«من هیچ حرفی برای گفتن ندارم. خسته شده‌ام. هر بار که درباره بیماری کرونا و ضرورت استفاده از ماسک سخن گفتم، ریشخند شدم، حتی دشنام شنیدم.»
آگهیطبق پیش بینی‌های وزارت صحت عامه، افغانستان در مرحله شیوع کرونا قرار دارد و در فاصله زمانی بین ۳ تا ۴ ماه آینده بیماری کووید ۱۹ رو به افول می گذارد، اما هنوز بسیاری از مردم به شیوع کرونا باور ندارند و تصور می کنند که دولت افغانستان حقیقت را نمی‌گوید.
طبق تازه ترین آمار وزارت صحت عامه/ بهداشت افغانستان ۶ هزار و ۴۷۲ نفر مبتلا به بیماری کووید ۱۹ مبتلا هستند و تعداد مرگ و میر ناشی از این بیماری حدود ۱۷۰ مورد است. به نظر می رسد تعداد واقعی مبتلایان به بیماری، بسیار بیشتر از آمار واقعی باشد.
سید مسیح نوری، رئیس عمومی کنترل مراکز کووید ۱۹ افغانستان به یورونیوز می‌گوید: «دلیل اینکه آمار رسمی نسبت به دوره شیوع کرونا در افغانستان بسیار کم است این است که جمعیت افغانستان جمعیت جوان است و اقتصاد مبتنی بر کشاورزی و اشتغال به کار زراعت، باعث شده تا درصد بالایی از جمعیت افغانستان بدن‌های مقاومی در برابر بیماری داشته باشند. بخصوص اینکه میزان مصرف فست فودها، سیگار و ابتلا به سرطان در افغانستان بسیار کم است، به همین دلیل، میزان ابتلا و مرگ و میر بسیار کم بوده است. بیشتر کسانی که برای تشخیص بیماری مراجعه می کنند، سن بالا و وزن زیادی دارند و مبتلا به بیماری های شکر (دیابت)، فشار خون و بیماری های دیگر هستند.»
«با مرگ دست و پنجه نرم می کنیم»
دو ویدیو در هفته های اخیر مورد توجه کاربران در شبکه های اجتماعی افغانستان قرار گرفت. اولین ویدیو از رئیس شفاخانه ویژه بیماران کرونایی (افغان جاپان) بود که وی در حالی که اشک می ریخت، از روند فساد در کمک های جهانی برای مبارزه با کرونا و مرگ تعدادی از پزشکان بخاطر نبود امکانات کافی انتقاد کرد. ویدیوی دوم از برخورد با یکی از پزشکان در شفاخانه/ بیمارستان افغان جاپان (ویژه کووید ۱۹) در شبکه های اجتماعی افغانستان به اشتراک گذاشته شد. پزشکی که به شدت مورد ضرب و جرح چند تن از بستگان یکی از بیماران مبتلا به کرونا قرار گرفت. این پزشک با مداخله پلیس نجات پیدا کرد. سید مسیح نوری، پزشک متخصص با بارگذاری یک ویدیو در فیسبوک گفت که بستگان متوفای مبتلا به کرونا قصد داشتند او را با سلاح بکشند ولی این قبیل کارها مانع فعالیت‌های پزشکی آنها نمی شود. این تنها مورد حمله به کادر درمانی از سوی مراجعان مشکوک به کرونا نیست. موارد مشابه از بقیه مراکز درمانی در کابل نیز گزارش شده است.
نجیب الله عزیزی، متخصص داخله که معاینه خانه/ مطب خصوصی در شهر کابل دارد، به یورونیوز می گوید که از بیست روز پیش به این طرف، هر روز با بیماران مشکوک به کرونا سر و کار دارد و از بین ۲۰ تا ۳۰ بیماری که به مطب وی مراجعه می کنند، ۳ یا ۴ بیمار علایم قابل توجهی از کرونا دارند.
این متخصص داخلی ادامه می دهد: «ما (کادر درمانی) اولین گروه قربانیان شیوع کرونا در افغانستان هستیم، ما در محیط درمانی با مرگ دست و پنجه نرم می کنیم؛ چون هر روز با بیماران مشکوک به کرونا سر و کار داریم، حتی به بیماران نمی توانیم به طور مستقیم بگوییم که مشکوک به کرونا هستند، ممکن است به سمت ما حمله کنند. ما این موضوع را به صورت یک راز به بیمار می گوییم و از او می خواهیم که خودش را در خانه قرنطینه کند و برای انجام تست به شفاخانه ویژه کرونا مراجعه کند.»
در اولین ماه های شیوع کرونا در افغانستان، خبرهایی مبنی بر فوت تعدادی از پزشکان عمومی و متخصص در رسانه ها خبرساز شد. به‌گفته مسئول کنترل مراکز کووید ۱۹، صد و شصت پزشک به این بیماری مبتلا شدند و بهبود یافتند. محمد امیر توکلی یکی از این پزشکان در یکی از شفاخانه‌های دولتی است که چندی پیش در نامه ای سرگشاده در فیسبوک خطاب به وزیر صحت عامه/ بهداشت از وضعیت شفاخانه افغان جاپان و نبود سیستم شفاف در بخش بهداشتی انتقاد کرده بود؛ وی که دوره بیماری را در قرنطینه خانگی به سر می برد به یورونیوز می‌گوید که قبل از ابتلا از امکانات محافظتی کافی در محیط درمانی برخوردار نبوده ولی در شفاخانه افغان جاپان در روزهای اخیر، تغییرات سازنده ای ایجاد شده است.
«بیماری کفار»
در اولین روزهای شیوع بیماری کرونا در افغانستان، مولوی مجیب الرحمان انصاری یکی از روحانیان بنیادگرا در هرات، این بیماری را «بیماری کافران» خواند که به مسلمانان کاری ندارد. او پس از اینکه برخلاف خواست دولت افغانستان هزاران تن را به نماز جماعت و جدی نگرفتن کرونا فرا خواند؛ از سوی وزیر بهداشت افغانستان، «قاتل مردم» خوانده شد.
پزشکان می گویند که مراجعان به تشخیص آنها درباره کرونا واکنش نشان می دهند و برخوردی همراه با تمسخر یا حمله دارند و ابتلا به این بیماری را چیزی شبیه ننگ می دانند و برخی با استناد به سخنان ملا امامانشان می گویند که مسلمان ها به بیماری کرونا مبتلا نمی شوند.
نجیب الله عزیزی، متخصص داخله می گوید: «من هیچ حرفی برای گفتن ندارم. خسته شده‌ام. هر بار که درباره بیماری کرونا و ضرورت استفاده از ماسک سخن گفتم، ریشخند شدم، حتی دشنام شنیدم. اگر من ده بار از این بیماری سخن بگویم و رسانه ها هزار بار، باز هم حرف ما به اندازه حرف ملاامامان و کلان قوم (ریش سفید) برای مردم تاثیری ندارد.»
رئیس عمومی کنترل عمومی شفاخانه های ویژه کووید ۱۹ از اختصاص ۱۲ مرکز برای تشخیص و درمان این بیماری در افغانستان خبر می دهد که این تعداد در شهرهای کابل، هرات، مزار شریف، قندهار، جلال آباد، نیمروز و سمنگان مشغول به کار شده اند که از این تعداد، سه مرکز در کابل مستقر هست.
کمک های جهانی برای مبارزه با کرونا
مقامات دولت افغانستان می گویند که برای مبارزه با بیماری کرونا ۸۱۴ میلیون دلار کمک از جامعه جهانی دریافت کرده اند و بانک انکشاف/ توسعه آسیایی نیز ۴۰۰ میلیون دلار تعهد کرده است که به دولت افغانستان برای مبارزه با این بیماری کمک کند. از اولین ماه های شیوع بیماری کرونا، از کمبود امکانات در شفاخانه های تشخصیصی و اختلاس در کمک های جهانی و مصرف نادرست این کمک ها در محافل رسانه ای افغانستان مطرح شد.
مسئول کنترل مراکز کووید ۱۹ در این باره می گوید: «فساد در کمک های جهانی برای مبارزه با کرونا وجود داشته است ولی مشکل عمده این است که اکنون بودجه برای مبارزه با کرونا در دولت افغانستان وجود دارد اما راه های هوایی و زمینی برای تهیه امکانات مورد نیاز برای مبارزه با بیماری بند/ بسته است و افغانستان قادر به تولید این امکانات نیست.»
به‌گفته وی، وزارت صحت عامه افغانستان بتدریج امکانات تشخیصی و درمانی برای مبارزه با کووید ۱۹ را بهبود می بخشد اما با گذشت این مدت، هنوز مردم باور ندارند که ممکن است به این بیماری مبتلا شوند و مولوی‌ها هم حاضر به همکاری با حکومت افغانستان نیستند. وقتی بیمار مبتلا به کووید ۱۹ فوت می کند، بستگان بیمار فکر می کنند که شفاخانه بطور عمدی بیمارشان را کشته است تا دولت افغانستان کمک های جهانی بیشتری برای مبارزه با کرونا بدست آورد.
با وجود اعلام دولت افغانستان برای اجرای قرنطینه تا پایان ماه رمضان، چهره امروز شهر کابل شباهتی به دوره قرنطینه ندارد. بسیاری از پایتخت نشینان بعد از یک ماه قرنطینه، روند معمول زندگیشان را از سر گرفتند. رئیس صحت عامه/ بهداشت و درمان اخیرا از تکمیل شدن ظرفیت شفاخانه افغان جاپان و بالا رفتن میزان ابتلا به بیماری کووید ۱۹ در این شهر خبر داده و از ابتلای پزشکان به بیماری و کمبود کادر درمانی در مقابله با کرونا ابراز نگرانی کرده است.