زمان برای اتحادیه اروپا به سرعت سپری می شود. تنها ۴۲ روز فرصت باقیست تا توافق هسته‌ای غرب با ایران از خطر فروپاشی نجات یابد.
آگهیزمان برای اتحادیه اروپا به سرعت سپری می شود. تنها ۴۲ روز فرصت باقیست تا توافق هسته‌ای غرب با ایران از خطر یک زلزله جدی پیشرو نجات یابد.
دونالد ترامپ همچنان بر موضع خود ایستاده و همچنان توافق هسته‌ای با ایران یا به اصطلاح برجام را بدترین توافق تاریخ می‌داند. بنابراین قصد دارد با عدم تمدید لغو تحریم‌های ایران در ماه می آینده، به طور یک‌جانبه از برجام خارج شود. اقدامی که می تواند با اقدام متقابل ایران مواجه شود و برخلاف میل اروپا تلاش‌های ۱۲ ساله آنها در میان بی‌حاصل شود.
با این حال دولت‌های اروپایی همچنان از توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ با ایران دفاع می کنند. پس از اعلام ضرب الاجل رئیس جمهوری ایالات متحده آمریکا، دونالد ترامپ، سه دولت قدرتمند اتحادیه اروپا یعنی آلمان، فرانسه و بریتانیا با تشکیل کارگروهی مشترک با طرف آمریکایی تلاش خود را برای نجات برجام از زلزله پیشرو شدت بخشیدند. همچنین مذاکرات خود را با ایران برای رفع نگرانی‌های ایالات متحده آمریکا در خصوص برنامه‌های موشکی این کشور و نفوذ ایران در کشورهای عراق، سوریه و یمن آغاز کردند.
تلاش‌هایی که هنوز به نتیجه نرسیده است. شکاف بین خواسته‌های آمریکا و برنامه‌های موشکی و سیاست‌های منطقه‌ای ایران هنوز بسیار زیاد است. حال اگر ایران همچنان بر خواسته‌هایش پافشاری می کند، اروپا در تلاش است با وضع تحریم‌های جدید علیه برنامه موشکی ایران شکاف موجود را حداقل از سمت آمریکا پر کند.
- تلاش فرانسه، بریتانیا و آلمان برای وضع تحریم‌های اروپایی علیه ایران
- ماکرون در گفتگو با ترامپ بر اهمیت تعهد همه طرفها به برجام تاکید کرد
- فرانسه: حل برنامه موشکی و نفوذ منطقه‌ای ایران زمان و کار زیاد می‌برد
در واقع اروپا سرسختانه از توافق هسته‌ای با ایران حمایت می کند و حاضر به عقب نشینی از اجرای آن نیست. آیا این به منزله آن است که ریسک لغو برجام برای اروپا بسیار بالاست؟ انگیزه اروپا برای حمایت همه جانبه از برجام چیست؟
پرسش‌هایی که پاسخ آنها را می توان در بازخوانی تازه‌ترین اظهارنظر مقام‌های ارشد اروپایی در مورد توافق هسته‌ای با ایران یافت.
موفقیت دپپلماتیک
حصول توافق هسته‌ای برای اتحادیه اروپا یک پیروزی بزرگ به شمار می رود. چنان‌که وزیر خارجه بریتانیا، بوریس جانسون می گوید:« این یک پیشرفت قابل توجه دیپلماتیک است.»
اظهارنظرهای این‌گونه نشانگر آن است که اتحادیه اروپا فراتر از این که در کنار ایالات متحده آمریکا و چین به عنوان یک قدرت اصلی اقتصادی به شمار می رود در تلاش بوده تا در نقش پررنگی هم در معادلات سیاسی جهان ایفاء کند. فعال سازی بخش سیاست خارجی اتحادیه اروپا تلاشی در همین راستا بوده است.
اکنون نیز قدرت های اروپایی امیدوارند که راهبرد موفق دیپلماتیک آنها چنان که در مورد ایران کارکرد خود را نشان داد، بتواند مشکل بزرگ دیگری همانند خلع سلاح کره شمالی را نیز حل کند. امیدی که با لغو برجام نقش برآب می شود و ابتکار عمل در این خصوص را یک جانبه در اختیار رقیبی همچون ایالات متحده آمریکا قرار می دهد.
بازتاب جهانی
در همین حال مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، فدریکا موگرینی در توصیف انگیزه حمایت اروپا از برجام می گوید: «جهان امن‌تر می‌ماند و از رخداد مسابقه تسلیحات هسته‌ای در منطقه جلوگیری می کند.»
در همین خصوص وزیر خارجه پیشین آلمان، زیگمار گابریل گفته است: «ما می خواهیم از برجام در مقابل هر گونه تصمیمی که ممکن است باعث تخریب آن شود، محافظت کنیم. چرا که لغو آن ارسال یک پیام بسیار خطرناک برای بقیه جهان خواهد بود و بر منع گسترش تسلیحات هسته‌ای تاثیر منفی خواهد گذاشت.»
بنابراین قدرت های اروپایی سخت نگران بازتاب منفی لغو برجام در سطح جهان، به ویژه کشورهای نفت‌خیز خاورمیانه هستند.
بیشتر بخوانید:
- آمانو: شکست توافق هسته‌ای ایران «زیانی بزرگ» خواهد بود
- موسسه مطالعاتی در آمریکا: نگاه داشتن ایران در چارچوب برجام مشکل خواهد بود
فقدان راه‌حل جایگزین
مساله بعدی اروپا این است که راه‌حل دیگری برای حل مناقشه هسته‌ای با ایران متصور نیست. به طوری که وزیر امور خارجه بریتانیا، بوریس جانسون در این خصوص به وضوح می گوید: «من فکر نمی کنم کسی تا به حال جایگزین بهتری برای این توافق ارائه کرده باشد. آنهایی که با برجام مخالفت هستند باید راه حل بهتری پیدا کنند، چیزی که تاکنون ما با آن مواجه نشده‌ایم.»
فقدان بهانه لازم
مشکل بعدی، نبود دلیل یا حتی بهانه لازم برای لغو برجام است. نکته‌ای که وزیر امور خارجه فرانسه، ژان ایو لودریان، اخیرا بر آن تاکید کرده و می‌گوید: «امروز هیچ نشانه ای مبنی بر تخطی ایران از برجام وجود ندارد.»
وزیر امور خارجه بریتانیا، بوریس جانسون هم در این زمینه می گوید: «بر اساس گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، این روش موفقی برای متوقف ساختن ایران از دستیابی به سلاح های هسته ای بوده و ایران نیز به این توافق احترام گذاشته است.»
این درحالی است که مقام‌های عالی‌رتبه دیپلماتیک و نظامی ایالات متحده آمریکا بارها ایران را به «نقض روح برجام» متهم کرده اند. جان کری، وزیر امور خارجه پیشین آمریکا و مذاکره کننده اصلی این کشور در جریان گفتگوهای اتمی با ایران گفته بود: «برجام روح ندارد که بخواهد نقض شود.»
آگهیبیشتر بخوانید:آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بار دیگر پایبندی ایران به برجام را تایید کرد
سهم‌خواهی اقتصادی
کشورهای اروپایی به ویژه فرانسه و ایتالیا از برقراری روابط تجارتی با ایران بهره مند شده اند، کشوری که تقریبا به اندازه روسیه دارای ذخایر گازی است و منابع نفتی قابل اتکائی دارد و بزرگ ترین بازار مصرف منطقه خاورمیانه محسوب می شود.
اطلاعات منتشر شده از سوی اداره آمار کمیسیون اروپا (یورواستات) نشان می‌دهد که مبادلات تجاری ایران با ۲۸ عضو اتحادیه اروپا در سال ۲۰۱۷ میلادی که با دومین سال اجرایی شدن توافق هسته‌ای مصادف بوده، به روند صعودی خود ادامه داده است. به طوری که کل مبادلات تجاری ایران با منطقه یورو در سال ۲۰۱۷ با رشد ۵۳درصدی نسبت به سال قبل از آن به ۲۱میلیارد یورو رسید.
روابط تجاری ایران و اتحادیه اروپا طی ده سال گذشته با افت و خیز بسیاری توام بوده است. با شدت گیری تحریم های اروپا و آمریکا علیه ایران در سال ۲۰۱۲ و با اعمال تحریم واردات نفت ایران به اروپا، حجم مبادلات تجاری بین این اتحادیه و ایران به پایین‌ترین سطح خود سقوط کرد.
در شرایطی که در سال ۲۰۱۱ ارزش مبادلات تجاری اتحادیه اروپا با ایران به ۲۶ میلیارد یورو رسیده بود، در سال ۲۰۱۲ با کاهش ۵۵ درصدی به بیش از ۱۲میلیارد یورو تنزل کرد. این رقم در سال ۲۰۱۳ به ۶میلیارد و ۲۸۳ میلیون یورو رسید.
آگهیبررسی کارنامه تجاری خارجی ایران با کشورهای اروپایی نشان می‌دهد که فرانسه و ایتالیا بزرگ‌ترین واردکننده کالاهای ایرانی به شمار می رود و آلمان و ایتالیا نیز بزرگ ترین صادرکننده کالا به ایران در میان کشورهای اروپایی محسوب می‌شوند.
مایک پنس: اروپا باید بین ما و توافق هسته‌ای یکی را انتخاب کند
شرکت ایرباس: ایران هواپیماها را تحویل می گیرد اما نه در موعد مقرر!
اتحادیه اروپا به این امر واقف است که با خروج آمریکا از برجام، بهره‌مندی یک جانبه اروپا از آن بسیار دشوار می شود. چرا که با برقراری دوباره تحریم‌های ایالات متحده آمریکا علیه ایران، ادامه همکاری اقتصادی و تجاری با این کشور بسیار دشوار خواهد شد و برای بار دوم در پنج سال گذشته آنها ناچار خواهند شد سهم خود در اقتصاد ایران را کاهش دهند.
دشواری توافق دوباره ایران
به نظر می رسد اتحادیه اروپا پس از دستیابی به توافق هسته ای با ایران به این امر واقف شده که حصول توافق سیاسی تا چه حد می تواند زمان‌بر و دشوار باشد، مخصوصا با حکومتی همانند جمهوری اسلامی ایران.
در همین حال ایران نیز بارها اعلام کرده در صورت خروج آمریکا از برجام نه تنها دوباره به روند صعودی غنی سازی اورانیوم بازخواهد گشت، بلکه پاسخ‌های مناسب و سنگینی نیز برای این اقدام آمریکا خواهد داشت.
آگهیبیشتر بخوانید:
- ظریف: پیمان شکنی آمریکا در برجام بی پاسخ نخواهد ماند
- عراقچی: اگر برجام از دست برود، مساله هسته‌ای ایران به بحرانی جهانی تبدیل می‌شود
پس تقریبا برای اتحادیه اروپا مسجل است که در پی لغو یک جانبه برجام توسط آمریکا و رخداد واکنش ایران، دستیابی به توافق دوباره با ایران دشوارتر از پیش خواهد شد.
بنابراین در فرصت باقیمانده تا اعلام تصمیم دونالد ترامپ در مورد برجام، اتحادیه اروپا تمام تلاش خود را برای حفظ توافق هسته ای با ایران به کار خواهد بست. اما این که آیا اتحادیه اروپا موفق خواهد شد و یا ناگزیر تسلیم فشارهای آمریکا و سرسختی ایران خواهد شد، پیش بینی دشواری است.