تحلیلگران می گویند که بسیاری از امیدهای صلح در افغانستان بستگی به هفتمین دور از مذاکرات دارد.
آگهیکارشناسان افغان می گویند که هر چند طالبان در مذاکرات صلح توانسته است، حکومت افغانستان را به انزوا بکشانند و این یک موفقیت سیاسی برای آن ها محسوب می شود اما بدون حضور حکومت افغانستان بسیار بعید است که مذاکرات صلح به نتیجه برسد.
هفتمین دور از مذاکرات امریکا با طالبان و سومین دور مذاکرات بین الافغانی صلح در دوحه قطر در حال برگزاری است. همزمان شماری از شخصیت های سیاسی، شورای عالی صلح، فعالان مدنی و روزنامه نگاران از کابل به قطر رفتند تا در مذاکرات با طالبان شرکت کنند. تحلیلگران می گویند که بسیاری از امیدهای صلح در افغانستان بستگی به این دور از مذاکرات دارد.
رسانه ها به نقل از زلمای خلیلزاد، نماینده امریکا در امور افغانستان گزارش داده اند که دور هفتم مذاکرات با طالبان «بهترین نشست با طالبان» بوده است پیش از این هم زلمای خلیلزاد اعلام کرده بود که با طالبان به توافقات کلی در زمینه صلح رسیده است.
نقش مبهم حکومت افغانستان
در جریان مذاکرات صلح، سیاستمداران و برخی کارشناسان از گفتگو و اظهارنظر درباره نتیجه احتمالی این مذاکرات خودداری می کنند و تلاش های یورونیوز برای صحبت با تعدادی از سیاستمداران به نتیجه نرسید. نگرانی از پیامدهای احتمالی اظهارات درباره مذاکرات صلح و مشخص نبودن نتیجه این مذاکرات و اهمیتش برای آینده صلح در افغانستان از جمله دلایلی است که آن ها برای خودداری از اظهارنظر درباره مذاکرات صلح مطرح می کنند. یکی از مقام های سابق امنیت ملی افغانستان که نخواست نامش فاش شود، به یورونیوز می گوید که هر چند طالبان در حال حاضر نمی خواهد با حکومت افغانستان در مذاکرات صلح صحبتی کند اما نظر حکومت افغانستان در نتیجه مذاکرات صلح مهم و تعیین کننده خواهد بود. در هر صورت در پایان مذاکرات، طرف های مذاکره چاره ای ندارند، جز اینکه به حکومت افغانستان مراجعه کنند تا موضع حکومت را در خصوص مذاکرات صلح بدانند.
یک روز پس از اعلام لیست هیئت افغان در نشست دوحه قطر، رسانه ها از انفجار یک خودروی بمب گذاری شده در نزدیک مقر امنیت ملی ولایت غزنی در افغانستان خبر دادند. طالبان مسئولیت این حمله را برعهده گرفت. سرور دانش، معاون دوم ریاست جمهوری افغانستان در پیامی اعلام کرد: «طالبان علیرغم ادعاهایشان در مذاکرات صلح نشان داده اند که از موضع ددمنشانه شان فاصله نگرفته اند.»
زلمای خلیلزاد اعلام کرده است که در شش روز مذاکرات با طالبان، در زمینه تضمین های «ضد دهشت افکنی؛ خروج قوا، شرکت در گفتگوها و مذاکرات بین الافغانی و آتس بس دائمی» به پیشرفت های بنیادی دست یافته است.
خواسته های طالبان
حبیب الله فوزی، عضو شورای عالی صلح افغانستان و سفیر پیشین طالبان در عربستان سعودی در این باره به یورونیوز می گوید: «خواست عمده طالبان در مذاکرات صلح این است که "اشغال افغانستان" پایان یابد، به این معنا که آمریکایی ها افغانستان را ترک کنند و یک حکومت اسلامی بر سر کار آید.»
به گفته حبیب الله فوزی، اینکه آمریکا بدون هیچ واسطه ای و بطور مستقیم با طالبان بر سر میز مذاکره نشسته است، یک پیشرفت مهم است.
وی می افزاید: «خوشبختانه بر اساس معلوماتی که شنیده می شود، پیشرفت‌هایی در زمینه صلح صورت گرفته است و قرار معلومات شنیده می شود که طالبان و آمریکا به توافق می رسند که خروج آمریکا از افغانستان براساس جدول زمانی مشخصی صورت بگیرد و اگر چنین توافقی صورت بگیرد و خواست طالبان محقق شود، این یک پیشرفت خوب است.»
در جریان مذاکرات صلح، طالبان اعلام کرده بود که تلاش دارد مقام های آمریکایی را متقاعد کند که در بازه زمانی یک و نیم سال پس از توافق صلح به طور کامل از افغانستان خارج شوند. موضوعی که یکی از مقام های امریکایی در گفتگو با خبرگزاری آسوشیتدپرس رد کرده است. به گفته وی قرار نیست آمریکا در مذاکرات صلح، این بازه زمانی را برای خروج کامل نیروهایش بپذیرد.
حسن رضایی کارشناس سیاسی در این زمینه به یورونیوز می گوید: «امیدواری طالبان این است که آمریکا مثل اتحاد جماهیر شوروی سابق از افغانستان خسته شده باشند و بدون برنامه از این کشور خارج شوند ولی به نظر نمی رسد که آمریکا چنین کاری کند، چون آمریکا و ناتو سرمایه گذاری هنگفتی برای جنگ افغانستان کرده است، به لحاظ پرستیژ سیاسی و اقتصادی همه اینها را بسنجیم. آمریکا نمی تواند همراه ناتو بدون برنامه از افغانستان خارج شود.»
دستاوردهای طالبان
به گفته کارشناسان، طالبان در مذاکرات صلح با آمریکا و طرف های افغان، دستاوردهای نیز داشته اند. به انزوا کشاندن حکومت افغانستان با خودداری از مذاکرات صلح با حکومت و باز کردن راه مذاکرات با گروه هایی از جامعه مدنی و چهره های جهادی افغانستان از جمله این دستاوردهاست.
حبیب الله فوزی می گوید: «طالبان در نشست گذشته در مسکو توانست راه مذاکره با اقشار مدنی و جهادی ها و برخی سران سیاسی باز کند و در این زمینه به توافقاتی دست یافت.»
این عضو شورای عالی صلح می افزاید: «امیدواری های زیادی وجود دارد که این دور از مذاکرات نتیجه بخش باشد، اگر آمریکا شرط خروج نیروهایش از افغانستان و استفاده نکردن از خاک افغانستان علیه کشورهای دیگر را بپذیرد.»
حسن رضایی خاطرنشان می کند: «طالب ها در مذاکرات توانسته‌اند از نظر سیاسی طوری پیش روند که حکومت را به انزوا بکشانند که متاسفانه چنین چیزی، یک موفقیت سیاسی برای طالب ها محسوب می شود. تاکنون وضعیت به همین شکل پیش رفته است، اگرچه آمریکایی ها و خلیلزاد تاکید کرده که بدون حضور حکومت، مذاکرات صلح پیش نخواهد رفت. در حال حاضر سخن اصلی آمریکایی ها این است که مذاکرات را در چارچوبی پیش می بریم که مربوط به حضور خارجی ها از جمله آمریکا در افغانستان می شود.»
خواسته های آمریکا و کشورهای منطقه
به گفته این کارشناس، آمریکا خواسته ها و نگرانی هایی در افغانستان دارد، از جمله این نگرانی ها می توان به وضعیت مبارزه با تروریسم در افغانستان، آینده مبارزه با تروریسم و مساله حضور آمریکا در افغانستان و خروج نیروها از افغانستان اشاره کرد و این نکته هایی است که در مذاکرات صلح برایش مهم است، بحث بر سر اینکه شکل حکومت چه باشد و «امارت اسلامی» را آمریکا برسمیت بشناسد، موضوعی است که آمریکا معتقد است که به این کشور ارتباطی ندارد و شکل حکومت و نظام را باید اجماع ملی و حل و فصل داخلی تعیین کند.
پیش از این شورای عالی صلح که در ترکیب یک گروه غیر حکومتی با طالبان در مسکو دیدار داشتند، در جلسه تحلیل نتایج نشست مسکو در کابل اعلام کرده بودند که بدون اعمال نفوذ کشورهای منطقه می توان با طالبان به توافقاتی در زمینه صلح رسید اما اعمال نفوذ برخی کشورهای منطقه باعث می شود تا طالبان بر ادامه جنگ تاکید کند.
حسن رضایی در این زمینه می گوید: «مساله تنها این نیست که کشورهای منطقه بر موضع جنگی طالبان تاکید کنند. مساله اینجاست که با موضع طالبان در مذاکرات نمی توان کاری کرد. طالبان امارت اسلامی و خروج کامل نیروهای خارجی از افغانستان را می خواهد و می گوید که بعد از خروج نیروهای خارجی، ما با هر گروهی که خواستیم مذاکره می کنیم یا نمی کنیم و این به معنای تاکید بر جنگ است.»
آگهیدر این بین کشورهای منطقه از جنگ و صلح با طالبان چه منافعی می برند؟ این سوالی است که به گفته آقای رضایی، پاسخش به مثابه دو روی سکه منافع در جنگ و صلح افغانستان است به این معنا که «کشورهای پاکستان، روسیه، ایران، هند و تا حدی چین در جنگ افغانستان منافعی دارند، همچنان که در صلح هم منافعی دارند. پاکستان با مساله طالبان پاکستانی مواجه است که الهام گرفته از طالبان افغانستان است، روسیه نیز برای امنیت آسیای میانه نیاز به صلح و امنیت در افغانستان دارد تا نگران تهدید داعش و افزایش افراط گرایی در آسیای میانه نباشد. به همین ترتیب ایران و هند هم از صلح و جنگ در افغانستان منافعی دارند. به نظر می رسد که منافع در صلح افغانستان بیش از منافع در جنگ افغانستان باشد.»
حبیب الله فوزی عضو سابق طالبان نیز می گوید: «درست است که پاکستان و ایران در سیاست افغانستان دخالت دارند و طالبان هم با پاکستان روابطی دارد اما آمریکا در تامین صلح افغانستان بیش از همه کشورهای منطقه نقش اساسی بازی می کند.»
نتیجه مذاکرات صلح
حسن رضایی، کارشناس سیاسی تاکید می کند: «آینده مذاکرات به این برمی گردد که ائتلاف ها و اتحادها به چه شکل پیش برود. در داخل افغانستان سه طرف اصلی قدرت وجود دارد. یکی حکومت افغانستان و طرف دوم اپوزیسیون غیرمسلح و طالبان. اگر دولت بتواند اجماع داخلی ایجاد کند و با گروه های اپوزیسیون غیر مسلح در مذاکرات صلح از موضع واحدی با طالبان صحبت کند که در این صورت موضع طالبان ضعیف خواهد شد. همه اینها بستگی به این دارد که بازیگران اصلی قدرت در افغانستان و بین الافغانی بودن مذاکرات به چه شکل پیش رود. اگر حکومت نتواند با اپوزیسیون غیرمسلح به اجماع برسد، آنوقت طالبان فشار شدیدی بر هر دو جناح وارد خواهد کرد و این باعث قدرتمندتر شدن طالبان خواهد شد.»
افزایش قدرت طالبان و حاکمیت دولت افغانستان
هر چند آمار مشخصی از میزان تسلط طالبان بر خاک افغانستان در دست نیست اما برخی از تحقیقات نشان می دهد که بعد از خروج نیروهای خارجی در سال ۲۰۱۴ و تغییر کارکرد نیروهای آمریکا از جنگ مسلحانه به مشورت دهی نظامی به نیروهای امنیتی افغانستان مناطق تحت کنترل طالبان افزایش یافته است. در سال گذشته میلادی «بی بی سی» تحقیقی را منتشر کرد که بر اساس نتایج آن، ۷۰ درصد خاک افغانستان در حاکمیت گروه طالبان است. حکومت افغانستان درستی این نتایج را رد کرده است.
به گفته حسن رضایی، با قطع کردن عملیات های شبانه علیه طالبان در زمان حکومت حامد کرزی، جدیت سیاست جنگ با طالبان کاهش یافت و میزان تلفات و تعدد حمله های انتحاری، نیروهای امنیتی افغانستان و سقوط شهرها افزایش یافت و در حکومت به ریاست اشرف غنی احمدزی هم این سیاست ادامه یافت و در ماه های اخیر، دوباره حکومت افغانستان عملیات های شبانه علیه طالبان را از سر گرفته است.
آگهیمذاکرات در دوحه قطر در حالی برگزار می شود که رسانه های داخلی افغانستان از امیدواری ها درباره به نتیجه رسیدن مذاکرات صلح خبر می دهند. اما واکنش های کاربران افغانستان در رسانه های اجتماعی نشان می دهد که در میان مردم چنین امیدواری وجود ندارد. کاربران می پرسند که آیا صلح بین الافغانی تاکنون داشته ایم؟ پیش از این بیشتر مذاکرات بین الافغانی به جنگ منتج شده است و اگر طالبان می خواهد صلح کند، چرا حمله های انتحاری کاهش نیافته است؟ این ها سوالاتی است که حکومت افغانستان و هیات های شرکت کننده در مذاکرات نیز به آن پاسخی نداده اند.