قتل خلبان اردنی؛ فرصت یا چالشی برای پادشاه اردن؟

قتل خلبان اردنی؛ فرصت یا چالشی برای پادشاه اردن؟
نگارش از Vida Samei
هم‌رسانی این مطلبنظرها
هم‌رسانی این مطلبClose Button
آگهی

گزارش تحلیلی
تنظیم:ویدا سامعی

اردن، کشوری در مرکز خاورمیانه و در قلب بحران این منطقه، روابط حسنه ای با کشورهای غربی بویژه ایالات متحده آمریکا دارد. این کشور که دارای نظام پادشاهی است، از سال ۱۹۹۹ توسط عبدالله دوم اداره می شود و از بحرانهایی که روز به روز در خاورمیانه شدیدتر می شود، بی تاثیر نمانده است.

از زمان آغاز فعالیت رو به گسترش گروه اسلامگرای داعش یا «دولت اسلامی» در عراق و سوریه، اردن نیز وارد ائتلاف بین المللی برای بمباران مواضع این گروه تروریستی شد. حضور اردن در این ائتلاف نقش بیشتری به این کشور در منطقه داد اما قتل فجیع خلبان اردنی به دست داعش این کشور را بیش از گذشته در این بحران درگیر کرده است.

ملک عبدالله دوم بعد از انتشار خبر کشته شدن این خلبان که در تاریخ بیست و چهارم دسامبر گذشته به اسارت داعش درآمد، قول نبرد بیرحمانه ای را با این گروه تروریستی داده است. انتشار خبر زنده سوزانده شدن این خلبان اردنی که وظیفه بمباران مواضع داعش را در سوریه در قالب ائتلاف بین المللی داشت، احساسات ملی را در اردن برانگیخته است.

گروه تروریستی داعش، در قبال آزادی ساجده ریشاوی، زن تروریست عراقی، قول داده بود که معاذ کساسبه، خلبان اردنی را آزاد کند. دولت اردن نیز مذاکراتی را به همین منظور با این گروه تروریستی آغاز کرده بود اما عدم موفقیت دولت در زنده بازگرداندن این خلبان جوان، می تواند بی اعتمادی بیشتری نسبت به حکومت را برانگیزد. هر چند گفته می شود که داعش این خلبان را پیش از آغاز شدن این مذاکرات به قتل رسانده بود.

واسم نصر، کارشناس خاورمیانه و اسلامگرایی در گفتگویی با یکی از شبکه های فرانسوی بر همین موضوع تاکید می کند و می گوید: “قتل خلبان اردنی آنهم در محل ویرانی های بجا مانده از بمباران هواپیماهای ائتلاف، پیام روشنی از سوی داعش به کشورهای حاضر در این ائتلاف است. داعش می خواهد به این وسیله این کشورها را مجبور به توقف حملات به مواضع این گروه کند و بگوید که همین سرنوشت در انتظار دیگر خلبان های خارجی هم هست. اینکه دولت اردن اعلام می کند خلبان مورد نظر در روزهای اولیۀ بعد از اسارت به قتل رسیده و ربطی به مذاکرات آزادی او و گروگان ژاپنی ندارد، برای استفاده داخلی در رابطه با مردم این کشور است.”

در این میان، شرایط داخلی این کشور نیز باید مورد توجه قرار گیرد. از ابتدای آغاز این ائتلاف بین المللی و مشارکت اردن در بمباران مواضع داعش در دو کشور همسایه، مخالفان ملک عبدالله دوم، در داخل کشور بر انتقادهای خود افزودند. مخالفان دولت اردن، بویژه گروه های ضد آمریکایی، بر بی طرف ماندن اردن تاکید می کنند. ضمن آنکه، مخالفان پادشاه اردن می گویند هدف از مشارکت این کشور در سرکوبی گروه داعش، بزرگ کردن تهدیدهای خارجی و خطر اسلامگراها و سرباز زدن از اصلاحات در داخل کشور است.

پادشاه اردن از زمان آغاز تحولات در کشورهای عربی از جمله تونس و مصر، برای اجتناب از دچار شدن به همان سرنوشت، اصلاحاتی را در کشور آغاز کرد. این اصلاحات هر چند از سوی کشورهای غربی به فال نیک گرفته شد اما از سوی مخالفان در داخل کشور ناکافی به نظر می رسد. تغییرات در سیستم انتخابات پارلمانی و انتقال قدرت انتخاب اعضای دولت به پارلمان که پیش از آن در اختیار پادشاه بود، از جمله این اصلاحات بود اما آزادی بیان و بهبود حقوق شهروندی در این اصلاحات جایی نداشت. سازمان بین المللی «جنبش میسحیان برای لغو شکنجه» در گزارش خود در سال ۲۰۱۳، می نویسد: “علیرغم انجام اصلاحاتی که طی سالهای اخیر شاهد اجرای آن در اردن بوده ایم، از شکنجه همچنان بعنوان ابزار مهمی از سوی حکومت استفاده می شود. تنها در سال ۲۰۱۱، هفتاد و پنج شکایت به نهاد ملی حقوق بشر در اردن ارائه شده که حاکی از شکنجۀ افراد توسط نیروهای امنیتی در زندان ها و بازداشتگاههاست.”

فساد مالی و سوء استفاده از قدرت نیز از دیگر مواردی است که نارضایتی مردم را برانگیخته است. اوضاع اقتصادی در داخل کشور بد است و مردم از فقر رنج می برند. نرخ بیکاری بالاست و کسری بودجه پانزده درصد گزارش می شود. نزدیک به هفده درصد از مردم در اردن زیر خط فقر زندگی می کنند و روزانه با سه دلار روزگار می گذرانند. بهای برخی از مواد غذای از جمله گوشت از ماه نوامبر به اینسو، بیست و پنج درصد افزایش داشته و به دلیل بحران در سوریه، چرخه انتقال برخی از واردات به این کشور نیز متوقف شده است که خود از عوامل گرانی به حساب می آید.

به این موارد باید خشکسالی و کمبود آب را نیز افزود که خود عامل از بین رفتن صنعت کشاورزی در بسیاری از مناطق اردن شده و مهاجرت داخلی کشاورزان و روستاییان را به شهرهای بزرگ به دنبال داشته است. همین امر یکی از دلایل تمرکز بیکاری در شهرهای بزرگ است. حذف سوبسید سوخت توسط دولت به منظور صرفه جویی برای کاهش کسری بودجه نیز موجب شده اقشار فقیر برای تامین سوخت مورد نیاز خود بویژه در فصول سرد سال با مشکلات زیادی روبرو شوند.

علاوه بر آن، بیش از ششصد هزار پناهجوی سوری از جنگ داخلی گریخته و به این کشور پناهنده شده اند. این پناهجویان در اردوگاههای موقف اسکان یافته اند یا در شهرهای مرزی بسر می برند. به گفتۀ کارشناسان و حتی مردم، حضور این تعداد پناهجو که یک نیروی کار ارزان نیز محسوب می شوند، موجب رقابت زیاد در بازار کار شده و بر شمار بیکاران اردنی افزوده است.

همه اینها موجب شده که کارشناسان انگشت اتهام را به سوی دولت و حکومت بگیرند. به گفتۀ کارشناسان اقتصادی، حکومت اردن طی سالهای اخیر در اجرای طرح های اقتصادی به منظور توسعه و مبارزه با فقر در این کشور ناموفق بوده است. به نظر قسیم حموری، اقتصاددان، بیشتر برنامه های توسعه اقتصادی مختص شهرهای بزرگ و بویژه پایتخت اردن بوده و شهرها و روستاها از این برنامه ها دور مانده اند. هیچ فرصت شغلی و افزایش سطح رفاه اجتماعی در شهرهای دور از پایتخت بوجود نیامده و همین امر بر فقیرتر شدن مردم و مهاجرت افزوده است.

مساله مهم دیگر در اردن، وجود قبایلی است که بسیار هم پرقدرت هستند و می توانند بی ثباتی سیاسی ایجاد کنند. خلبان کشته شده اردنی به یکی از مهمترین قبایل اردن تعلق داشته و پدر او نیز از سران این قبیله است. بعد از انتشار خبر قتل این خلبان توسط داعش، پدر وی ضمن تاکید بر ادامۀ سرکوب داعش از سوی جامعۀ بین المللی، گفت که اعدام دو تروریست کافی نیست. برای جلب رضایت این قبایل، پادشاه اردن که از شش سال پیش اعدام در این کشور را متوقف کرده بود، قول داده است دست به اقدامات بیشتری بزند. همین امر این کشور را در مقابل سازمان های مدافع حقوق بشر قرار خواهد داد اما همبستگی میان قبایل داخلی برای پادشاه اردن بمنظور ادامۀ حکومت و جنگ علیه گروه داعش مهمتر به نظر می رسد.

ملک عبدالله، فردی تحصیل کرده است و تلاش خواهد کرد از غم و تنشی که قتل خلبان جوان اردن طی روزهای اخیر در این کشور ایجاد کرده، بهترین بهره را برای تقویت پایه های حکومت خود ببرد. در نخستین پیام تلویزیونی که بعد از بازگشت از سفر نیمه تمام خود به آمریکا خطاب به مردم اردن ایراد کرد، همین مساله دیده می شد. اتحاد و حفظ وحدت میان قبایل و مردم چیزی بود که او از مردم خواست و استقبال گسترده از وی بهنگام بازگشت از فرودگاه بلافاصله بعد از انتشار خبر کشته شدن معاذ کساسبه، می تواند حاکی از اعتماد یکبارۀ مردم اردن به او باشد. این اقدام داعش می تواند حلقه های هواداران پادشاهی اردن هاشمی را تقویت کند و به ادامۀ حضور در ائتلاف بین المللی برای سرکوب داعش مشروعیت بیشتری در داخل کشور بدهد.پادشاه اردن که طی سالهای اخیر نیز با مخالفت های داخلی و انتقادهای خارجی بویژه در زمینۀ حقوق بشر روبرو بوده، می تواند از این فرصت برای استحکام بیشتر جایگاه خود بهره ببرد.

همزمان نباید این مساله را از ذهن دور نگهداشت که دولت اردن، از این پس با سرسختی بیشتری به سرکوب مخالفان بویژه گروه هایی نظیر اخوان المسلمین و اسلامگرایان داخل کشور اقدام خواهد کرد. گفته می شود بین دو تا چهار هزار اردنی تبار به سلفی های داعش و اسلامگرایان جبهۀ النصره در سوریه پیوسته اند. دولت اردن اعلام کرده که این کشور نقش خود را در ائتلاف بین المللی سرکوب داعش به رهبری آمریکا افزایش خواهد داد. این سخن بیانگر امید حکومت به حمایت بین المللی بویژه آمریکا بعنوان یک متحد از پادشاهی اردن و همچنین تاکید بر ادامۀ حضور در سیاست جمعی و بین المللی علیه گروهی است که با اقدامات تروریستی، امنیت را بویژه در کشورهای غربی به خطر انداخته است. انزجار جهانی و پیام های رهبران کشورهای جهان به پادشاه اردن نشانی از همبستگی بین المللی با این کشور است.

عبدالله دوم، پادشاه ۵۲ سالۀ اردن که آموزش های نظامی زیادی را در کشور بریتانیا و آمریکا گذرانده، از این پس با خیال آسوده تری بر تخت پادشاهی خود تکیه خواهد زد. او می داند که مخالفان داخلی محتاط تر خواهند شد و در خارج از کشور نیز، از او بیشتر حمایت می شود.

irinnews.org

unmondetortionnaire.com

هم‌رسانی این مطلبنظرها

مطالب مرتبط

همسر ولیعهد بریتانیا از ابتلایش به بیماری سرطان پرده برداشت

شایعات پیرامون همسر ولیعهد بریتانیا؛ ریشه گمانه‌زنی‌ها در مورد کیت میدلتون چیست؟

پادشاه بیمار و ۸۷ ساله نروژ تحت عمل جراحی قرار گرفت