دوسال پس از سقوط کابل و خروج نیروهای آمریکا و تسخیر افغانستان توسط طالبان در ۱۵ اوت ۲۰۲۱، اکنون به نظر می‌رسد بازندگان اصلی این تهاجم بنیادگرایانه زنان هستند. یورونیوز در گزارشی اختصاصی به بررسی وضعیت زنان در افغانستان در دومین سالگرد سقوط کابل پرداخته است.
آگهیاز زمان سلطه مجدد طالبان بر افغانستان، این گروه افراط‌گرای اسلامی تا کنون با صدور بیش از ۲۰ دستور در محدودکردن و حذف زنان از فعالیت‌های اجتماعی کوشیده است. همچنین محدودیت‌های بسیاری نیز بدون دستور بر زنان اعمال شده است.
اقدامات محدودکننده طالبان علیه زنان را می‌توان در چهار زمینه اصلی طبقه بندی کرد: محرومیت زنان از حضور در عرصه‌های سیاسی، محدودیت حضور آنان در فعالیت‌های اجتماعی، ممنوعیت ادامه تحصیل و همچنین محدود کردن زنان در فعالیت‌های اقتصادی.
یک زن ساکن کابل درمورد زنگی کنونی خود و دیگر زنان افغانستان در سایه حکومت اسلام‌گرایان افراطی طالبان به یورونیوز گفت: «در کل، نه فقط من بلکه میلیون‌ها زن و دختری که در این کشور زندگی می‌کنند، روزهای خود را مملو از اندوه، درد و ناامیدی می‌گذرانند. آن‌ها همه روز در نگرانی این‌اند که چه بر سر خودشان و آینده‌شان خواهد آمد. در نتیجه آن‌ها با یک نوع آینده نامشخص دست در گریبان‌اند. زیرا زن‌ها مجاز به انجام خیلی کارها نیستند. محدودیت‌هایی وجود دارد و این محدودیت‌ها هر روز بیشتر و بیشتر می‌شوند. به عنوان مثال می‌توانم به محدودیت و منع تحصیل زنان ابتدا در مدارس و سپس در دانشگاه ها اشاره کنم. همچنین منع زنان از تنها به بازار رفتن و همچنین سفر کردن بدون حضور محرم از دیگر ممنوعیت‌های وضع شده است.»
این زن همچنین درباره جزئیات این ممنوعیت‌ها می‌گوید: «برای مثال، آن‌ها تعیین می‌کنند که تا چند کیلومتر می‌توانید تنها سفر کنید و از چقدر بیشتر مجاز نیستید. اگر دختری بخواهد از ولایتی به ولایت دیگر برود باید حتما همراه یکی از محارمش، برادر یا شوهرش این کار را انجام دهد. همچنین زن‌ها اجازه ندارند بر روی صندلی جلوی خودرو بنشینند و حتی اگر بخواهند به مکانی نزدیک هم بروند باید حتما بر روی صندلی عقب بنشینند.»
محدودیت و ممنوعیت تحصیل زنان؛ دختران افغان راه جایگزین می‌یابند
طالبان کمتر از یک‌ماه پس از سلطه بر افغانستان، دانشجویان دانشگاه‌های خصوصی را تفکیک جنسیتی کرد. وزارت تحصیلات عالی طالبان در ۱۲ سپتامبر ۲۰۲۱ از اقدامی مشابه برای دانشگاه‌های دولتی خبر داد.
خبرنامه وزارت آموزش و پرورش در ۱۷ سپتامبر ۲۰۲۱ از دانش‌آموزان و معلمان مرد خواست که به مدارس بازگردند، اما درمورد دختران هیچ نگفت. دانش‌آموزان سال تحصیلی خود را در ۲۳ ماس ۲۰۲۲ شروع کردند و بسیاری از دختران هم که طبق معمول می‌خواستند در مدرسه حاضر شوند، از حضور در سر کلاس درس منع شدند.
در اکتبر ۲۰۲۲ انتخاب رشته دانشگاهی برای دختران محدود شد و بالاخره در ۲۱ دسامبر ۲۰۲۲، وزارت تحصیلات عالی دولت طالبان ممنوعیت تحصیل دختران را در دانشگاه‌های خصوصی و دولتی اعلام کرد.
این درحالی است که، پیش از سقوط کابل دست‌کم ۱۰۰ هزار دانشجوی دختر در دانشگاه‌های افغانستان مشغول تحصیل بودند.
از آن زمان به بعد بسیاری از دختران افغان برای کسب دانش به دنبال راه‌های جایگزین رفته‌اند. آن‌ها اگرچه بسیاری وقت‌ها با قطعی برق و اینترنت روبرو‌اند اما از دانشگاه‌های اینترنتی آنلاینی مانند «دانشگاه مردم» در راه رشد خود بهره می‌برند.
شای رشف، رئیس دانشگاه مردم در گفتگو با یورونیوز گفت: «تعداد آن‌قدر زیاد بود که ما از هزار دانشجوی دختر افغان به دوهزار نفر رسیدیم. با خود گفتیم که همین رقم دوهزار نفر را درنظر خواهیم گرفت. اما بعد از آن تعداد متقاضیان روز به روز افزایش یافت. در حال حاضر ۲۱ هزار دانشجوی دختر افغان متقاضی تحصیل در این دانشگاه هستند و ما دوهزار و ۵۰۰ نفر از آن‌ها را پذیرفته‌ایم. پس درحال حاضر دوهزار ۵۰۰ دانشجوی دختر افغان مشغول تحصیل در دانشگاه مردم هستند و ما امیدواریم که بتوانیم تعداد بیشتری از آن‌ها را در این‌جا بپذیریم.»
آقای رشف همچنین افزود: «ما نمی‌دانیم چه آینده‌ای انتظار افغانستان را می‌کشد و همچنین نمی‌دانیم این کشور در پنج یا ده سال آینده چگونه خواهد بود. با این حال هم ما و هم دانشجویانمان معتقدیم که اگر فرصتی برای ایجاد آینده‌ای بهتر وجود دارد باید آن را دنبال کنیم و این فرصت را در اختیار افرادی بگذاریم که می‌خواهند بخشی از آن باشند.»
همنوایی ویرانگر فقر با طالبان
حضور طالبان تنها به صورت مستقیم زندگی را به کام مردم افغانستان تلخ نکرده بلکه نتایج سلطه آنان نیز ویرانگر بوده و فقر همنوا با اسلام‌گرایان افراطی شرایط زندگی مردم را دشوار ساخته است.
پس از سقوط جمهوری تحت حمایت ایالات متحده در سال ۲۰۲۱ میلادی و سلطه بنیادگرایان، بسیاری از کشورها از معامله با مقامات طالبان خودداری کردند و کمک‌های مالی بین‌المللی که پیش از این به‌وفور روانۀ کابل می‌شد نیز متوقف گردید.
سازمان ملل متحد روز ۱۹ آوریل اعلام کرد که با فروپاشی دولت تحت حمایت ایالات متحده در افغانستان و تسلط طالبان بر این کشور، تعداد افغان‌های فقیر تقریبا دو برابر شده و به ۳۴ میلیون نفر رسیده است. نماینده برنامه توسعه سازمان ملل متحد در افغانستان در همین‌باره گفت: «اگر کمک‌های خارجی در سال جاری کاهش یابد، افغانستان احتمالا از لبه پرتگاه سقوط خواهد کرد.»
طالبان همچنین مدعی است که با سلطه مجدد خود بر افغانستان به ۴۰ سال درگیری در این کشور خاتمه داده است. اما برخی دیدگاهی دیگر به برقراری «صلح» توسط این گروه و بهای آن دارند.
یکی از زنان ساکن کابل در گفتگو با یورونیوز گفت: «صلح تنها به معنای غیاب جنگ نیست. صلح به این معناست که خودت اختیار خود و انتخاب‌هایت را داشته باشی.»
وی درباره محدودیت‌های اعمال شده توسط طالبان بر زندگی زنان افزود: «ما بخشی از جامعه‌ایم که به حاشیه رانده شده است. هیچ حقی در این کشور نداریم و شرایط هم روز به روز بدتر می‌شود.»