دریک مرکز فرهنگی در قاهره، گروه «مظاهر» مدل سبکتری از مراسم اصلی «زار» را برای مردم علاقهمند اجرا میکنند.
بر روی صحنه نمایش، ام سامه برای دفع شیاطین که روح را به تسخیردرآوردهاند آواز میخواند. آیین موسیقی و رقص معروف به «زار» که ریشهای چند صد ساله دارد در اتیوپی و سودان، به طور سنتی برای دفع یا اخراج جن یا ارواح شیطانی انجام میشود.
اعتقادات و مراسم زار از وجوه مشترک رسوم رايج بین ساکنان کشورهای بسیاری به ويژه در آفريقا و خاورمیانه هستند. شباهتهای بسیار بین اعتقاد به زار و نحوه برگزاری اين مراسم در کشورهای مختلفي مانند ايران، سودان، اتیوپي، مصر و عربستان وجود دارد.
آیین زار بهطور سنتی چندین روز طول میکشد و شامل قربانی کردن حیوانات نیز میشود. اما در مرکز فرهنگی ماکان قاهره، جایی که این گروه برای شادی مهمانان خارجی و داخلی مراسم زار را اجرا می کند، خونی ریخته نمی شود.
حضار گویی با صدای ام سامه جادو شده و از خود بی خود شدهاند. ام سامه میگوید که این آیین را از ۱۱ سالگی از مادر و مادربزرگش آموخته است.
اکثر نوازندگان و رقصندگان این گروه را افراد مسن تشکیل میدهند. پسر ام حسن نیز به آنها پیوسته و با نواختن طبل و رقص بر روی صحنه شور و انرژی به جمع بخشیده است. گروه مظاهر که در چندین جشنواره اروپایی شرکت کرده میگوید حالا تعداد بیشتری از مصریها برای دیدن نمایش این هنر بومی به قاهره میآیند.
طبق تحقیقی که درپژوهشهای انسانشناسي ايران منتشر شده، زار در جنوب ایران نیز شناخته شده و جایگاهی آیین درمانی دارد و بسیار رایج است. این آیین در باور مناطق جنوبی ایران و از جمله منطقه هرمزگان از یک سو با مفهوم اهل هوا در ارتباط است و از سوی دیگر همچون موجودی جنگونه شناخته میشود که در ادیان ابتدایی آفریقا و سایر باورهای کهن ریشه ای استوار دارد. با این وجود بین ریشههای اولیه زار و آیین امروزی آن تمایزهای بسیاری دیده می شود. مردم جنوب و جنوب شرقی ايران، به ويژه مردم بندرها و جزاير خلیج فارس ارواح و اجنه را به صورت باد ميپندارند و معتقدند که باد يا جن در درون جسم آدميزادگان می رود و آنان را تسخیر و گرفتار و به اصطلاح «باد زده» و «هوايی» میکند.
شواهد موجود حاکي از آن است سیاهپوستان آفريقايی که به عنوان برده به جزيره خارک آمده بودند آغازگر مراسم زار بودهاند، مراسم با لحن موسیقايی، همراه با سازها و اعتقادات خاص سیاهپوستان به نوعی با فرهنگ و باورهای ساکنان جزيره آمیخته و در کنار ديگر مراسم جزیره خارک از جايگاه ويژهای برخوردار شده است.