آگهیباراک اوباما، رییس جمهوری ایالات متحده آمریکا درباره بحران سوریه گفته بود: «طی دو سال گذشته یک سری از اعتراضات علیه رژیم بشار اسد آغاز شد که در نهایت منجر به یک جنگ داخلی وحشیانه گردید. این شرایط امسال و هنگامیکه بشار اسد از سلاح های شیمیایی برای کشتن هزاران نفر استفاده کرد، کاملا تغییر یافت.»
بنابراین پس از دو سال انفعال، در سی ام مرداد همه چیز تغییر کرد. همانطور که دولت آمریکا گفت از خط قرمز عبور شده بود و صحبت درباره جنگ غیر قابل انکار بود. آمریکا، فرانسه و بریتانیا خودشان را برای اقدام عملی آماده کردند.
سپس جان کری، وزیر امور خارجه آمریکا بیان داشت: «این موضوع مهم است زیرا اگر ما در جهانی زندگی کنیم که یک قاتل مانند بشار اسد بتواند هزاران نفر از مردمش را با گازهای شیمیایی بکشد و بدون مجازات بماند، حتی اگر ایالات متحده امریکا و متحدانش بگویند نه، اگر بعد از آن جهان کاری در این باره انجام ندهد آنگاه باید آن را پایانی برای آزمایش عزم و اراده ما دانست.»
فرانسوا اولاند، رئیس جمهور فرانسه نیز گفت: «کشتار شیمیایی در سوریه را نمی توان بدون پاسخ گذاشت و فرانسه آماده است تا کسی را که اقدام به استفاده از گاز شیمیایی برای کشتن بی گناهان کرده است تنبیه کند.»
دیوید کامرون، نخست وزیر بریتانیا نیز اعلام داشت: «موضوع، درباره استفاده از سلاح های شیمیایی است و مطمئنا جهانیان مانع از چنین اقداماتی خواهند شد. ما از بروز صحنه های وحشتناکی که همه در تلویزیون دیدند جلوگیری خواهیم کرد.»
در نهایت آقای اوباما اعلام کرد: «پس از بررسی دقیق موضوع، من تصمیم گرفتم که ایالات متحده آمریکا اقدام به حمله نظامی کند. رئیس ستاد مشترک ارتش آمریکا به من اطلاع داد که ما آماده ایم هر زمان که بخواهیم حمله کنیم و من آماده ام تا این فرمان را بدهم.»
اما درباره این موضوع موانع مختلفی مطرح بود. افکارعمومی مخالف جنگ دیگری در منطقه بود. روسیه و چین همچنان مخالف اقدام نظامی علیه سوریه بودند و رای گیری در شورای امنیت را بی نتیجه می گذاشتند. مجالس هر سه کشور نیز در این باره ابراز نگرانی کرده بودند و پارلمان بریتانیا مخالفت خود را بطور واضح اعلام کرده بود.
و سرانجام آقای کری گفت: «ایالات متحده آمریکا، آقای اوباما، خود من و دیگران، همه کاملا موافق این نظر هستیم که برای پایان به درگیری ها در سوریه، نیاز به یک راه حل سیاسی و نه اقدام نظامی است.»
دیوید کامرون نیز گفت: «من فکر می کنم که پارلمان خیلی واضح در این باره سخن گفته است و این مهم است که به نظر پارلمان احترام گذاشته شود. بنابراین من برنامه ای برای بازگشت به پارلمان و تقاضای دوباره از آنها در باره دخالت نظامی بریتانیا ندارم.»
فرانسوا اولاند نیز یادآور شد: «راه حل نظامی برای بحران سوریه وجود ندارد. راه حل باید سیاسی باشد اما اقدام نظامی می تواند به پیدا کردن یک راه حل سیاسی سرعت ببخشد.»
طی پانزده روز همه چیز تغییر کرد و سخنرانی ها از محتوایی درباره جنگ و تلافی جویی، به سخنرانی هایی آرام تبدیل شد و سپس آقای اوباما تایید کرد که راه دیگری را انتخاب کرده است.
چالش بزرگ سیاست خارجی برای اوباما
بحران سوریه شاید تا به امروز بزرگترین چالش سیاست خارجی باراک اوباما باشد. برای بررسی این چالش، نیل اورایلی، مدیر بخش انگلیسی یورونیوز با مارتا راداتز، گزارشگر ارشد شبکه خبری ان.بی.سی از واشنگتن به گفتگو نشسته است:
یورونیوز: دو هفته پیش حمله نظامی به سوریه تنها گزینه ممکن پیش روی دولت باراک اوباما بود. اما امروز او از دیپلماسی می گوید. این چرخش و تغییر فاحش بوده است. آیا چنین چرخشی به وجه وی در آمریکا و در دنیا صدمه زده است؟ اگر آری، چقدر؟
مارتا راداتز: به نظرم آخرین رویکرد وی حقیقتا مانع شکست وی در کنگره می شود خصوصا با توجه به اینکه دستان او در هر گونه اقدام نظامی علیه سوریه بسته بود. سخنان دیشب او در به تاخیر انداختن اقدام نظامی بدین خاطر بود که وی احتمالا نه رای مثبت کنگره بدست می آورد و نه مجلس سنا را.
یورونیوز: آنچه اوباما دیشب به ملتش گفت دقیقا چه بود و پیام کلی او و آنچه می خواست به آمریکاییها منتقل کند چه بود؟
مارتا راداتز: این بود که گزینه نظامی باید همچنان بر روی میز باقی بماند. صریح اگر بگویم، وی شاید می باید چنین سخنانی را یک هفته پیش ایراد می کرد، البته به جز بخش آخر سخنانش که خلاف انتظار بود و از کنگره می خواست تا دست نگاه دارد.
یورونیوز: اگر در نهایت دیپلماسی در قبال سوریه به نتیجه نرسد، رجوع دوباره به مردم و جلب نظر مساعد آنان در اقدام نظامی علیه سوریه تا چه حد برای اوباما مشکل خواهد بود؟
آگهیمارتا راداتز: بسیار مشکل خواهد بود. به نظرم آنچه از سخنان دیشب وی می توان دریافت این است که آمریکا برای هفته ها و شاید ماهها به اقدام نظامی علیه سوریه دست نخواهد زد. مردم تصاویر شیمیایی ها و آنچه را که اتفاق افتاد، فراموش می کنند. به نظرم با شکست گزینه دیپلماسی، جلب حمایت مردم آمریکا برای اوباما دشوار خواهد بود.
یورونیوز: پیشنهاد روسیه درباره سلاحهای شیمیایی و موافقت سوریه با آن، اتفاقی سریع و برای کاخ سفید غیرمنتظره بود. آیا مسکو با این کار دولت اوباما را به نوعی دور زد؟
مارتا راداتز: شنیدید که رئیس جمهور در مصاحبه هایش اشاره کرد که در این خصوص قبلا با رئیس جمهور پوتین گفتگو داشته است. از این منظر برای کاخ سفید چنین پیشنهادی غیرمنتظره نبود. اما کاخ سفید در این برهه و نسبت به موضوع دیپلماسی سپاسگزار است، چرا که آنچه اوباما می خواهد ممانعت استفاده از سلاحهای شیمیایی توسط اسد است. اگر این کار با دیپلماسی محقق شود، کاخ سفید به خواسته خود رسیده است. به نظرم مذاکرات در هفته های آتی ادامه خواهد یافت، و کاخ سفید خواهان پایان یافتن این بحران است اما می گویند که مذاکرات نمی تواند تا به ابد ادامه یابد و خواهان پیشنهادی جدی است و منتظر حرکت و واکنش بعدی سوریه در روزها و هفته های پیش رو.