشمندان باید ماهی های مناسبی پیدا کنند.
یک محقق که باید ماهی های مناسب را صید کند می گوید: “علامت هایی که باید به این ماهی ها وصل کنیم بسیار سنگین هستند بنابراین باید تا حد امکان بزگترین ماهی ها را بگیریم. اگر بخواهیم ردیاب ماهواره ای خارجی وصل کنیم ماهی باید حداقل دو و نیم کیلو باشد، اما برای ردیاب های داخلی، ماهی ها می توانند سبک تر باشند مثلا از 1 و نیم کیلو. این مار ماهی هایی که شکار کردیم، بزرگترین مار ماهی های رودخانه لوار هستند.”
ابتدا اندازه، وزن و سپس چشم ها و پوست ماهی ها بررسی می شوند. بعد از اینکه انتخاب شدند، زیست شناسان مشغول ثبت اطلاعات دیگری مثل عمق و دمای آب می شوند.
روی بدن این ماهی ها باید دستگاه های ردیاب نصب شوند، یک متخصص در مورد این دستگاه می گوید: “این دستگاهی است که علامت را از بدن مارماهی جدا می کند، به این ترتیب علامت به سطح اقیانوس می آید و امیدواریم به ساحل برسد. روی علامت یک پیغام برای کسی که آن را پیدا می کند درج شده است. روی آن نوشته ایم: اگر این را برای ما بفرستید جایزه دریافت خواهید کرد. به این روش ما اطلاعات را دریافت می کنیم.”
برای نصب دستگاه ها ابتدا مار ماهی را بیهوش کرده و سپس نوبت عمل جراحی می رسد.
متخصصی که این دستگاه را نصب می کند، روش کار خود را اینگونه توضیح می دهد: “ابتدا سیم ها را روی پوست مار ماهی قرار می دهیم و چند سوراخ ایجاد می کنم.سپس سیم ها را از درون بدن رد می کنم. علامت، روی این سیم ها نصب می شود.حالا علامت را به سیم می بندم و آن را محکم می کنم طوری که به راحتی جدا نشود. این علامت حدود دو ماه باقی می ماند و بعد جدا می شود و روی سطح آب می آید، امیدواریم که بتوانیم دوباره آن را پیدا کنیم.”
علامت های مشابه در ایرلند، اسپانیا و سوئد نشان می دهند که این مار ماهی ها می توانند روزانه 45 کیلومتر شنا کنند و تا عمق 1200 متری اقیانوس بروند.
اما همچنان اسرار ناشناخته دیگری در مورد آنها وجود دارد.
یک محقق دیگر بعد از بررسی های اولیه اطلاعات رسیده می گوید: “چیزی که ما مشاهده کردیم این بود که ماهی ها در طول روز، آب های سرد را ترجیح می دهند و به همین دلیل به اعماق اقیانوس می روند، اما در طول شب روی آب می آیند، جایی که دمای آب گرم تر است. این حرکت عمودی به ماهی ها اجازه می دهد دمای بدنشان را تنظیم کنند. همینطور به آنها کمک می کند که از روی میدان مغناطیسی زمین، موقعیت خود را پیدا کنند.”
این بالا و پایین رفتن ها همچنین روشی است که ماهی ها با آن متوجه طلوع خورشید می شوند. یک روش برای مار ماهی ها جهت تشخیص نور، حتی از عمق 300 متری، به دلیل اینکه در این عمل تاریکی تقریبا مطلق است.
پژوهشگران هنوز دقیقا متوجه نشده اند چرا مارماهی ها این حرکت عمودی را انجام می دهند، اما به گفته آنان، این یک رفتار اساسی در مهاجرت آنها است.
با درک چرایی این حرکت، محققان قادر خواهند بود به اطلاعات مهمتری پی ببرند، مثلا می توانند از نوع حرکت عمودی ماهی ها متوجه آلودگی، بیماری و انگل های آنها شوند. به عنوان مثال وقتی ماهی ها کمتر بالا و پایین بروند یا انرژی کمتری برای این کار داشته باشند.
به این ترتیب، مار ماهی های علامت گذاری شده آماده یک سفر طولانی می شوند، یک سفر 5000 کیلومتری تا محل تخم ریزی. سفری که دانشمندان امیدوارند اطلاعات علمی خوبی از آن به دست آورند. نه تنها برای حفاظت از مار ماهی ها بلکه برای آینده بازار مواد غذایی و برای حفظ اکوسیستم.
وجود این گونه از ماهی ها در رودخانه نشانه خوبی از سلامت اکوسیستم منطقه است، به گفته یک پژوهشگر: “مار ماهی ها، مهاجران قهاری هستند. وقتی در یک رودخانه اروپایی مثل راین یا لوار مارماهی می بینیم یعنی آنها توانستند به آن رودخانه بازگردند و آنجا زندگی کنند.اما وقتی مار ماهی ها نیستند یعنی مشکلاتی وجود دارد. ماهی های مهاجر، شاهد زنده آزادی در جهان ما و به ویژه در دنیای آبی هستند.”