آگهیطبق گزارش بنیاد اروپایی هنرهای زیبا، ارزش سالانه بازار جهانی هنر حدود ۴۳ میلیارد یورو تخمین زده می شود. سهم اروپا ۳۶ درصد این بازار است و بازارهای هنر ایالات متحده آمریکا و چین در رده های بعد است. در سال های اخیر، بازار هنر در کشورهای رو به توسعه رشد چشم گیری داشته است. این پرسش مطرح می شود که این بازار چه واکنشی به بحران جهانی اقتصاد نشان داشته، بازیگران تازه در این بازار چه کسانی هستند و قوانین مالیاتی بر فروش آثار هنری چه تأثیری داشته است؟
جیوانی مجی، خبرنگار یورونیوز در این زمینه، گفت وگویی در پاریس با گیوم چرتی، مدیرعامل شاخه فرانسوی سوتبیز و معاون مدیر عامل حراجخانه ساتبیز اروپا، انجام داده است.
یورونیوز: بحران جهانی اقتصاد تا چه حد بر بازار هنر تأثیر گذاشته است؟
گیوم چروتی: بحران اقتصادی، بر بازار جهانی هنر نیز، مانند سایر زمینه های فعالیت های اقتصادی تأثیر داشته است. اما به صورتی نسبی یا متمایز. زیرا بازار هنر ویژگی های خود را دارد. نکته تعجب آور در این بازار این است که در آن فقط افراد وجود دارند، کلکسیونرهای منفرد، و اشیای منحصر به فرد. اینها خصوصیت هایی ویژه ای هستند و به همین دلیل وقتی با بحران مواجه می شویم می بینیم که بحران بر شاهکارهای هنری، آثار مشهور و نقاشی های بزرگ، تأثیر ندارد. برعکس کلکسیونرهای بزرگ بیشتر به دنبال این جور اشیا می روند. اما اشیاء کم ارزش تر مثلا نقاشی های خوب، اما کم قیمت تر از بحران اقتصادی تأثیر می گیرند. این آثار برای این که فروخته شوند نیاز به تخمین های بسیار دقیق تر دارند. بنابراین تأثیر بحران بر شی ء مورد نظر بستگی به کیفیت و اهمیت آن شیء دارد.
یورونیوز: در برخی از حراج ها قیمت های باورنکردنی می بینیم. آیا همیشه سرمایه گذاری در بازار هنر خوب است یا خطر ترکیدنِ حبابِ انتظارات مانند آن چه در بازار سهام پیش می آید، وجود دارد؟
گیوم چروتی: درست است که در حراج های بزرگ رکوردهای زیادی شکسته می شوند. مثلا سال پیش در حراج سوتی بیز نیویورک نقاشی «فریاد» اثر ادوارد مونک بیش از ۱۲۰ میلیون دلار به فروش رفت. یا “پرتره دورا مار“، اثر پابلو پیکاسو در حراج پاریس هفت میلیون یورو فروخته شد. از این رقم ها برمی آید که بازار هنر حالت حفاظ را دارد و در هنگام بحران برای سرمایه گذاری امن است. اما واقعیت پیچیده تر است زیرا زمینه هایی وجود دارند که در آنها شمار خریداران کم است و وضعیت اقتصاد جهانی می تواند بر آنها تأثیر گذار باشد.
یورونیوز: آیا بازار هنر هر چه بیشتر به افراد خاص و ثروتمندان محدود می شود؟
گیوم چروتی: بازار آثار هنری در واقع متشکل از چند بازار مختلف است. اگر کار امپرسیونیست ها و نقاشی های مدرن را در نظر بگیرید، قیمت شاهکارهای هنری خیلی زیاد است و پاسخ شما مثبت است. (فقط افراد خیلی ثروتمند از عهده این قیمت ها برمی آیند). برای خریدن اثری از پیکاسو که اصل باشد، نیاز به پول زیاد دارید. اما در عین حال در بازار هنر قلمروهایی هم هست، مانند طراحی که در آن می توانید با قیمت های کم، آثاری بخرید. می توان اثری از پیکاسو را که اصل هم هست به ازای چند صد یورو تهیه کرد. زیرا شمار کمی از این طراحی ها که به دست طراح های مهم ساخته شده است، وجود دارند. در ماه فوریه در پاریس آثار طراح معروف آلدو کروملینک، طراح فرانسوی را به فروش گذاشتیم و در جریان آن آثار فوق العاده ای از پیکاسو به قیمت چند صد یورو به فروش رفتند.
یورونیوز: مشتری های شما بیشتر به دنبال چه نوع آثار هنری هستند؟
گیوم چروتی: زمینه آثار هنری در قرن بیستم، بی شک امروز بزرگترین بازار است. امپرسیونیسم، هنر مدرن، هنر بعد از جنگ جهانی دوم، قیمت آثار هنری در این حوزه ها بیشترین است. برخی حوزهای دیگر، مثلا آثار هنری آفریقا و اقیانوسیه، در سال های اخیر رشد سریع داشته اند و اهمیت زیادی در بازار هنری پیدا کرده اند. حوزه دیگری که تحول چشم گیر پیدا کرده است، بخش هنرهای آسیایی است. در سال های اخیر خریداران آسیایی از جمله خریداران چینی وارد بازار شده اند وتمایل زیادی به خرید آثاری دارند که به تاریخشان مربوط می شود. مانند آثار امپراطوری چین، مهرها، یشم ها، آثار سرامیک وغیره و این بازار خیلی سریع رشد کرده است.
یورونیوز: مشتری های شما چه کسانی هستند؟ آیا ویژگی های آنها تغییر کرده است؟
گیوم چروتی: خصوصیت های مشتری های بازار هنر در سال های اخیر متحول شده است. دوازده سال پیش کلکسیونرها معمولا غربی بودند: اروپایی یا آمریکایی. امروز دیگر نمی توان به همین سادگی مشخصات آنها را بیان کرد. برای اینکه خریدارانی از روسیه، چین، هند و آمریکای لاتین به آمریکایی ها و اروپایی هایی که هنوز در بازار حضور دارند، اضافه شده و به این ترتیب شمار مشتری های بالقوه را افزایش داده اند. بنابراین ترسیم مشخصه هایِ خریدارِ نوعی مشکلتر شده است. علاوه بر این، عرصه های دیگری نیز در سال های اخیر پدید آمده اند که بسیار رشد کرده اند، مثلا حوزه عکاسی یا آثار هنری آفریقا و اقیانوسیه. در این حوزه ها خریداران تازه ای پیدا شده اند که جوانتر هستند و با افرادی که در بخش های سنتیِ این بازار معمولا دیده می شوند، متفاوتند.
یورونیوز: آیا هنوز کلکسیونرها به پاریس جذب می شوند؟
گیوم چروتی: چهل سال پیش پاریس و فرانسه بازار اصلی آثار هنری در دنیا بودند. این زمانی بود که از نظر تعداد هنرمندان و میزان خلاقیت از پاریس و فرانسه گریزی نبود و حراجی ها و فروشندگان بسیار مهم آثار هنری در زمانی که بازار این نوع آثار بسیار گسترده نبود، در آنجا متمرکز بودند. آن زمان، زمان همزیستی ِ بازارهای ملی بود. اما از سال های دهه های هفتاد تا نود میلادی و از سال ۲۰۰۰ به این طرف بازار آثار هنری جهانی شده و در نتیجه اهمیت فرانسه کمتر شده است. در این کشور ما به دیدِ دفاعی عادت داریم و نسبت به جهانی شدن تردید داریم. هر چه فرآیند جهانی شدن بازار پیش رفت، فرانسه اهمیت خود را از دست داد. فعالیت ها اکنون در کشورهایی متمرکز شده است که دینامیک تر هستند و خریداران را جذب می کنند و در حول و حوش حراج آثار هنری مراسم جذاب و بزرگی راه می اندازند. شهرهایی مانند لندن، نیویورک، و حالا هنگ کنگ که به تازگی برای فروش آثار هنری اهمیت زیادی پیدا کرده است.
یورونیوز: آیا بازار آثار هنری به قوانین مالیاتی کشورهای مختلف حساس است؟
گیوم چروتی: بازار آثار هنری حساسیت زیادی به مقررات و قوانین مالیاتی دارد. به این دلیل ساده که اشیایی که فروخته می شوند و همین طور کلکسیونرها دائما در حال حرکت هستند. ممکن است شیء هنری در پاریس فروخته شود اما صاحبش بخواهد آن را در لندن یا ژنو بفروشد. کلکلسیونرها می توانند برای خرید به پاریس بروند اما به همان راحتی هم می توانند لندن، ژنو یا نیویورک را برای خرید انتخاب کنند. فناوری اینترنت فرستادن کاتالوگ و ارتباط با مراکز فروش آثار هنری را بسیار ساده کرده است. در نتیجه از این نظر قوانین مالیاتی تعیین کننده هستند و می توانند موجب شوند کسانی که در این بازار نقش دارند به جای دیگری بروند و جای دیگری را برای فروش اثر هنری ترجیح دهند.
یورونیوز: برای سال ۲۰۱۳ و سال های بعد چه پیش بینی دارید؟
گیوم چروتی: آنچه در سال های اخیر دیده ایم این است که بعد از دوران رشد سریع در دهه های سال ۲۰۰۰ در فاصله سال های ۲۰۰۸ و ۲۰۰۹ مانند بخش های دیگر اقتصاد دچار بحران اعتماد به وضعیت اقتصادی شدیم و بازار آثار هنری کوچک تر شد. در سال های ۲۰۱۰ و ۲۰۱۱ این وضعیت معکوس شده و بازار رونق گرفته است. سال ۲۰۱۱ سال بسیار خوبی بود و در مقایسه با آن سال ۲۰۱۲ کمی پس رفت داشتیم. بدقت مراقب اوضاع و احوال در سال ۲۰۱۳ هستیم. زیرا با چند ریسک مواجه هستیم: باید در تخمین ارزش آثار هنری محتاط باشیم چون همه کسانی که در فعالیت های اقتصادی نقش دارند، آینده را به دقت زیر نظر دارند. تصمیم های بلند مدت گرفته نمی شود چون می بینند که رشد اقتصادی در اروپا با مشکل مواجه است و در نتیجه احتیاط به خرج می دهند. در این بافت، نقش ما این خواهد بود که در ارزش گذاری بسیار دقیق باشیم تا اعتماد مشتری ها را جلب کنیم و در کیفیت آثاری که در ساتبیز به فروش رسانده می شود خیلی دقت کنیم. این یکی از هدف های اصلی ماست.