هر سال بیش از سه میلیارد اسباب بازی تولید و فروخته می شود. مثل این عروسک که برای بازار فنلاند ساخته شده است. البته اجازه فروش این عروسک داده نخواهد شد چرا که حاوی نوزده درصد مواد شیمایی خطرناک است، در حالی که در اروپا حداکثر مجاز استفاده از این مواد یکدهم درصد است. کنترل محصولات، به ویژه وسایل اسباب بازی چگونه انجام می شود؟ مصرف کنندگان چه حقوقی دارند؟ برای بررسی در اینباره، به فنلاند آمده ایم.
پائولا رادیمان، صاحب یک فروشگاه اسباب بازی می گوید:“ما اساسا به تولید کنندگان اعتماد می کنیم. شخصا، گواهی تک تک کالاها را از آنها نمی خواهم اما در کل اگر با کالای معیوبی مواجه بشوم، بلافاصله به آنها اعتراض می فرستم.”
فنلاند یکی از کشورهای اروپایی است که صدور اطلاعیه در مورد اسباب بازی غیر مطمئن در آن اجباری است. لیست اسباب بازی های خطرناک یا هر گونه وسیله دیگری که ممکن است برای سلامتی استفاده کننده خطرناک باشد به صورت هفتگی در کمیسیون اروپا به روز می شود.
شش درصد از تولیدات اسباب بازی در فنلاند در روزهای پیش از جشن کریسمس به فروش می رسد. امسال، مسئولان نظارت بر اسباب بازی در فنلاند فروش پنج نوع اسباب بازی را در بازارهای این کشور ممنوع کردند.
آنا پوکاندر، سرپرست سازمان نظارت بر سلامت مصرف کننده در مورد یکی از این اسباب بازی ها می گوید:“برای مثال این خوک صورتی رنگ که چشم هایش به راحتی جدا می شوند دارای چهل درصد فتالات است که یک ماده شیمیایی است.
سهولت جدا شدن چشم ها می تواند خطر خفگی برای کودکان به دلیل گذاشتن آن در دهان داشته باشد. ماده شیمیایی فتالات نیز سمی است.”
ماده شیمیایی فتالات در اغلب تولیدات پلاستیکی استفاده می شود. این ماده در لباس عروسک معروف به “تدی” نیز بکار رفته است. یک ماشین چوبی نیز به دلیل داشتن اجزای کوچک جزو اسباب بازی هایی است که فروش آن در فنلاند ممنوع شده است.
آنا پوکاندر می گوید:” ما همکاری خوبی با آزمایشگاههای گمرک و سازمان حمایت از مصرف کننده داریم. به همین دلیل است که سیستم پیدا و خارج کردن اسباب بازی های خطرناک در فنلاند به خوبی عمل می کند.”
خارج کردن اسباب بازی های خطرناک از بازار طول می کشد به همین دلیل است که آزمایشگاههای تابع سازمان حمایت از مصرف کننده سعی می کنند این اسباب بازی ها را پیش از راه یافتن به قفسه های فروشگاهها کنترل کنند. همه ساله بین ۶۰۰ تا ۸۰۰ نوع اسباب بازی کنترل می شود.
جین نیمینن، مدیر یک آزمایشگاه گمرک می گوید:“امکان کنترل تمام محصولات وارداتی برای ما غیر ممکن است. ما فقط درصدی از کل واردات را آزمایش می کنیم. امسال فقط ۷۰۰ نوع محصول وارداتی را کنترل کردیم و ده درصد از این میزان ممنوع شده است. دلیل اصلی ممنوعیت پخش شدن این محصولات در بازارهای داخلی استفاده از مواد شیمیایی است.”
البته مواد شیمیایی تنها عامل این ممنوعیت فروش نیست.
عدم نصب اطلاعات دقیق یک اسباب بازی نیز یکی دیگر از عوامل ممنوعیت فروش در بازارهای فنلاند است. مشتریان حق دارند که اطلاعات کافی و لازم را در مورد محصولی که می خرند به دست بیاورند و بر اساس قوانین کمیسیون اروپا، سلامت، بهداشت و امنیت یک وسیله باید به اطلاع مصرف کننده برسد.
فابین فری، وکیل سازمان گمرک فنلاند می گوید:“امکان ورود محصولات تقلبی به بازار زیاد است. درست است که مسئولیت اصلی برای ممانعت از ورود این محصولات به بازار به عهده سازمان های نظارت کننده است اما فروشندگان نیز در این مورد مسولیت دارند. وقتی که یک محصول مجوز کمیسیون اروپا را به دست می آورد خیال مشتری از اینکه قوانین تولیدی در مورد آن رعایت شده آسوده می شود.”
فروشگاههای اسباب بازی فروشی نخستین جایی است که یک خریدار می تواند از نوع محصولی که می خرد مطمئن شود. علامت سن مثلا برای کودکان بالای سه سال نوع اسباب بازی را برای این گروه سنی مشخص می کند اما برای کودکان کمتر از این سال چه معیارهایی در نظر گرفته می شود.
پائولا رادیمن، صاحب یک مغازه اسباب بازی فروشی می گوید:“بعضی اسباب بازی ها هستند که از برچسب صحیح اطلاعات در آنها استفاده نشده است. در این صورت ما از تولید کننده اطلاعات دقیق تر می خواهیم. این مساله خیلی مهم است چرا که تولید کنندگان می فهمند که بعضی از محصولات آنها از معیارهای استاندارد فاصله دارند.”
در اروپا برای اسباب بازی از دسته بندی “ منطقه خاکستری” استفاده می شود. این درجه بندی با توجه به توصیه های اتحادیه اروپا در مورد رعایت قوانین تولید یک محصول با توجه به استانداردهای بهداشت و ایمنی صورت می گیرد. با اینحال برخی از محصولات نظیر وسایل تزیین درخت کریسمس و برخی اسباب بازی ها که در فروشگاههای فنلاند یافتیم فاقد برچسب ایمنی کمیسیون اروپا بودند.
پائولا رادیمن این مساله را به دلیل سن مصرف کننده می داند و می گوید:“قابل درک است که برخی از محصولات فاقد این برچسب هستند. این اسباب بازی ها برای مصرف کودکان نیستند و به همین دلیل نصب علامت سنی زیر سه سال به روی آنها دیده نمی شود.”
اما فابین فدی، وکیل سازمان گمرک معتقد است که :” این اسباب بازی ها حتی اگر به عنوان یک وسیله کلکسیون خریداری شود به دلیل اینکه شبیه یک اسباب بازی است باید دارای برچسبی حاوی اطلاعات لازم برای مصرف کننده باشد. لااقل یک جمله که نشاندهنده عدم استفاده توسط کودکان باشد باید به روی اسباب بازی نصب شود.”
با این تفاسیر، به عنوان مصرف کننده از چه حقوقی می توانید استفاده کنید اگر بفهمید اسباب بازی که خریده اید انتظارات شما را تامین نمی کند. اسباب بازی را به فروشنده پس می دهید یا آن را به مسئولان نظارت بر فروش اسباب بازی تحویل می دهید. سازمان حمایت از مصرف کننده فنلاند راههای مختلفی در این مورد پیش پای مشتری می گذارد:
وکیل این سازمان می گوید:“اگر محصول خریداری شده از قوانین تولید تخطی کرده باشد خریدار حتی بعد از دو سال می تواند آن را پس بدهد.
اگر یک مشتری وسیله ای را که از طریق اینترنت خریداری کرده و محصول خریداری شده منطبق با معیارهای ارائه شده به روی اینترنت نیست، مشتری می تواند در فاصله هفت روز محصول را پس بفرستد و فروشنده مجبور است پول خریدار را کامل پس بدهد.”
“اما اگر شما یک محصول را از یک فروشگاه محلی خریداری کرده اید چنانچه آن محصول تمام ضوابط تولید را رعایت کرده باشد نمی توانید به هیچ بهانه ای آن را پس بدهید.”
خرس معروف به “ تدی” یکی از اسباب بازی هایی بود که از فنلاند خریداری کردیم تا با آزمایش آن در فرانسه به دقیق بودن تست های کنترل کیفیت در فنلاند مطمئن شویم.
خرس عروسکی به مسئول کنترل کیفیت آزمایشگاه ملی فرانسه که در نزدیکی پاریس قرار دارد تحویل داده می شود. از وی سوال می کنم: “ این خرس عروسکی در فنلاند خریداری شده است. چه آزمایش هایی را برای کنترل بهداشت و امنیت این نوع محصول در صورت واردات آن به فرانسه انجام می دهید؟”
به گفته مسئول این آزمایشگاه، آزمایش های مختلفی از جمله درجه اشتعال این خرس عروسکی یا امکان خطر خفگی کودک به روی این اسباب بازی انجام می شود.
آزمایش درجه اشتعال این خرس عروسکی اهمیت زیادی دارد. سرعت انتشار شعله های آتش یکی از خطراتی است که در مورد عروسک هایی از این نوع بسیار مورد توجه قرار می گیرد و می تواند کودک را در صورت قرار گرفتن در نزدیکی آتش تهدید کند.
مسئول آزمایشگاه کنترل کیفیت پاریس می گوید:“سرعت گسترش آتش در این خرس عروسکی کمتر از سی میلیمتر در ثانیه است. این نشان می دهد که مواد استفاده شده در آن آتش زا نیست.”
کودکانی مثل امیلی می توانند با خیال راحت با دوست جدید خود بازی کنند.