آیا روند رشد اقتصادی در قاره سبز قابل اعتماد است؟

روند رشد اقتصادی در اروپا به کندی پیش می رود، اما این روند آغاز شده است. کشورهای اروپایی را ماشینهای مسابقه اتومبیلرانی فرض کنید که پس از اینکه مدتها در مسیر مسابقه عقب مانده اند، دوبار روی جاده رشد اقتصادی حرکتشان را از سر گرفته اند. اما مانند هر مسابقه ای، در دورهای اول مسابقه احتیاط، برآورد استراتژی، و گاهی مشکلات باعث می شود شرکت کنندگان با سرعت های مختلف حرکت کنند. هنوز تا پایان خط مسابقه خیلی باقی مانده است، اما مسابقه شروع شده است: شروعی کُند اما مداوم. آیا می توان به این روند رشد اقتصادی در اروپا اعتماد کرد؟

شاخصهای رشد اقتصادی

یکی از شاخصهای رشد اقتصادی، میزان اشتغال است که به طور پیوسته رو به بهبود است: ۹.۵ درصد در کل اروپا و ۱۱ درصد در حوزه پولی یورو. در اکثر کشورها نرخ بیکاری کاهش می یابد و در اسلواکی، اسپانیا و ایرلند بطور چشمگیری کم شده است. فقط چهار کشور اتحادیه اروپا شاهد افزایش نرخ بیکاری بوده اند. اما این فقط یکی از شاخصهاست. شاخصهای دیگر چه هستند؟ میزان تولید ناخالص داخلی، یکی از شاخصهای رشد اقتصادی است که هم در منطقه پولی یورو، و هم در بقیه کشورهای عضو اتحادیه اروپا افزایش نشان می دهد، به جز در فرانسه که ثابت مانده است. بالاترین نرخ رشد متعلق به لتونی، مالت، جمهوری چک و اسپانیاست.

شاخصهای دیگری هم وجود دارد که از عملکرد خوب ماشینهای مسابقه حکایت دارد. مثلا میزان مصرف خانواده ها و همچنین صادارت و واردات رو به افزایش است.

یکی دیگر از شاخصهای رشد اقتصادی نحوه عملکرد صنایع است. برای ارزیابی آن شاخص تولید صنعتی را داریم که ارزش افزوده و تغییرات روند تولید در صنایع مختلف را نشان می دهد. بر اساس این شاخص در حال حاضر بخش صنعت در حوزه پولی یورو زنده شده است، برخی از این نشانه های حیات، قوی هستند و برخی دیگر حکایت از رشد آهسته دارد. بخش صنعت ستون فقرات اقتصاد اروپاست و ۸۰ درصد صادرات اروپا را تشکیل می دهد. صادرات هم هدایتگر بهبود وضعیت اقتصادی است.

آهنگ رشد اقتصادی نابرابر در کشورهای مختلف اتحادیه اروپا

روند تولیدات صنعتی نشان می دهد که رشد اقتصادی اروپا از سر گرفته شده، اما آهنگ این رشد در کشورهای مختلف متفاوت است. تولید صنعتی در برخی کشورها مثل فرانسه، هلند، استونی کاهش داشته است. در حالی که در بازارهای نوظهور اتحادیه اروپا مثل لهستان و جمهوری چک (در کنار بازارهای قدیمیتر) تولیدات صنعتی، رشد خوبی داشته است.

بعنوان مثال در لهستان که یکی از اقتصادهای نوظهور اروپاست، تولید ناخالص داخلی بیش از ۳ درصد افزایش داشته است و انتظار می رود میزان رشد در تولیدات صنعتی تا پایان سال ۲۰۱۵، به ۵.۵ درصد برسد. برای اینکه بدانیم چه عواملی در این رشد نقش دارند به سراغ شرکت موسوم به “سولاریس” در لهستان می رویم که کارش ساخت اتوبوسهای شهری است و یکی از صادرکننده های اصلی اتوبوس در اروپا هم به شمار می آید.

معاون مدیر عامل شرکت “سولاریس” می گوید: «فروش ما طی سالهای گذشته افت زیادی نکرده است. علتش هم احتمالا این است که ما در بسیاری از بازارهای اروپایی و همچنین بیرون اروپا حضور داشته ایم. در نتیجه، در بازارهایی که میزان تقاضا در آنها کاهش می یافت، به دنبال مشتری هایی رفتیم که نیازهای خاص داشتند.»

شرکت هایی مثل “سولاریس” برای اقتصاد اروپا اهمیت حیاتی دارند، چون صنعت خودرو ۱۲ میلیون شغل در اروپا ایجاد کرده و ۴ درصد تولید ناخالص داخلی اروپا را هم به خود اختصاص داده است.

رشد اقتصادی در ۲۸ کشور عضو اتحادیه اروپا، درمقایسه با کشورهای عضو ناحیه پولی یورو، چه مسیری را دنبال می کند؟ تادئوژ کووالسکی، استاد اقتصاد و بازرگانی دانشگاه پوزنان در اینباره می گوید: «کشورهایی مثل مجارستان، جمهوری چک، و لهستان هنوز از کشورهای اصلی اروپا عقب تر هستند. البته از این نظر، بسرعت به کشورهای اصلی نزدیک می شوند، اما باید واقع بین بود. من فکر می کنم دست کم دو دهه زمان نیاز است که بازدهی تولید و تولید ناخالص داخلی این کشورها به حد کشورهای پیشرفته اروپا برسد.»

هنوز نیمی از بخش های مختلف اقتصاد ناحیه پولی یورو در وضعیت بحران اقتصادی به سر می برند. در اروپای مرکزی همه بخش ها در حال رشد هستند، گرچه میزان رشد در بخش های مختلف فرق می کند. آیا این نکته دوام رشد اقتصادی را زیر سوال نمی برد؟ این پرسش را از پیر موسکویسی، کمیسر اروپا در امور اقتصادی می پرسیم.

یورونیوز: رشد اقتصادی در بخشهای مختلف اروپا با هم فرق دارد. آیا این نکته از نظر شما سلامت و دوام رشد اقتصاد ی را زیر سؤال نمی برد؟

پی یر موسکویسی: «نه. روشن است که اروپا در حالت رشد اقتصادی بادوام و سالم به سر می برد. مشکل یکی این است که آهنگ رشد کند است و دوم این که آهنگ رشد نابرابر است: آهنگ رشد کشورهای عضو ناحیه پولی یورو و کشورهای غیر عضو متفاوت است.»

یورونیوز: چرا تفاوت وجود دارد؟

موسکویسی: «کشورهای منطقه پولی یورو در طول بحران اقتصادی می بایست خود را بیشتر با اوضاع تطبیق می دادند ( نیاز به اصلاحات بیشتری داشتند) زیرا سختگیریها بیشتر بوده است. وقتی به پیش بینی های چند ماه پیش درباره رشد اقتصادی نگاه کنید – پیش بینی های بعدی را هم در ماه نوامبر ارائه خواهیم کرد- می بینید شکاف میاناین کشورها فقط بین ۰.۲ یا ۰.۳ درصد است. این اختلاف در سال های گذشته دو برابر این مقدار بوده است.»

یورونیوز: خوب همان طور که به درستی گفتید بخش بزرگی از اقدامات برای افزایش رشد اقتصادی، در ناحیه پولی یورو بود، از جمله سیاست تسهیل کمّی بانک مرکزی اروپا. اگر بانک مرکزی اروپا این سیاست را متوقف کند، چه رخ می دهد؟

پییر موسکویسی: «مطمئن هستم که سیاست تسهیل کمّی تا زمانی که لازم است ادامه خواهد یافت. بنابراین نگران هیچ نوع وقفه ای نیستم. اما همه ابزارهای ما سیاستهای پولی نیستند. نیاز داریم سیاستهای چند کارکردی را دنبال کنیم، تثبیت مالی باید ادامه پیدا کند. اصلاحات ساختاری لازم است، سرمایه گذاری لازم است و به دنبال اینها سیاستهای پولی می آید. اگر این چهار ستون را محکم کنیم رشد اقتصادی از شالوده خوبی برخودار خواهد شد.»

یورونیوز: اگر دیدگاه ها عوض شود چه برنامه ای به اجرا در خواهد آمد؟

پییر موسکوویسی: «من هیچ وقت کسی نبودم که به اماها و اگرها بپردازم. بانک مرکزی اروپا برای اتخاذ سیاستهای دیرپا تأسیس شده است. برای بعضی نگرانی ها باید خطرات را حساب کرد، اما اینجا هیچ خطری وجود ندارد. نباید به خاطر بهبود وضع اقتصادی روند اصلاحات را کند کنیم، به خصوص اصلاحات در بازار کار را. این اصلاحات فقط به صندوق های بازنشستگی محدود نمی شود.»

یورونیوز: به نظرتان آیا برخی کشورهای عقب افتاده اند و بقیه کشورها را هم به خطر می اندازند؟

پییر موسکوویسی: «قصد ندارم نام کشور خاصی را ببرم. اما می دانیم کدام کشور نیاز به تلاش بیشتر دارد و کسی در این باره شک ندارد. برخی از این کشورها را می شناسنم. خطر دوم به سرمایه گذاری مربوط می شود نیاز به سرمایه گذاری بیشتر در اروپا داریم. چطور می توانیم در ده سال آینده، نوآوری را بیشتر کنیم؟ بازارهای نوظهور در وضع مطلوب نیستند، اما اگر سرمایه گذاری نکنیم، چگونه می توانیم اقتصادی با توان رقابت در دنیا داشته باشیم؟»

آلمان بزرگترین صادرکننده در اروپاست و به همین دلیل هم فشارسنج تهدیدهای خارجی برای رشد اقتصادی شکننده اروپا به شمار می آید. این تهدیدها ممکن است با کند شدن رشد اقتصاد چین و دیگر بازارهای نوظهور بوجود آید. صادرات بیشتر به معنی ایجاد شغلهای بیشتر در داخل اروپاست.

اما اخیرا رشد اقتصاد چین کند شده و این نگرانی وجود دارد که تقاضای مصرف کننده های چینی همراه با کند شدن اقتصاد، کمتر شود. درآن صورت چه خواهد شد؟ مشکل دیگر، کشورهای صادرکننده نفت مانند روسیه و برزیل است که اقتصادشان از کاهش ۵۷ درصدی قیمت نفت در ۱۶ ماه گذشته ضربه خورده است. از سوی دیگر، احتمال دارد چرخ اقتصاد برزیل، روسیه، هند، چین، و آفریقای جنوبی که به کشورهای بریکس معروفند از این هم کندتر بچرخد.

ینس اولبریش، اقتصاددان ارشد بانک مرکزی آلمان، می گوید که این نهاد نگران این مسئله نیست. به نظر او مشکلات بازارهای نوظهور به بهبود اقتصاد اروپا ضربه نخواهد زد. وی می افزاید: «با توجه به عوامل داخلی، قیمت حاملهای انرژی پایین است، تورم نزدیک به صفر است که برای درآمد و دستمزدهای واقعی نکته مثبتی است. نرخ سرمایه گذاری هم در برخی کشورها مثلا در بخش تولید ماشین آلات در پرتغال، اسپانیا و ایرلند دو رقمی است. کند شدن رشد اقتصاد چین در برخی بخش های تأثیر بیشتری بر شرکت های اروپایی، در مقایسه با بخش های دیگر خواهد داشت. مثلا ۶ درصد صادرات آلمان به چین است. اما برای شرکتهای خودروسازی این نسبت ۱۰ درصد است. شرکتهایی که دسترسی شان به بازارهای خارجی تنوع کافی ندارد، بیشتر از کُند شدن اقتصاد چین متأثر خواهند شد.»

بانک مرکزی آلمان کارهایی را که باید، انجام داده است و اعتقاد دارد که رشد اقتصادی کشورهای “بریکس” کاهش خواهد یافت. اما این کاهش منجر به رکود و بحران اقتصادی نخواهد شد. آقای اولبریش در اینباره می گوید: «[کاهش رشد اقتصادی کشورهای بریکس] باعث خواهد شد نرخ رشد در منطقه پولی یورو، ۲ دهم درصد پایین بیاید که رقم بالایی نیست. اما چیز دیگری که می تواند همراه با کند شدن شدیدتر رشد اقتصادی رخ دهد، عدم اطمینان و نوسانات غیرقابل پیش بینی در بازارهای مالی است.»

کارگزاران بانک مرکزی آلمان همچنین معتقدند که که چین برغم مخاطراتش همچنان یکی از شرکای مهم تجاری اروپا خواهد بود.

یورونیوز: کمیسر موسکویسی، آیا اقتصاد چین شما را نگران می کند؟ آیا بیش از اندازه به اقتصاد چین وابسته هستیم؟

پییر موسکویسی: «به نظر من چین دوره گذار را از سر می گذراند. اوضاع اقتصادی را در ۲۰۱۵ پیش بینی کرده ایم و چین بر این پیش بینی ها تأثیر نداشته است. در سال ۲۰۱۶ احتمالا چین می تواند چند تأثیر منفی بدنبال داشته باشد. اما این تأثیرها چندان مهم نیست. به نظر می رسد اقتصاد جهانی نیاز دارد مراقب اقتصاد چین باشد. این کشور نیاز به اصلاحات ساختاری دارد و لازم است اطلاع رسانی به بقیه دنیا را بهتر انجام دهد. اما از دیدگاه اقتصاد جهانی، اروپا نباید نگران چین باشد.»

یورونیوز: وضعیت ما با روسیه چه طور است؟

پی یر موسکویسی: «روسیه وارد دوران رکود عمیق اقتصادش شده است و نیاز به اصلاحات ساختاری دارد. هم برای روسیه و هم برای بقیه دنیا بهتر است که این اصلاحات انجام شود و اقتصاد این کشور قوی تر شود. اما در هر صورت گمان نمی کنم به اقتصاد اروپا لطمه وارد شود. مشکلات ما به نظر من داخلی هستند. چالش ما در اروپا این است که انگیزه های لازم برای رسیدن به اقتصاد قوی تر به وجود بیاوریم. مشکل این است که اگر انگیزه های فعلی را برای ده سال آینده تغییر ندهیم، رشد اقتصادی ما حدود یک درصد در سال خواهد بود که مطمئن است، اما آیا کافی هم هست؟ نه کافی نیست. نیاز داریم مبادلات تجاری مان را بیشتر کنیم. تجارت آزاد در حد معقول، لازم است. برای رسیدن به توافقنامه های خوب، باید در مذاکرات دقت کنیم. من نگران مسائلی هستم که اقتصادی نیستند که البته بر رشد اقتصادی تأثیر می گذارند. مسائلی مثل ملی گرایی، بیگانه هراسی، و بیم از این که بسیار از اروپایی ها به این نتیجه برسند که اروپای متحد جواب مشکلات نیست بلکه خود مشکل است. می خواهم که اروپای متحد جوابگوی مشکلات باشد.»

Pierremoscovici</a> not a worried man abt China slowdown Maybe note of caution in 2016 forecast <a href="https://twitter.com/hashtag/realeconomy?src=hash">#realeconomy</a> <a href="https://twitter.com/euronews">euronewspic.twitter.com/nRwpXrQJWT

— Maithreyi (@maithreyi_s) October 19, 2015

#realeconomy crew on the road again! #solaris#buses#poznan#poland#growth euronews</a> danivellax@maithreyi_s pic.twitter.com/etOAy9qMdO

— Monica Pinna (@_MonicaPinna) October 13, 2015