آگهیامسال در سی و چهارمین دورۀ جشنواره فیلم فجر، ۲۲ فیلم از ساخته های چند نسل مختلف از سینماگران ایرانی در کنار هم به نمایش درمی آید و مورد قضاوت قرار می گیرد. این فیلم ها، به وسیلۀ هیئتی مرکب از علیرضا شجاع نوری، محمد احسانی، شهرام اسدی، فریدون جیرانی، محمد باقر قهرمانی، حسین کرمی و رضا مقصودی، انتخاب شده اند.
امسال دومین سال است که بخش سینمای ایران جشنواره فیلم فجر از بخش بین الملل آن جدا شده و به صورت مستقل برگزار می شود. بخش بین الملل این جشنواره با مدیریت رضا میرکریمی و با عنوان «جشنواره بین المللی ایران» در اردیبشهت ماه ۱۳۹۵برگزار خواهد.
به گفته حجت الله ایوبی، رئیس سازمان سینمایی، یکی از ویژگی های جشنواره فجر امسال این است که بیشتر فیلم ها، بدون حمایت دولت و بنیاد فارابی ساخته شده اند. او در این مورد گفت: « سینمای حرفه‌ای ما بعد از انقلاب با حمایت‌های مستقیم دولت شکل گرفت، اما برنامه به این شکل بود که کم‌کم این حمایت‌ها کمرنگ شود و سینما روی پای خودش بایستد، اتفاقی که به آرامی در حال رخ دادن است. در جشنواره فجر امسال ۸۰ درصد آثار سینمایی مستقل هستند و این خبر خیلی خوبی است. حتی بنیاد سینمایی فارابی هم در سال گذشته تنها از ۷۳ فیلم حمایت کرده است.»
کمال تبریزی، رضا میرکریمی، کیومرث پور احمد، ابراهیم حاتمی کیا، محسن عبدالوهاب، مانی حقیقی، علرضا رئیسیان، رضا درمیشیان، بهنام بهزادی و فرزاد موتمن و مسعود ده نمکی، از جمله فیلمسازانی اند که امسال برای دریافت سیمرغ بلورین جشنوارۀ فجر با هم رقابت می کنند. فیلم های پذیرفته شده در این بخش عبارتند از: «آبنبات چوبی» (محمدحسین فرحبخش)، «امکان مینا» ( کمال تبریزی)، «به دنیا آمدن» ( محسن عبدالوهاب)، «دختر» (رضا میرکریمی)، «سیانور» ( بهروز شعیبی)، «دلبری» (جلال دهقانی اشکذری)، «هفت ماهگی» (هاتف علیمردانی)، «وارونگی» (بهنام بهزادی)، «نیمه شب اتفاق افتاد» (تینا پاکروان)، «عادت نمی‌کنیم» (ابراهیم ابراهیمیان)، « زاپاس» (برزو نیک‌نژاد). «آخرین بار کی سحر را دیدی؟» (فرزاد موتمن)، «کفش هایم کو» ساخت کیومرث پور احمد، «لانتوری» (رضا درمیشیان)، «خشم و هیاهو»(هومن سیدی)، «عادت نمی‌کنیم» (ابراهیم ابراهیمیان)، «مالاریا» ( پرویز شهبازی)، «نفس» (نرگس آبیار)، «نقطه کور» (مهدی گلستانه)، «بارکدُ» (مصطفی کیایی)، «اژدها وارد می شود» (مانی حقیقی) و «رسوایی 2» (مسعود ده نمکی).
«فراری» ساخته علیرضا داوودنژاد، «دراکولا» ساختۀ رضا عطاران، «رگ خواب» ساختۀ حمید نعمت الله، «یک دزدی عاشقانه» ساختۀ امیرشهاب رضویان، «خانوادۀ فرشچی» ساختۀ نادر تکمیل همایون، «ربوده شده» ساخته بیژن میرباقری، «قشنگ و فرنگ» ساختۀ وحید موسائیان، «گذر موقت» ساختۀ افشین هاشمی، «غیرمجاز» ساختۀ حسن یکتاپناه، «پارادیس» ساخته علی عطشانی، «یتیم خانه ایران» ساختۀ ابوالقاسم طالبی، «خشکسالی و دروغ » ساختۀ پدرام علیزاده و «آبجی» ساخته مرجان اشرفی زاده، از جمله فیلم هایی است که از رقابت در جشنواره فیلم فجر بازمانده‌اند.
علاوه بر بخش مسابقه اصلی (سودای سیمرغ)، بخش «هنر و تجربه»، یکی دیگر از بخش های جشنوارۀ فیلم فجر است که به نمایش فیلم هایی که بیشتر جنبۀ تجربی دارند و از نظر سبک و روایت سینمایی، نوآوری هایی در آنها دیده می شود اختصاص دارد. اما برخی از فیلم هایی که به بخش مسابقۀ اصلی راه پیدا نکرده اند از جمله «نیم رخ‌ها» به کارگردانی ایرج کریمی (منتقد و فیلمسازی که چندی قبل درگذشت)، «یک شهروند کاملاً معمولی» ساختۀ مجید برزگر و نیز «سینما نیمکت» ساختۀ محمد رحمانیان، در این بخش نمایش داده می شود.
جشنواره فیلم فجر و سابقۀ تاریخی ممیزی فیلم ها
امسال نیز مثل هر سال، برخی از فیلمسازانی که فیلم هایشان در بخش مسابقه پذیرفته نشده، به تصمیم هئیت انتخاب این جشنواره اعتراض کرده اند. گزینش فیلم ها در جشنوارۀ فیلم فجر و رد شدن برخی از فیلم ها، همیشه بحث برانگیز بوده و با اعتراض و شکایت فیلمسازان همراه بوده است. اغلب فیلمسازانی که فیلمشان رد می شود مدعی اند که تصمیمات هیئت انتخاب جشنواره فجر، معیار سینمایی ندارد و تابع قوانین ممیزی است که از سوی افراد و گروه های خاصی صورت می گیرد که حرف و رأی آنها مهم تر از آرای اعضای هیئت انتخاب جشنواره است. تجربۀ ممیزی فیلم ها در جشنواره فیلم فجر در سال های گذشته تا حد زیادی ادعای این فیلمسازان را تایید می کند چرا که در سال‌های قبل، در هر دوره از جشنواره فیلم فجر، همیشه یک یا چند فیلم بوده که نه به خاطر کیفیت ضعیف سینمایی آنها بلکه تنها به خاطر مشکلات ممیزی، شانس شرکت در جشنواره را از دست دادند.
بعد از روی کار آمدن دولت روحانی، سینماگران امیدوار بودند که سخت گیری های وزارت ارشاد در مورد ممیزی فیلم ها کمتر شود و فیلم ها به این دلیل از شرکت در جشنواره فجر محروم نشوند. اما در سال گذشته دیدیم که باز هم چند فیلم از جمله «استراحت مطلق» (عبدالرضا کاهانی)، «نهنگ عنبر» (سامان مقدم) و «دلم می خواد» (بهمن فرمان آرا)، به خاطر داشتن مشکل ممیزی از رقابت در جشنواره باز ماندند. امسال نیز با اینکه اعضای هیئت انتخاب، رد شدن فیلم ها به دلیل ممیزی را انکار کرده اند اما اعتراض ها به حذف برخی از فیلم ها مثل «آشغال های دوست داشتنی» (محسن امیر یوسفی) و «سینما نیمکت» (محمد رحمانیان)، حاکی از آن است که ممیزی فیلم ها در جشنواره فیلم فجر همچنان به قوت خود باقی است.
اعتراض سینماگران حذف شده از بخش مسابقه
شهاب حسینی، بازیگر سرشناس سینمای ایران که در فیلم «آشغال های دوست داشتنی» بازی کرده و نیز از مشاوران جشنوارۀ فیلم فجر بود، در اعتراض به حذف این فیلم از جشنواره از سمت خود استعفا داد.
شهاب حسینی با انتشار نامۀ سرگشاده ای، دربارۀ علت استعفای خود از سمت مشاور جشنواره فیلم فجر نوشت: « … متاسفانه، موضع‌گیری دبیر جشنوارۀ سی و چهارم فیلم فجر در قبال فیلم «آشغال‌های دوست داشتنی» و اطلاق اصطلاحِ «معضل» به این اثر که با مجوز قانونی وزارت محترم ارشاد ساخته شده و طی چند دورۀ گذشته در محاق بدبینی و سیاه‌نگری قرار گرفته، امری قابل تامل بوده و نشانگر بطلان تصورات پیشین بنده است. این در حالی است که تهیه‌کننده و کارگردان فیلم آقای محسن امیر یوسفی صبورانه و بدون ایجاد حواشی، طی سه سال اخیر به لحاظ روحی، مادی و معنوی، فشار و خسارات زیادی را متحمل شده است. اینجانب، سید شهاب الدین حسینی به عنوان بازیگر فیلم مذکور برای کاهش معضلات دبیر محترم جشنواره فیلم فجر، بدین وسیله از سمت مشاور جشنواره ی سی و چهارم، اعلام انصراف و کناره‌گیری می‌کنم.»
«آشغال های دوست داشتنی»، در سال های قبل نیز به خاطر مشکلات ممیزی از جشنواره کنار گذاشته شد. محسن امیر یوسفی، سازندۀ آن از کارگردان‌های جوان و خلاق سینمای ایران است که با فیلم تجربی و آوانگارد «خواب تلخ» در جشنواره‌های جهانی درخشید. فیلمی که چندی قبل بعد از ۱۲سال توقیف، در گروه سینمایی هنر و تجربه در تهران اکران شد. «آشغال‌های دوست داشتنی» نیز فیلمی است که امیریوسفی آن را در سال ۱۳۹۱ در زمان دولت محمود احمدی‌نژاد ساخته اما این فیلم به خاطر موضوع آن که مربوط به حوادث بعد از انتخابات سال ۸۸ است، موفق به دریافت پروانه نمایش نشد. در مهر ۱۳۹۳، کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی با ارسال نامه‌ای به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، خواستار عدم صدور مجوز اکران این فیلم و ۷ فیلم دیگر شد که از آنها با عنوان «فیلم‌های مرتبط با فتنه» نام برده شده‌است. به گفته احمد سالک، «برخی فیلم‌ها با این که مجوز فیلمنامه و تولید دریافت کرده‌اند اما در هنگام ساخته شدن، به حاشیه رفته‌اند و نمایش آنها به مصلحت نظام نیست.»
محمد رحمانیان، نویسنده و کارگردان سرشناس تئاتر ایران نیز که فیلمش (سینما نیمکت) در بخش مسابقه اصلی پذیرفته نشد و در بخش هنر و تجربه به نمایش درمی آید، این تصمیم هیئت انتخاب را دارای بار سیاسی دانسته و در اعتراض به حذف فیلمش از بخش سودای سیمرغ به خاطر مشکل ممیزی گفت: « اینکه گفته می‌شود هیچ فیلمی به دلیل مشکلات ممیزی از بخش اصلی حذف نشده است، را قبول ندارم و رفتاری که با فیلم سینما نیمکت رخ داد، موید این مسئله است.»
آگهیرحمانیان همچنین گفت: «همانگونه که حکومت‌های مختلف با مخالفین‌شان رفتار سیاسی می‌کنند و به نوعی آنها را تبعید می‌کنند، جشنواره فیلم فجر نیز به نوعی سیاسی عمل کرد و فیلم من را به بخش دیگری فرستاد…
بسیار از گروه انتخاب این بخش متشکرم که تحت تاثیر فشارها و شانتاژهای مختلف قرار نگرفت و فیلم مرا در گروه هنر و تجربه قرار داد.»
علی عطشانی، کارگردان فیلم «پارادیس» و مرجان اشرفی زاده کارگردان فیلم «آبجی» نیز از فیلمسازانی اند که به حذف فیلم هایشان از جشنواره اعتراض کرده اند. «آبجی» اولین فیلم بلند مرجان اشرفی‌زاده است که بازیگرانی چون گلاب آدینه، معصومه قاسمی‌پور و پانته‌آ پناهی‌ها در آن بازی می کنند.
واکنش اعضای هیئت انتخاب و مدیر جشنواره به اعتراض ها
اما علیرضا شجاع نوری، از اعضای هیئت انتخاب فیلم های بخش مسابقه اصلی جشنواره فیلم فجر، با رد ادعای پذیرفته نشدن فیلم ها به خاطر مسئله ممیزی گفت: « به هیچ عنوان از طرف هیچ فرد یا نهادی برای انتخاب فیلم‌ها تحت فشار نبودیم. تا پایان شب گذشته (یکشنبه ۱۳ دی ماه) ما مشغول تماشای فیلم‌ها بودیم و به محض آنکه به جمع‌بندی رسیدیم؛ نظر خود را به دبیر جشنواره اعلام کردیم که در کمتر از یک ساعت؛ اسامی فیلم‌ها از طرف روابط عمومی به رسانه‌ها اعلام شد. همین امر نشان می‌دهد هیئت انتخاب به هیچ عنوان تحت فشار یا براساس سفارش کار نکرده است.»
شجاع نوری در مورد کیفیت فیلم های پذیرفته شده برای بخش مسابقه گفت: « امسال فیلم‌های بسیار خوبی را تماشا کردیم و کیفیت فیلم‌ها و همچنین کمیت آنها بسیار امیدوارکننده بود. قطعاً ما سال آینده اکران خوبی خواهیم داشت. فیلم‌هایی که ما امسال به عنوان هیات انتخاب تماشا کردیم؛ نویدبخش همین اتفاق است. هرچند شاید هیچ فیلمی شگفتی ایجاد نکند یا به اصطلاح گیشه را منفجر نکند اما اکثر فیلم‌ها از فروش خوبی برخوردار خواهند بود.»
آگهیمحمد حیدری، دبیر سی و چهارمین جشنواره فیلم فجر، در پاسخ به اعتراض فیلمسازانی که فیلم هایشان در بخش مسابقه پذیرفته نشد گفت: «حضور فیلمسازان خوب در بخش سودای سیمرغ هر سال این مسئله را ایجاد می‌کند که با عدم حضور بخشی از این فیلمسازان فشار وارد می‌کنند که تعداد آثار این بخش اضافه شود که به کیفیت این بخش لطمه می زند. با توجه به احترامی که برای همه کسانی که امسال فیلم ساختند، اجباراً باید روی عددی که قبلاً اعلام کردیم؛ یعنی ۲۲ فیلم می‌ماندیم و نمی‌توانیم همه را راضی نگه داریم.»
سی و چهارمین جشنواره فیلم فجر از ۱۲ تا ۲۲ بهمن در تهران برگزار خواهد شد.