تسلط سریع طالبان بر افغانستان می‌تواند ایران و ترکیه را به محلی برای حضور بیشتر پناهجویان افغان تبدیل کند یا مسیری شود تا مهاجرانی که از ترس طالبان فرار می‌کنند به سمت اروپا روانه شوند.
آگهیتسلط سریع طالبان بر افغانستان می‌تواند ایران و ترکیه را به محلی برای حضور بیشتر پناهجویان افغان تبدیل کند یا مسیری شود تا مهاجرانی که از ترس طالبان فرار می‌کنند به سمت اروپا روانه شوند.
این موضوع در شرایطی ممکن است رخ دهد که هر دو کشور در حال مقابله با همه‌گیری ویروس کرونا هستند و با مشکلات اقتصادی دست و پنجه نرم می‌کنند.
طبق گزارش خبرگزاری فرانسه، تحلیلگران می‌گویند همه چیز به یک عامل ناشناخته بستگی دارد: آیا طالبان موضع معتدل‌تری برای همکاری بین‌المللی خواهند داشت یا به افراط‌گرایی افسار گسیخته‌ای که منجر به سرنگونی آن‌ها در پی حملات ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ شد، بر می‌گردند.
آسلی آیدینتاسباس، یکی از اعضای ارشد شورای روابط خارجی اروپا به خبرگزاری فرانسه گفت: «هیچ شکی وجود ندارد که وضعیت برای ترکیه یک خطر بزرگ است. اگر طالبان به روش‌های قدیمی خود بازگردد ایران نیز متحمل ضرر خواهد شد.»
ایران و ترکیه هر دو در معرض ورود موج قابل توجهی از پناهندگان هستند که بسیاری از آن‌ها به امید رسیدن به اروپا از ایران وارد ترکیه می‌شوند.
هر دو کشور در سال‌های اخیر میزبان جمعیت زیادی از پناهندگان هستند به طوریکه ۳.۶ میلیون سوری در ترکیه حضور دارند و شمار افغان‌هایی که در ایران زندگی می‌کنند نیز ۳.۵ میلیون نفر برآورد می‌شود.
همه‌گیری بیماری کووید-۱۹ به شدت به ایران ضربه زده و این کشور تحت تحریم را به سمت بحران کشانده است. از سوی دیگر در ترکیه رشد اقتصادی که همیشه پشتوانه محبوبیت اردوغان بود از بین رفته است.
رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه هفته گذشته گفت که وی آماده دیدار با رهبری طالبان در راستای برقراری صلح است در حالی که ابراهیم رئیسی، رئیس جمهوری جدید ایران معتقد است که «شکست» ارتش آمریکا در افغانستان فرصتی برای ایجاد صلح در این کشور است.
مولود چاووش اوغلو، وزیر خارجه ترکیه روز سه‌شنبه در مورد «پیام‌های مثبت» طالبان در حمایت از غیرنظامیان و خارجی‌ها صحبت و ابراز امیدواری کرد که آن‌ها به اقدامات مثبت خود ادامه دهند.
از سوی دیگر خلوصی آکار، وزیر دفاع این کشور روز یکشنبه از مرز مشترک ترکیه با ایران بازدید کرد. اخیرا برای جلوگیری از ورود مهاجران غیرقانونی احداث دیوار مرزی بین ایران و ترکیه در حال اجرا است و در نخستین مرحله پنج کیلومتر آن به پایان رسیده است.
آکار روز یکشنبه گفت: «روزانه بیش از ۱۵۰ عملیات کمین و شناسایی انجام می‌شود.» وی تاکید کرد که اقدامات کنترل مرزها به میزان قابل توجهی افزایش یافته است.
اما تحلیلگران می‌گویند که قدرت گرفتن طالبان، کارت استراتژیک را که اردوغان مشتاق آن بود از وی ربوده است. ترکیه پیش از این با پیشنهاد تامین امنیت نظامی در فرودگاه کابل به دنبال ایجاد روابط بهتر با جو بایدن، رئیس جمهوری ایالات متحده آمریکا بود.
آیدینتاسباس معتقد است که «کل ماموریت ترکیه و همچنین ایده استفاده از فرودگاه کابل به‌عنوان اهرمی برای از سرگیری روابط ترکیه با واشنگتن در خطر است.»
وی افزود: «چند روز پیش این یک فرصت طلایی برای ترکیه به نظر می‌رسید اما در حال حاضر این موضوع یک بمب بزرگ ساعتی است.»
وی تصریح کرد که «مهمترین مسئله» برای اردوغان هجوم احتمالی پناهندگان از افغانستان در زمان افزایش ناآرامی‌ها در ترکیه به دلیل حضور طولانی‌مدت سوری‌ها در این کشور است.
آیدینتاسباس گفت که کشورهای همسایه «هیچ نظری ندارند که طالبان نسخه جدید چگونه خواهد بود.» وی افزود: «اگر طالبان معتدل شده باشد، ترکیه می‌تواند تعامل داشته باشد.»
گروه بین‌المللی بحران در مطلبی تحقیقاتی استدلال کرد که مشارکت دیپلماتیک طالبان به رویکردی متمرکز در منطقه تغییر یافته است و بر گفت‌وگو با ایران، روسیه، کشورهای آسیای میانه و چین تاکید دارد.
روزبه پارسی، از انستیتو روابط بین‌الملل سوئد به خبرگزاری فرانسه گفت: «خروج نیروهای آمریکایی از منطقه هدف اعلام شده ایران بود اما عزیمت آن‌ها برای تهران کاملا خوشایند نبود.»
آگهیوی افزود: «حمایت ایالات متحده از دولت‌های افغانستان و عراق برای ایران نیز مفید بوده است زیرا ثبات خاصی را تضمین کرده و ایالات متحده کارهای سنگین را انجام داده است.»
وی تصریح کرد که ایران با جمعیت اکثریت شیعه که بیش از ۹۰۰ کیلومتر مرز مشترک با افغانستان دارد، مشتاق دستیابی به همزیستی مسالمت آمیز با طالبان سنی بود.
وی گفت: «ایران برای مدتی است که پذیرفته است طالبان از بین نمی‌رود و هیچ گروه خارجی نمی‌تواند آن‌ها را از نظر نظامی شکست دهد.»
این تحلیلگر تصریح کرد: «ایران کشوری است که به شدت تحت تاثیر کووید و فساد قرار دارد و اقتصاد آن در حال تزلزل است، توانایی و تمایلی به پذیرش مهاجران بیشتر از افغانستان ندارد.»
پارسی معتقد است که روابط آینده ایران با حاکمان جدید در کابل، «به عمل‌گرایی طالبان بستگی دارد».
آگهیمارک پیرینی، محقق مهمان در موسسه کارنگی اروپا و سفیر سابق اتحادیه اروپا در ترکیه نیز به اوج درگیری‌ها در سوریه در سال ۲۰۱۵ اشاره کرد که باعث ورود موج گسترده‌ای از مهاجران به اروپا شد و «نگرانی‌هایی در اروپا ایجاد کرد».
وی به خبرگزاری فرانسه گفت: «رسیدگی به وضعیت اضطراری فعلی به همکاری‌های بشردوستانه مطمئن بین اتحادیه اروپا، ایران و ترکیه نیاز دارد که دستیابی به آن دشوار خواهد بود.»