مجمع کشورهای صادرکننده گاز سومین اجلاس را یشت سر گذاشت
سومین اجلاس سران کشورهای صادرکننده گاز روز دوشنبه در تهران با حضور هیاتهایی از ۱۲ کشور عضو و ۷ کشور ناظر در سطح رییسجمهوری، نخستوزیر و وزیر برگزار شد و با ابراز نگرانی از آنچه در بیانیه مشترک «اعمال فرا سرزمینی قوانین و مقررات» خوانده شده و نیز «اعتراض نسبت به تحریمهای اقتصادی یکجانبه در تجارت گاز و علیه کشورهای عضو مجمع که مورد تأیید نهادهای سازمانهای ملل نیست» به کار خود پایان داد.
در حاشیه این اجلاس حسن روحانی، رئیسجمهوری اسلامی ایران در نشستی با خبرنگاران اعلام کرد که جمهوری آذربایجان نیز به عنوان عضو ناظر به این مجمع اضافه خواهد شد و اجلاس بعدی در کشور بولیوی برپا میشود.
ولادیمیر پوتین، رئیسجمهوری فدراسیون روسیه نیز یادآور شد که این کشور در پی امضای قراردادهای بلندمدت خرید و فروش گاز طبیعی است و «تا سال ۲۰۲۵ میلادی، طرح بزرگ و ملی انرژی روسیه به بهره برداری میرسد که پیش بینی میشود ظرفیت تولید سالانه گاز روسیه را به ۸۵۵ میلیارد متر مکعب ارتقا دهد.»
رقابتی میان ایران و روسیه در کار نیست
بر اساس گفتههای رئیسجمهوری روسیه در تهران، روسیه قصد دارد ظرفیت تولید ال ان جی خود را به ۶۰ میلیون تن در سال افزایش دهد که در این صورت ۱۳ درصد از بازار ال ان جی جهان در اختیار روسیه خواهد بود.
از نرسی قربان، کارشناس انرژی در تهران پرسیدیم که با توجه به ماهیت مجمع کشورهای صادرکننده گاز، رقابت ایران و روسیه را بر سر تصاحب بازارهای جدید به ویژه در اروپا چگونه میبینید. آقای قربان به یورونیوز میگوید: «ایران از حدود چهل سال پیش به دنبال یک خط انتقال گاز از طریق روسیه به اروپا بوده است. این مساله صادرات گاز به اروپا، از همان زمان با اشتیاق ایرانیان و اروپاییها همراه بوده ولی به دلایلی از جمله جنگ و تحریم امکان پذیر نشده است. اکنون روسیه بازار عمدهای را در اروپا در دست دارد و اروپا هم دچار کمبود گاز نیست بلکه صاحب چند پایانه ال ان جی است و به همین دلیل جای بزرگی برای ایران خالی نیست. آنچه اروپاییها میخواهند این است که اتکایشان به روسیه کم شود و منابع تامین متعددی داشته باشند. به غیر این نکته، بازار اروپا، نه از لحاظ استراتژیک بلکه از نظر اقتصادی بازار جالبی برای ایران نیست.»
این کارشناس اقتصاد انرژی در ادامه میافزاید: «اگر ایران بخواهد به اروپا گاز صادر کند باید از مسیر ترکیه اقدام کند که مسایل سیاسی خاص خودش را به همراه خواهد داشت. علاوه بر اینکه ظرفیت انتقال موجود نیست و باید خط لوله جدیدی احداث شود که این خودش چهار پنج سالی به طول میانجامد. پس از آن، ایران میتواند گاز را به بخشهایی از جنوب شرقی اروپا و تاحدی ایتالیا انتقال دهد که در آن صورت فکر نمیکنم ۲۰ میلیارد مترمکعب در سال، خطر عمدهای در بازار برای ۲۰۰ میلیارد مترمکعبی باشد که (تا آن زمان) روسیه صادر میکند. پس با این حساب اولا درباره آیندهای دور و ثانیا مقدار کمی حرف میزنیم. پس آن رقابتی که همه درباره آن حرف میزنند در واقعیت وجود ندارد.»
تعیین قیمت و ضوابط مشترک تجارت
اساسنامه مجمع کشورهای صادرکننده گاز هفت سال پیش از این در مسکو به تصویب رسید و دوحه به عنوان مقر دائمی آن تعیین شد. طراحی این مجمع در کاخ کرملین صورت گرفته بود و با تایید علی خامنهای، رهبر همسایه جنوبی و البته با تاخیری که خود هفت سال به طول انجامید اجرایی شد.
نخستین اجلاس این مجمع در ۱۵ نوامبر ۲۰۱۱ در دوحه و دومین اجلاس نیز اول ژوئیه ۲۰۱۳ در مسکو برپا شد. تشیکل این مجمع همواره یادآور اوپک بوده است با این همه این دو نهاد بین المللی در پی اهدافی متفاوت هستند.
آقای قربان درخصوص مساله تعیین قیمت خاطرنشان میکند که: «قیمت گاز منطقهای است زیرا حمل و نقل گاز برخلاف نفت سخت است. بنابر این بر مبنای عرضه و تقاضا در مناطق مختلف جهان، بهای گاز نیز متفاوت است. برای نمونه اکنون در ایالات متحده آمریکا به دلیل تولید گاز شیل، بهای گاز طبیعی ۷ سنت به ازای هر مترمکعب است ولی در ژاپن که گاز ندارد و باید گاز را به صورت مایع وارد کند، این بها سه تا چهار برابر است. در نتیجه منطقهای بودن تعیین بهای گاز غیرقابل تغییر است. مجمع کشورهای صادرکننده گاز هم هرگز ادعای تعیین بها نکرده و نمیخواهد قیمت را جهانی کند بلکه هدف تعامل به منظور تولید و تجارت دراز مدت گاز است.»
در بیانیه اجلاس روز دوشنبه در تهران به لزوم «تاکید بر نقش بنیادین قراردادهای بلندمدت عرضه گاز در تأمین مالی پروژههای عظیم گازی در کل زنجیره عرضه و توسعه چارچوبهای قراردادی، ضمن لحاظ کردن تلاشهای گسترده، سرمایهگذاریها، تعهدات و مخاطرات تقبل شده توسط کشورهای عضو» اشاره شده است.
موضوع قرارداد در بازار گاز و نیز تعیین ضوابط مشترک تجارت نیز دیگر پرسشی بود که با این کارشناس اقتصاد انرژی در میان گذاشتیم. آقای قربان گفت: «بسیاری از قراردادهای موجود برای گاز مایع شده، بر مبنای بهای نفت است. یعنی بهای نفت در فرمول لحاظ شده است. یکسری قراردادها نیز به تازگی در دست تهیه است که رقابت را بین بهای گاز قرار میدهد و نه بهای نفت با گاز. از این رو نوع قراردادها احتمالا در آینده دستخوش تغییر میشود. چنانکه اکنون در اروپا بسیاری از مشتریها میگویند که نمیخواهند بر مبنای بهای نفت، گاز بخرند. با این حال این مجمع صرفا جنبه همکاری و تعاون دارد و البته کمی مسایل سیاسی هم در کنارش بحث میشود.»