جهش قیمت هر دستگاه خودروی سواری پراید به مرز ۱۰۰ میلیون تومان جنجال برانگیز شده؛ به طوری که رئیس جمهوری ایران دستور رسیدگی صادر کرده و پلیس هم اعلام قیمت برخط(آنلاین) خودرو را ممنوع کرده اما آیا رشد قیمت‌ها در ایران آن گونه که پراید دچار آن شده، غیرطبیعی است؟
آگهیروند گرانی در اقتصاد ایران پایان ندارد. در تازه‌ترین مورد، جهش قیمت هر دستگاه خودروی سواری پراید به مرز ۱۰۰ میلیون تومان جنجال برانگیز شده؛ به طوری که رئیس جمهوری ایران دستور رسیدگی صادر کرده و پلیس هم اعلام قیمت برخط(آنلاین) خودرو را ممنوع کرده اما آیا رشد قیمت‌ها در ایران آن گونه که پراید دچار آن شده، غیرطبیعی است؟
رکودشکنی تاریخی دلار
هر چند نرخ فروش دلار آمریکا در بازار آزاد تهران در هفته نخست مهرماه سال ۱۳۹۷ به اوج تاریخی ۱۹ هزار و ۳۵۰ تومان رسید ولی بررسی متوسط قیمت ماهانه دلار نشان می‌دهد که رکورد تاریخی آن در ماه‌های آغازین سال ۱۳۹۹ رقم خورده و بهای ۱۶ هزار و ۲۰۰ تومان آن تثبیت شده است.
بدین ترتیب متوسط ماهانه قیمت دلار در فاصله اسفند سال ۱۳۹۶ تا اردیبهشت سال ۱۳۹۹ بیش از ۳.۵۴ برابر شده است.
در همین حال به گفته فرهاد بهنیا، سخنگوی انجمن قطعات سازان و مجموعه‌های خودرو ایران تولید هر دستگاه پراید در سال ۱۳۹۸ نزدیک به ۱۷۷۰ یورو(معادل ۲ هزار دلار) ارزبَری داشته است.
همچنین مطابق اعلام مقام‌های صنعت خودرو ایران، سواری پراید پس از ۲۶ سال تولید مستمر در ایران به مرز داخلی‌سازی ۸۷ درصدی رسیده است. پس ۲ هزار دلار معادل سهم ۱۳ درصدی قطعات خارجی پراید به نرخ دلار دولتی به ۸.۴ میلیون و بر اساس نرخ آزاد دلار به ۳۲.۴ میلیون تومان رسیده است.
البته وزیر صنعت ایران تیرماه سال گذشته اعلام کرده بود که قیمت تمام شده هر دستگاه پراید ۳۶ میلیون تومان است؛ زمانی که نرخ دلار آزاد ۱۳ هزار و ۸۰۰ تومان بود. پس بهای تمام شده آن معادل ۲۶۰۰ دلار بوده است. این رقم بر پایه نرخ متوسط دلار آزاد در ماه جاری به ۴۲.۲ میلیون تومان رسیده است.
اما خودروسازان ایران تاکید دارند که هزینه تولید آنها ۵۰ درصد افزایش یافته است. در این صورت نیز قیمت تمام شده پراید از ۵۴ میلیون تومان فراتر نمی‌رود ولی بازار خودرو گویا نرخ‌های خود را بر اساس قیمت دلار آزاد تعدیل می‌کند، یعنی قیمت ۲۳ میلیونی سال ۹۶ را ۳.۵۴ برابر می‌کند و ۸۱.۴ میلیون تومان را نرخ پایه در نظر می‌گیرد.
اما ظاهرا مبنای نرخ نمایندگی‌های فروش سایپا قیمت ۶ هزار دلاری مدنظر این شرکت برای عرضه پراید در بازار عراق و سوریه است که بر پایه نرخ آزاد دلار، قیمت آن به ۹۷.۲ میلیون تومان می‌رسد.
کاهش قدرت خرید پول
براساس آمارهای بانک مرکزی، نرخ تورم سال‌های ۱۳۹۷ و ۱۳۹۸ به ترتیب ۳۱.۲ درصد و ۴۱.۲ درصد بوده است. این بدان معناست که سطح عمومی قیمت‌ها در پایان سال ۱۳۹۸ در مقایسه با سال ۱۳۹۷، ۱.۳ برابر شده و به عبارت دیگر قدرت خرید و ارزش هر ۱۰۰ تومان سال ۱۳۹۷ معادل ۱۳۰ تومان ابتدای فروردین سال ۱۳۹۹ است.
بنابراین نرخ ریالی کالاها در بازار به میزان افت قدرت خرید ریال نیز تعدیل می‌شود. تعدیلی که نرخ ۸۱.۴ میلیونی پراید را به ۱۰۵.۸ و نرخ ۹۷.۲ میلیونی آن را تا ۱۲۶.۳ میلیون تومان بالا می‌برد.
کاهش تولید
همچنین شرکت سایپا در سال ۱۳۹۶ تعداد ۲۳۲ هزار دستگاه پراید تولید کرده است که در سال ۱۳۹۷ میزان تولید سایپا به ۱۴۶ هزار دستگاه رسیده است. در واقع تعداد تولید پراید سایپا ۳۷ درصد کاهش یافت. اما در سال ۱۳۹۸ تیراژ تولید پراید به عنوان ارزان‌ترین خودروی ایرانی به ۱۸۸ هزار دستگاه رسید ولی همچنان ۱۹ درصد پایین‌تر از سال ۱۳۹۶ بوده است. البته رییس پلیس راهنمایی و رانندگی نیروی انتظامی ایران اخیرا اعلام کرده که مطابق تعهدات طرف خودروساز، تولید پراید به دلیل سطح پایین ایمنی آن، تا نیمه دوم سال جاری خورشیدی متوقف خواهد شد.
در مجموع تولید انواع خودروی سواری در ایران در فاصله سال‌های ۱۳۹۶ تا ۱۳۹۸ حدود ۴۷ درصد کاهش یافته است و همزمان واردات خودروی خارجی به کشور نیز ممنوع شده و پیش از آن هم سد تعرفه‌ای، پراید را در بازار ایران از نظر قیمت بی‌رقیب ساخته بود.
بنابراین از یک سو، افزایش تقاضا همزمان با کاهش تولیدی که به دلیل رشد قیمت دلار و افت ارزش ریال بیش از پیش گران شده، موجب شده تا قیمت هر دستگاه پراید مدل 111 SE که در روزهای پایانی سال ۱۳۹۶ در بازار به نرخ ۲۳ میلیون تومان فروخته می‌شد، این روزها به مرز ۱۰۰ میلیون تومان برسد. اما از سوی دیگر، با وجود رانت حاصل از نرخ دلار یارانه‌ای ۴۲۰۰ تومانی، بازار خودرو همچنان در حال تعدیل خود با نرخ بازار آزاد و کسب حداکثر سود است.