فیدل کاسترو؛ از انقلاب تا مرگ

نگارش از Euronews

تاریخ انتشار ۲۶/۱۱/۲۰۱۶ - ۱۱:۱۱

فیدل کاسترو برای بسیاری یک انقلابی قهرمان و در نظر برخی دیگر یک دیکتاتور سرکوبگر بود که سالها چهره ای آشنا در صحنه سیاست جهان محسوب می شد.

آگهی

چریکهای تحت رهبری اودر شب سال نو ۱۹۵۹ میلادی دیکتاتوری ژنرال باتیستا را سرنگون کردند و بدین ترتیب، کوبای جدید متولد شد.

فیدل کاسترو همراه با ارنستو گوارنا دلا سرنا، معروف به «چه گوارا» و به همراه دهها انقلابی دیگر، معروف به گروه « گرانما» نخستین دولت سوسیالیستی را در قاره آمریکا و تنها در چند صد کیلومتری ایالات متحده آمریکا بنیان نهادند.

طولی نکشید که ایالات متحده آمریکا، بزرگترین دشمن کمونیسم، در صدد سرنگون کردن دولت همسایه برآمد. سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) با آموزش و تسلیح یکهزار و پانصد کوبایی در تبعید، از خلیج خوکها به کوبا حمله کرد. مقاومت ارتش و نیروهای مسلح اما این یورش را به شکستی سخت برای آمریکای قدرتمند بدل کرد.

سرکوب گسترده مخالفان در کوبا – که ضد انقلاب خوانده می شدند- و تحریم های همه جانبه اقتصادی واشنگتن علیه هاوانا آغاز شد.

در این میان، بزرگترین دشمن آمریکا، اتحاد جماهیر شوروی، به نزدیکترین دوست کوبا تبدیل شد. در زمان رهبری نیکیتا خروشچف در شوروی، مسکو مخفیانه با کاسترو قراردادی امضا کرد که بر اساس آن شوروی در خاک کوبا موشکهای بالستیک حامل کلاهک های هسته ای مستقر می کرد.

آمریکا با آگاهی از این نقشه، کوشید تا به هر قیمتی شده، مانع از حضور نظامی شوروی در مرزهایش شود. رئیس جمهوری وقت، جان اف کندی، حرکت کشتی ها در آبهای کوبا را مسدود کرد تا موشک های شوروی قادر به ورود به کوبا نباشند. جهان در آستانه یک جنگ هسته ای قرار گرفت اما در آخرین لحظه شوروی کشتی حامل موشک ها را متوقف کرد.

در طول سی سال پس از آن، و به ویژه در دروه ریاست لئونید برژنف، کوبا زیر چتر حمایت شوروی، بزرگترین ارتش را پس از آمریکا در منطقه ایجاد کرد.

کاسترو در این مدت در حمایت از حکومت ها و احزاب چپ گرای اتیوپی، نامیبیا و آنگولا به این کشورها کمک نظامی رساند. سربازان کوبایی دوشادوش انقلابیون آفریقایی می جنگیدند و پزشکان این کشور به مردمان سیه روز آفریقایی خدمات ارائه می کردند. کوبا در همین زمان و در اوج مبارزات «ضد استعماری» و «استقلال طلبانه» یکی از کشورهای مهم جنبش عدم تعهد بود.

در آمریکا روسای جمهور کندی، جانسون، نیکسون، فورد، کارتر و ریگان آمدند و رفتند و بارها نقشه قتل کاسترو طراحی و اجرا شد، اما «فرمانده» همچنان بر مسند قدرت باقی ماند.

در پایان دهه هشتاد، معاملات بازرگانی با شوروی به اقتصاد کوبا که در سالهای شصت و هفتاد با مشکل روبرو بود، رونق بخشید. سطح زندگی و رفاه شهروندان کوبایی بسیار بهبود یافت. ارائه خدمات درمانی رایگان به همراه برق ارزان، کوبا را به عنوان نمونه ای از مدل رشد غیرسرمایه داری بدل کرد.

با ورود میخاییل گورباچف به قدرت سیاسی و فروپاشی شوروی، کوبا متحد اصلی خود را از دست داد. با این که استقلال سیاسی و اقتصادی از شعارهای اصلی انقلاب کوبا بود، اما فروپاشی شوروی نشان داد که کوبای کوچک طی سال های پیش از آن بسیار زیاد به «برادر بزرگ» متکی بوده است.

با این حال کاسترو کماکان بر آرمان های انقلاب پافشاری می کرد. اقتصاد کشور رو به زوال گذاشت و شمار قابل توجهی از شهروندان کوبا به امید دستیابی به زندگی بهتر در آمریکا، کشور را ترک کردند. تنها در تابستان سال ۱۹۹۴، سی هزار کوبایی در قایقهای فرسوده به ایالت فلوریدا گریختند.

اما در پایان این دوران سیاه، پاپ، رهبر کاتولیکهای جهان از کوبا دیدار کرد. در مراسمی که با حضور بیش از ۳۰۰ هزار نفر برگزار شد، پاپ ژان پل دوم تحریمهای اقتصادی آمریکا علیه کوبا را تقبیح کرد. وی همچنین از کاسترو خواست تا زندانیان سیاسی را آزاد کند.

در سال ۲۰۰۱، فیدل کاسترو در جریان یکی از سخنرانی های طولانیش که مستقیما از تلویزیون کوبا پخش می شد، از حال رفت. این نخستین بار در ۴۲ سال رهبری کاسترو بود که وی ناچار می شد سخنانش را نیمه تمام بگذارد.

وضع نامساعد مزاجی فیدل وی را ناگزیر از انتخاب برادرش “رائول” بعنوان جانشین مقام ریاست جمهوری کرد. رائول در ابتدا به عنوان معاون کاسترو معرفی شد و سپس با رای مجلس این کشور، رئیس جمهور کوبا شد.

در واپسین سال های دهه نود میلادی، جنبش های چپ، این بار از صندوق های رای به آمریکای جنوبی بازگشتند. روابط گرم میان هوگو چاوز، رئیس جمهوری فقید ونزوئلا و نفت ارزان برای کوبا، جان تازه ای به اقتصاد این کشور داد. کمک های نفتی ونزوئلا اما پس از چاوز و همزمان با سقوط قیمت نفت به شدت کاهش یافت. بسیاری از دولت های چپ آمریکای لاتین هم، پس از یک یا دو دوره حکومت، قدرت را به رقبای خود واگذار کردند.

کاسترو که تا سال ها پس از انقلاب همه جا با سیگار برگی بر لب حاضر می شد، در دهه هشتاد سیگار را ترک کرد. شاید این ترک عادت به همراه ورزش روزانه و تغذیه مناسب، موجب شد تا «فرمانده» با وجود بیماری طولانی، کماکان سال ها دوام بیاورد. وی در یکی از آخرین نطق هایش در مجلس این کشور، از طولانی شدن دوره زندگی خود ابراز تعجب کرد و با ستودن مقاومت هموطنانش گفت: «هرگز فکر نمی کردم که زندگیم اینقدر طول بکشد. هیچگاه نفهمیدم که دشمنان چطور می توانند آنقدر احمق باشند که طرح حذف مخالفان مصمم و مبارزشان را بکشند. در این نبرد نابرابر، مردم ما ظرفیت والای مقاومت و پیروزی خود را نشان دادند.»